Da, ljudi u Italiji zaista umiru od COVID-19 i nevjerovatno je da o tome uopšte pišemo

Društvenim mrežama, kao i portalima u BiH i regiji, danima se šire teorije zavjere koje negiraju čak i samo postojanje pandemije virusa SARS-CoV-2. Kao “dokazi” da pandemija nije stvarna često se nude tvrdnje da zvanični podaci o smrtnosti od COVID-19, oboljenja izazvanog ovim virusom, ukazuju na to da nema povećanog mortaliteta - ili da se “falsifikuju” kako bi se stvorio utisak da pandemija postoji. Brojke i činjenice demantuju oboje.

“Smrtnost u Italiji je ostala ista”

Dok se ovakvi sadržaji na društvenim mrežama mogu naći na stotinama stranica i profila, u medijima je priča uglavnom krenula od Facebook statusa, pripisanog novinaru Goranu Miliću, kojeg je citirao čitav niz domaćih portala. Prema našoj pretrazi, njega je prvi prenio portal Depo, u članku objavljenom 28. marta, a iste tvrdnje su prenijeli i brojni drugi portali, uključujući BL!N Magazin, Oslobođenje, Radio Sarajevo i Haber.

Muče me ovi podaci o smrtnosti Talijana od koronavirusa... I ranije je, u prosjeku, umiralo 1770 ljudi na dan, šta sada ovo znači?!
(...)

Svakodnevno prebrojanje zaraženih i umrlih od korona virusa na svakoj koti kugle zemaljske i njihovo plasiranje putem medija, sedmicama stvara psihozu iz koje, čini se, izlaza nema... Najcrnje u svemu tome, nakon Kine, djeluju podaci koji stižu iz Italije, gdje je juče umrlo, kako se navodi, rekordnih 919 ljudi - svi od korone virusa. 
Sumirajući sve ovo, poznati novinar, i puno više od toga, Goran Milić postavio je nekoliko pitanja na svom Facebook profilu, odnosno objavio je post u kome čitavu situaciju posmatra iz racionalnijeg ugla: 

- Muče me ovi podaci o smrtnosti Talijana od coronavirusa.
Danas je umrlo rekordnih 919.
Prije nego sto je nastala corona, npr. u cijeloj 2018 god. u Italiji je umrlo cca 647.000 osoba. U prosjeku, 1770 na dan.
Sada samo od corone umire 919 dnevno.
Znači li to da sada, u prosjeku, u Italiji umire 2. 689 svakoga dana?
Ili se smrti od srca, vena, raka, aidsa, gripe, upale pluća itd, dobrim dijelom, u ovoj konfuziji i dezinformiranosti, pripisuju coronavirusu?
Jer, čudno je da talijanskoj statističkoj službi do sada nije postalo relevantno da usporedi ukupnu smrtnost npr. u ožujku 2018. sa ožujkom 2020.
Pitanje je jasno, umire li sada 919 Talijana vise dnevno, ili je naglo opala smrtnost drugih bolesti?
Uopće ne sumnjam na neke teorije urote, samo bih volio biti nešto blize spoznaji koliko je smrti od tradicionalnih bolesti, koliko od starosti, a koliko od korone...? - zapisao je Goran Milić u svom FB postu.

Poređenja radi, i podaci o smrtnosti koji se trenutno objavljuju za Bosnu i Hercegovinu obuhvataju samo žrtve korona virusa, a njihov broj polako raste... Do sada, a odnosi se to na period od otprilike dvije sedmice, kada je i počelo zvanično testiranje i registriranje zaraženih u BiH, umrlo je ukupno četvoro ljudi. 

