Foto: Udruga Una Srb/Facebook
U julu 2024. godine, ekološki/e aktivisti/kinje i predstavnici/e organizacija za zaštitu prirode upozorili/e su javnost da se kod vrela Une, u opštini Gračac u Hrvatskoj, gradi mini hidroelektrana (MHE) Una-mlin. Kako je izvijestio Klimatski portal, specijalizovan za teme o klimatskim promjenama, u članku objavljenom 11. jula 2024. godine, mještani/ke Donje Suvaje, sela u neposrednoj blizini vrela Une, okupili/e su se u znak neslaganja s gradnjom ove mini hidroelektrane.
Radio Slobodna Evropa u članku objavljenom 26. jula 2024. godine navodi da su vlasti Bosne i Hercegovine uputile “dokumentaciju” vlastima u Zagrebu zbog spomenute izgradnje budući da je vodotok Une u BiH zaštićen kao nacionalni park, odnosno park prirode.
Istaknuto je i da proteste podržavaju i građani/ke BiH, kao i predstavnici/e ekoloških udruženja.
Razlog protesta je, navodi Klimatski portal, i činjenica da radovi na mini hidroelektrani nemaju ocjenu prihvatljivosti za ekološku mrežu Natura 2000, što je potvrdio Državni inspektorat Hrvatske. Ekološka mreža Evropske unije Natura 2000 “koherentna je europska ekološka mreža sastavljena od područja u kojima se nalaze prirodni stanišni tipovi i staništa divljih vrsta od interesa za Europsku uniju, a omogućuje očuvanje ili, kad je to potrebno, povrat u povoljno stanje očuvanja određenih prirodnih stanišnih tipova i staništa vrsta u njihovu prirodnom području rasprostranjenost”, pojašnjeno je na stranici hrvatskog Ministarstva zaštite okoliša i zelene tranzicije. Lokacija izgradnje MHE je na terenu obuhvaćenom ovom mrežom.
Klimatski portal u članku objavljenom 30. jula 2024. godine navodi da je Državni inspektorat potvrdio da radovi na MHE nemaju ocjenu prihvatljivosti za ekološku mrežu. Pojašnjeno je da je Ministarstvo zaštite okoliša 2013. godine “ocijenilo da nije potrebna procjena utjecaja na okoliš” prilikom izdavanja lokacijske dozvole za gradnju mini hidroelektrane. Godinu kasnije došlo je do promjene propisa i stupila je na snagu nova Uredba o procjeni utjecaja zahvata na okoliš. Prema Uredbi iz 2014. godine, “za sve tipove hidroelektrana potrebno je provesti postupak ocjene o potrebi procjene utjecaja na okoliš”. Dozvole su, kako je ustanovilo Ministarstvo prostornoga uređenja graditeljstva i državne imovine, pravomoćne.
Početkom avgusta 2024. godine, Klimatski portal izvijestio je da protesti u Donjoj Suvaji i dalje traju i da se okupljeni/e suprotstavljaju bagerima na mjestu radova, uz učešće poznatih ličnosti kao što je muzičar Darko Rundek.
Hrvatska radiotelevizija (HRT) je 13. avgusta 2024. izvijestila da su iz Ministarstva prostornoga uređenja, graditeljstva i državne imovine rekli da ne mogu poništiti “pravomoćne dozvole za izgradnju male hidroelektrane Una-mlin blizu izvora rijeke Une, osim ako se u kaznenom postupku ne utvrdi da su navedeni akti izdani kao posljedica kaznenog djela”. U istom članku navedeno je da je Ministarstvo dobilo prijedlog da se građevinska dozvola i rješenje o produženju građevinske dozvole proglase ništavnim te da će se o “osnovanosti ovog prijedloga odlučiti u upravnom postupku u za to zakonom propisanim rokovima”.
Izvještavajući o protestima u blizini vrela Une, portal N1 je 7. avgusta 2024. godine objavio članak sa sljedećim naslovom:
Obustavljena gradnja na Uni, ministarstvo utvrdilo da nisu ispoštovane sve procedure
U članku se navodi da su “obustavljeni radovi na izgradnji HE na izvoru rijeke Une” bez preciziranja izvora te tvrdnje. Citiran je odgovor Ministarstva zaštite okoliša i zelene tranzicije Hrvatske u kojem se navodi da “u postupku ishođenja dozvola nisu u cijelosti poštovani propisi koji su bili na snazi, a koji se odnose ocjenu prihvatljivosti zahvata na ekološku mrežu i ocjenu o potrebi procjene utjecaja na okoliš”.
Tvrdnju da je “obustavljena” gradnja na izvoru Une u člancima je objavio još 21 portal: Faktor, Bljesak, Times, Avaz, Face, Krajina, Cazin, Akta, Big portal, Info Bijeljina, In media, Valter portal, Jutarnji, Lu portal, Etto, As-tv, Visoko in, Dijaspora info, Slobodna Bosna, Magazin plus i GP Maljevac.