Depo je, zatim, ovu logiku primjenio i na BiH, nabrojavši čitav niz mahom međusobno nepovezanih podataka:

Poređenja radi, i podaci o smrtnosti koji se trenutno objavljuju za Bosnu i Hercegovinu obuhvataju samo žrtve korona virusa, a njihov broj polako raste... Do sada, a odnosi se to na period od otprilike dvije sedmice, kada je i počelo zvanično testiranje i registriranje zaraženih u BiH, umrlo je ukupno četvoro ljudi. 
Međutim, prema zvaničnim podacima zdravstvenih institucija u BiH iz februara 2020. godine, prije prodora korona virusa na naše prostore, registrovano je 11 osoba umrlih od sezonske gripe u toku tri sedmice.  
Također, zvanični podaci iz prošle godine pokazuju da se u BiH nastavlja trend povećanja broja umrlih u odnosu na broj rođenih. Za isti ovaj period, prema podacima Agencije za statistiku BiH, od januara do marta 2019. godine rođeno je 6.189 djece, a umrlo je 10.249 osoba. Od ovoga broja, njih 5.793 osobe umrle su u FBiH. 
Prostom računicom dođe se do podatka da svakog dana samo na prostoru Federacije, u prosjeku, umre čak 113 osoba - bez korona virusa.

Na Facebook profilu Gorana Milića pomenutog statusa nema. Pokušali smo kontaktirati gospodina Milića da potvrdi autentičnost statusa, ali do objavljivanja ove analize nismo dobili odgovor. 

Druge javne ličnosti su također promovisale slična “racionalna” viđenja stope mortaliteta u Italiji i Evropi. Saša Radulović, opozicioni političar u Srbiji, objavio je 21. marta tweet u kojem je ustvrdio da nema skoka u mortalitetu u Evropi, uključujući i Italiju:

Broj ljudi koji umiru u celoj Evropi je na istom nivou danas kao i pre 3 meseca, godnu, dve, tri ili četiri godine. 
U Italiji takođe. Broj ljudi koji dnevno umire u Italiji je oko 1800. Taj broj je više manje isti danas kao i u poslednje 4 godine.

On je u nastavku objavio niz grafika sa stranice EuroMOMO, koja prati stope mortaliteta u evropskim zemljama, iskoristivši priliku i da pošalje političku poruku:

Razumem da zbog histerije i raširene panike mislite da se mrtvi u Italiji valjaju po ulicama.
COVID-19 jeste pretnja zbog opasnosti preopterećenja zdravstvnog sistema. Rešenje nije panika, kućni pritvor za CELU DRŽAVU, DRŽAVNI UDAR i lud čovek koji upravlja brodom.

Slične tvrdnje su postale popularne na društvenim mrežama, gdje nalazimo desetine, ako ne i stotine, ovakvih i sličnih primjera: 

Druga, slična tvrdnja koja se pojavljuje u medijima, je ta da se statistike smrtnosti od oboljenja COVID-19 “fingiraju” tako što se smrti izazvane drugim uzrocima ubrajaju u statistike o smrtnosti od te bolesti. Ponovo, poenta tvrdnji je da se namjerno stvara lažna slika o povećanoj stopi mortaliteta zbog COVID-19.

U jednom takvom članku, objavljenom 28. marta na portalu Danas, citiran je savjetnik u italijanskom Ministarstvu zdravlja, Walter Ricciardi, koji je rekao da je COVID-19 uzrok veoma malog broja smrtnih slučajeva u Italiji.

Profesor Rićiardi apelovao je da bi uzbuna i vanredno stanje u Italiji zbog korone virusa morali da se stave na pravo mesto.
„Ne treba da potcenjujemo ovaj virus, ali bi trebalo da u odnosu na bolest koju korona izaziva, imamo drugačiji pristup. Od 100 osoba koje se zaraze korona virusom, 80 njih ozdravi spontano, dok 15 odsto obolelih ima ozbiljnije probleme za hospitalizaciju, a pet odsto teške probleme“, naveo je Rićiardi.
Takođe, on naglašava da je samo kod malog broja pacijenata – oko dva odsto korona bio jedini uzrok smrti, a da su kod većine to bile druge patologije koje su bile u toku, dok je korona bila dodatni okidač.

Danas je naveo da je Riccardi ranije izjavljivao da su druge bolesti bile uzrok smrti u 88 posto slučajeva COVID-19 pacijenata koji su preminuli. Tvrdnje iz ovog članka je prenijelo nekoliko portala, uključujući Srbija Danas, Nedeljnik i Zenit (ba).

"Želim da zapamtite da ljudi umiru uglavnom SA korona virusom, a ne ZBOG korona virusa“, istakao je pre nekoliko dana u izjavi medijima.

Ricciardi je slične tvrdnje iznio 23. marta u razgovoru sa britanskim Telegraphom:

Način na koji klasifikujemo smrti u našoj zemlji je veoma širok, u smislu da se svi koji umru u bolnici sa koronavirusom smatraju za umrle od koronavirusa.
Nakon reevaluacije Državnog instituta za zdravlje, samo 12 posto potvrda o smrti je pokazalo direktnu uzročno-posljedičnu vezu sa koronavirusom, dok je 88 posto pacijenata koji su umrli imalo bar jednu raniju bolest - mnogi od njih dvije ili tri.

Šta su činjenice?

Za početak, nakon širenja tvrdnji o tome da “nema porasta stope smrtnosti” i njihovog dovođenja u kontekst teorija zavjere, stranica koja prati statistike mortaliteta, EuroMOMO se osvrnula na takve tvrdnje i upite o mortalitetu vezanom za COVID-19.

U proteklih nekoliko dana, EuroMOMO mreža je dobila mnoga pitanja o sedmičnim podacima o ukupnoj smrtnosti i mogućem učešću smrtnosti povezane sa COVID-19. Neki se pitaju zašto nije zabilježen povećan mortalitet u podacima iz zemalja pogođenih bolešću COVID-19.
Odgovor je da povećani mortalitet, koji se može javiti uglavnom na lokalnim nivoima (nivoima nižim od državnog), u manjim žarišnim područjima, ili u manjim dobnim skupinama, nije nužno moguće uočiti na državnom nivou, pogotovo u zbirnoj analizi na nivou Evrope, s obzirom da se radi o uzorkovanju za vrlo veliku populaciju. Osim toga, kod registracije i prijavljivanja smrti uvijek postoji nekoliko sedmica kašnjenja. Stoga treba oprezno interpretirati najnovije sedmične podatke o mortalitetu na EuroMOMO stranici.

Dakle, iako povećan mortalitet možda nije odmah primjetan u podacima objavljenim na stranici EuroMOMO, to ne znači da u nekim područjima ili nekim dobnim skupinama nije povećan mortalitet, uključujući i mortalitet povezan sa COVID-19.

Raskrinkavanje je kontaktiralo italijansku agenciju za statistiku ISTAT, sa upitom o zvaničnim podacima o smrtnosti u Italiji za mart 2020. godine, a vezano za gore navedene - i njima slične - tvrdnje da je stopa mortaliteta u toj zemlji ostala u uobičajenim granicama i tokom COVID-19 epidemije. Od ove agencije smo također htjeli saznati da li su uopšte objavljeni zvanični podaci o smrtnosti za mjesec mart 2020. za cijelu Italiju. 

ISTAT je odgovorila da će potpuni podaci biti dostupni tek od maja, iako se zbog aktuelne situacije sa epidemijom ubrzano radi na njihovom objavljivanju:

ISTAT objavljuje demografske podatke na mjesečnoj bazi i u pravilu sa četiri mjeseca kašnjenja zbog prikupljanja podataka iz opština koje još nisu usvojile Državni registar populacije sa prebivalištem u Italiji; podaci o broju smrtnih slučajeva u 2020. godini će stoga biti dostupni od mjeseca maja za period od januara i poslije. 
S obzirom na trenutnu situaciju, ISTAT pokušava da ubrza objavljivanje ovih podataka što je više moguće.
Mi ćemo kontinuirano ažurirati stanje u sekciji "Istatperilpaese" web sajta www.istat.it na adresi https://www.is tat.it/it/archivio/239854, gdje su u ovom momentu predstavljeni podaci od 2015. do 2019. godine. 

Matteo Villa, analitičar u rimskoj organizaciji Istituto per Gli Studi di Politica Internazionale, također se bavio podacima o stopi smrtnosti tokom pandemije - konkretno, razlikom između prosječnog broja umrlih u mjesecu martu prethodnih godina, te broja umrlih u martu 2020. godine kod kojih je potvrđena zaraza virusom SARS-CoV-2. Villa je za Raskrinkavanje rekao da italijanski Sistem za praćenje dnevnog mortaliteta objavljuje sedmične preglede i da je trenutno aktuelan onaj za sedmicu od 8 do 14 marta, gdje se već vidi uspon stope mortaliteta. Pregled za sedmicu od 15. do 21. marta će biti dostupan u četvrtak, 2. aprila na ovom linku. Također nam je rekao da se vrhunac stope mortaliteta u Italiji tek očekuje.