Na portalu Izdvojeno, 7. avgusta 2024. godine objavljen je članak u kojem su navodi da su obustavljeni radovi na izgradnji mini hidroelektrane pripisani Ministarstvu zaštite okoliša i zelene tranzicije Hrvatske.
Obustavljeni su radovi na izgradnji hidroelektrane na izvoru rijeke Une, kažu iz nadležnog Ministarstva Hrvatske. Udruženje ‘Una’ Srb: Nije obustavljena izgradnja MHE na vrelu Une.
Do vremena pisanja ove analize tvrdnja da je “obustavljena gradnja na Uni” uklonjena je iz članaka portala N1 i Akta bez napomena o izmjeni sadržaja. Takođe, i naslov članka portala GP Maljevac je promijenjen. Iz linka ovog članka vidljivo je da je prvobitni naslov imao tvrdnju o “obustavi gradnje”. Iako je uklonjena iz naslova, tvrdnja je zadržana u tekstu.
Šta su činjenice?
Kako smo naveli, protestna okupljanja mještana/ki i aktivista/kinja u selu Donja Suvaja traju od polovine jula, s ciljem da se zaustavi izgradnja mini hidroelektrane na rijeci Uni. Na Facebook stranici Udruženja “Una Srb”, čiji/e su aktivisti/kinje učestvovali/e u protestima protiv izgradnje mini hidroelektrane, 7. avgusta objavljeno je saopštenje u kojem se navodi da medijske tvrdnje o obustavi radova nisu tačne. Navedeno je da su mještani/ke i okupljeni/e na protestima fizički blokirali/e radove, ali zvanične odluke o obustavi nije bilo.
Foto: Screenshot
Reagovanje Udruženja “Una Srb” objavljeno je na portalima Bljesak, Times i In media, koji su ranije objavili članke s navodima da je izgradnja obustavljena.
Tvrdnja iz članka portala Izdvojeno da je Ministarstvo zaštite okoliša i zelene tranzicije potvrdilo da su “obustavljeni radovi na izgradnji hidroelektrane na izvoru rijeke Une” takođe nije tačna. U članku portala Izdvojeno citiran je odgovor pomenutog ministarstva, izvorno dat za N1, u kome je navedeno da “u postupku ishođenja dozvola nisu u cijelosti poštovani propisi koji su bili na snazi, a koji se odnose na ocjenu prihvatljivosti zahvata na ekološku mrežu i ocjenu o potrebi procjene utjecaja na okoliš”. Ipak, Ministarstvo time nije saopštilo da su obustavljeni radovi.
Izgradnja mini hidroelektrane Una-mlin nije zvanično obustavljena. Kako je i vidljivo iz pomenutog saopštenja hrvatskog Ministarstva prostornog uređenja, graditeljstva i državne imovine, osnovanost prijedloga da građevinska dozvola za izgradnju mini hidroelektrane Una-mlin i rješenje o njenom produženju budu proglašeni ništavnim bit će procjenjivana u upravnom postupku. U međuvremenu, izdate dozvole su važeće.
Protesti protiv gradnje MHE nastavljeni su i za vrijeme pisanja ove analize. Kako navodi HRT u članku objavljenom 15. avgusta, mještani/ke Donje Suvaje, te brojni/e aktivisti/kinje i predstavnici/ce nevladinih organizacija, mirno su protestovali/e uz najavu da su “tu svakog dana i da će tu i ostati”.
Shodno navedenim činjenicama, tvrdnju da su obustavljeni radovi na izgradnji MHE na izvoru Une, objavljenu u članku portala N1, ocjenjujemo lažnu vijest. Druge objave ove tvrdnje ocjenjujemo kao prenošenje lažnih vijesti. Budući da je netačna tvrdnja uklonjena iz članaka portala N1 i Akta, ovi članci dobijaju i ocjenu ispravljeno.
Tvrdnju iz članka portala Izdvojeno da su iz nadležnog ministarstva Hrvatske rekli da su obustavljeni radovi na izgradnji hidroelektrane ocjenjujemo kao lažnu vijest. Iz Ministarstva takvo nešto nije saopšteno.
Napomena:
19.8.2024. godine redakcije portala Dijaspora, Slobodna Bosna, Avaz dostavile su nam izmijenjene verzije prvobitno objavljenih članaka koji su dopunjeni u skladu sa tačnim navodima te im je dodata i ocjena ispravljeno.
13.9.2024: Članak portala Lu portal je u analizi greškom naveden kao članak portala Lupa portal, a greška je naknadno uklonjena.
(Raskrinkavanje.ba)