Villa je 29. marta na svom profilu objavio tweet sa grafikom koja prikazuje podatke o smrtnosti u pokrajini Lombardija za period između 15. i 29. marta 2020. 

Grafika pokazuje da je prosječan broj smrti u Lombardiji za navedeni period u martu prethodnih godina bio 290. Ove godine je, međutim, zabilježeno u prosjeku 360 smrti dnevno - i to samo među onima kod kojih je potvrđena zaraza virusom SARS-CoV-2.

#COVID19italia : zapanjujuće brojke. 
290 ljudi umre svaki dan u tipičnom martu u Lombardiji, od SVIH uzroka smrti.
Protekle dvije sedmice, 360 ljudi je u prosjeku umiralo dnevno SAMO među onima koji su pozitivni na #coronavirus.

Dalje, kako je navedeno i na stranici EuroMOMO, iako stopa smrtnosti posljednjih sedmica može izgledati nepromijenjeno na državnom nivou ili na nivou cijelog kontinenta, na lokalnom nivou u zajednicama najteže pogođenim COVID-19 pandemijom bilježe se dramatični skokovi. Grad Bergam na sjeveru Italije jedan je takav slučaj. Kako je za Raskrinkavanje rekao i Matteo Villa, ekstreman porast smrtnosti u ovom gradu je evidentan:

Što se tiče specifičnih žarišta, kao što je Bergam, mortalitet u tom gradu je skočio 4 do 5 puta (od 28. marta) u poređenju sa normalnim prosjekom za mart posljednjih godina (vidi ovdje).

Novinar lista L’eco di Bergamo, Isaia Intervenizzi, je kompilirao zvanične podatke bergamskih opština o smrtnosti u tom gradu i napravio tabele na koje nam je ukazao i Villa (ovdje i ovdje), koje pokazuju nagli i izraziti skok broja umrlih počevši od druge sedmice marta 2020. Smrtnost je tokom nekih dana marta, bila čak do 4 puta viša od prosječne.

Intervenizzi je za Raskrinkavanje rekao da će njegove novine ovih dana objaviti istraživanje sa rezultatima iz sve 243 opštine u Bergamu.

„To istraživanje će nam omogućiti da uvidimo da li je opšta smrtnost puno veća i da li je raširenost COVID-19 uticala na mortalitet. Sudeći po ranoj analizi uzorka podataka dobijenih od načelnika opština, čini se da je značajno veća nego u službenim podacima.”

Dakle, tvrdnje o tome da “nema porasta smrtnosti” nastale su kao kombinacija ekstremnih teorija zavjere, nedostupnosti potpunih podataka i pogrešne interpretacije onih koji jesu objavljeni. Kada se podaci o stopi/prosječnom broju smrti uporede na dosljedan način, razlike su više nego uočljive.

Vratimo li se sada nabrajanju cifara u članku portala Depo, u kontekstu koji je dat “screenshotom” statusa Gorana Milića, čitatelji/ke bi, vjerovatno, trebalo da zaključe kako epidemije nema ni u BiH i kako je stopa smrtnosti sada čak i manja nego inače, jer je od februara od COVID-19 umrlo četvoro ljudi, dok je prethodno 11 osoba umrlo od sezonske gripe. Zbog čega se ovi brojevi uopšte objavljuju zajedno nije jasno, jer i sam (nepoznati) autor članka jasno govori da se trenutno objavljuju samo podaci o umrlima od COVID-19, a ne i podaci o ukupnom broju umrlih, ili o umrlima od drugih bolesti.  

Što se tiče “dileme” oko toga da li se smrti COVID-19 pacijenata pogrešno pripisuju novom virusu iako su zapravo uzrokovane prijašnjim bolestima, ovakva preispitivanja su jednako neutemeljena. Italijanski Institute Superiore de Sanita (Visoki institut za zdravlje), 20. marta je objavio rezultate istraživanja rađenog na uzorku od 3.200 umrlih COVID-19 pacijenata u Italiji. Istraživanje je pokazalo da su u, najvećem broju slučajeva, fatalne komplikacije bile otkazivanje respiratornih organa (96,5%), otkazivanje bubrega (29,2%), akutni problemi sa srcem (10,4%) i superinfekcija (8,5%). Čak i ako se uzme u obzir konzervativno mišljenje da je u slučajevima zatajenja srca to bio uzrok smrti, i daje ostaje činjenica da je velika većina slučajeva imala fatalan ishod zbog neke komplikacije uzrokovane bolešću COVID-19. 

O ovoj temi je pisao i hrvatski Index u članku od 30. marta. Kako se navodi, u normalnim okolnostima, nejasna smrt se objašnjava obdukcijom. U okolnostima epidemije bolesti kao što je COVID-19, kada su obukcije opasne po zdravlje medicinskih radnika, smrt pacijenta se pripisuje bolesti ukoliko je evidentno da bi pacijent živio duže sa prijašnjim tegobama da nije bilo infekcije: 

Primjerice, neki čovjek može biti onkološki bolesnik, međutim, zarazi se covidom-19, stanje mu se pogorša i on umre. U takvom slučaju utvrđuje se je li covid-19 glavni uzrok smrti, odnosno bi li pacijent samo s rakom mogao poživjeti još koju godinu da se nije zarazio virusom.

Ipak, ostaje dilema da li se može desiti da pacijent sa blagim COVID-19 simptomima umre od nekog prijašnjeg ili novog zdravstvenog problema, a da se ta smrt pripiše epidemiji.

Kratak odgovor je da se tako nešto teško može dogoditi. Naime, većina ljudi koji umiru od covida-19 ima respiratorne probleme i zastoje disanja. Kada netko umre zbog infarkta ili moždanog udara na neurokirurgiji, mrtvozornik sigurno neće upisati da je umro od covida-19 samo zato što je bio pozitivan na testu.
Sama činjenica da teško oboljeli odlaze na liječenje u respiratorne centre i da su oboljelima potrebni respiratori govori da je zastoj primarno vezan uz pluća. Glavni simptom je teška progresija bolesti pluća, što je sadržano i u nazivu virusa SARS-CoV-2 koji dolazi od severe acute respiratory syndrome, odnosno teškog akutnog respiratornog sindroma.

Dakle, ni priče o “falsifikovanju uzroka smrti” nemaju nikakvog utemeljenja u činjenicama, baš kao ni izmišljanje zavjera na osnovu netačnog interpretiranja dostupnih podataka o smrtnosti u Italiji.

Članak na portalu Depo u kojem se osporava rast stope mortaliteta u Italiji za vrijeme COVID-19 - te se implicira da ni u Italiji ni u BiH ova epidemija ne izaziva smrtne slučajeve - dobija ocjenu pseudonauka, jer se zasniva na pogrešnoj i manipulativnoj interpretaciji statističkih podataka (naročito s obzirom na činjenicu da pouzdane statistike, bilo za BiH, bilo za Italiju, tek treba da se objave). Implikacije da se stvarna smrtnost krije ili pogrešno prikazuje ocjenjujemo i kao teoriju zavjere. 

Tvrdnju iz članka na portalu Danas, o tome da je mali broj registrovanih smrti direktno uzrokovan bolešću COVID-19, ocjenjujemo kao manipulaciju činjenicama. Iako je istina da relativno mali broj umrlih nije imao prijašnje zdravstvene tegobe, činjenica je da su komplikacije već postojećih tegoba usljed SARS-CoV-2 infekcije kod velike većine ostalih dovele do ranije smrti. Eksplicitnu tvrdnju da “ ljudi umiru uglavnom SA korona virusom, a ne ZBOG korona virusa“ ocjenjujemo kao dezinformaciju, jer je velika većina komplikacija ranijih stanja koje su dovele do smrti bila uzrokovana tom infekcijom. 

(raskrinkavanje.ba)