Foto: Raskrinkavanje.ba
Mediji igraju važnu ulogu u izbornom procesu jer predstavljaju kanal putem kojeg politički subjekti javnosti prezentuju svoja stajališta i programe. Stoga je važno da mediji prema svim učesnicima izbornog procesa imaju ravnopravan tretman.
Kada je riječ o obavezama elektronskih medija prilikom praćenja predizbornih aktivnosti stranaka i kandidata/kinja, one su definisane Poglavljem 16. Izbornog zakona Bosne i Hercegovine i Pravilnikom o medijskom predstavljanju političkih subjekata. Za implementaciju, odnosno sankcionisanje elektronskih medija koji krše propisane norme, nadležna je Regulatorna agencija za komunikacije (RAK).
Prema Izbornom zakonu Bosne i Hercegovine, elektronski mediji prilikom praćenja predizbornih aktivnosti treba da se pridržavaju principa uravnoteženosti, poštenja i nepristranosti. U zakonu stoji i da u emisijama elektronskih medija nijedan politički subjekt ne može imati povlašten položaj u odnosu na drugi. Povlašten položaj prema drugim učesnicima u izbornom procesu ne smiju imati ni funkcioneri/ke koji/e su kandidati/kinje na izborima. Kad je riječ o informativnim emisijama, članom 16.4. dodatno se potenciraju uravnoteženost, poštenje i nepristrasnost.
Član 16.4
Elektronski mediji će posebno voditi računa o tome da se principi uravnoteženosti, poštenja i nepristrasnosti poštuju u informativnim emisijama, pogotovo u emisijama aktuelnih vijesti, zatim u intervjuima, te u raspravama o aktuelnim političkim temama, poput okruglih stolova i slično, koje tematski nisu u direktnoj vezi sa izbornim aktivnostima političkih subjekata, ali bi mogle imati uticaj na raspoloženje birača.
Izvještaji s političkih skupova u informativnim emisijama
Premda je uobičajena praksa da se izvještaji s predizbornih skupova objavljuju u posebnim emisijama, kakve su, naprimjer, izborne hronike, dešava se i da se pojavljuju u redovnim informativnim emisijama. Zabilježena je i praksa da se informativne emisije na ovaj način podrede promovisanju određenih političkih aktera. Jedan takav primjer u predizbornoj kampanji za Opšte izbore 2018. godine sankcionisao je RAK.
U izvještaju RAK-a iz 2019. godine spominje se slučaj privatne televizijske stanice (TV Alfa) koja je u okviru informativnih emisija kontinuirano izvještavala o održanim predizbornim skupovima i emitovala saopštenja za javnost samo jednog političkog subjekta. Kako je navedeno u odluci, s obzirom na to da se radi o periodu predizborne kampanje, ovim je nesporno izvršen direktni uticaj na biračko tijelo. RAK se pozvao na odredbu Izbornog zakona BiH koja propisuje da u emisijama elektronskih medija nijedan politički subjekt ne može imati povlašten položaj u odnosu prema drugom političkom subjektu.
Kontinuirano izvještavanje o aktivnostima određenog političkog subjekta ne samo da navodi na zaključak da je informativni program poslužio za platformu političkog predstavljanja i podrške isključivo navedenog političkog subjekta u izbornom procesu, u odnosu na ostale političke subjekte, već da je navedenim izvještavanjem u analiziranom periodu tendenciozno promovisan interes jednog političkog subjekta, čime su prekršeni i principi pravičnosti nepristranosti kako je to propisano članom 5. Kodeksa, kao i odredbama Poglavlja 16. Mediji u izbornoj kampanji.
Vijesti Herceg RTV-a podređene kampanji vladajuće koalicije
Sličan slučaj, u kojem se u informativnoj emisiji emituju izvještaji s predizbornih skupova samo određenih stranaka, primijetili smo i tokom predizborne kampanje za Opšte izbore 2022. godine.
Na internetu su, naime, dostupni snimci centralne informativne emisije Herceg Radio-televizije, privatne medijske kuće sa sjedištem u Trebinju. Oni pokazuju da je tokom prvih 20 dana kampanje ovaj medij u vijestima prikazivao samo izvještaje sa skupova SNSD-a i stranaka koje su s ovom strankom u vladajućoj koaliciji na lokalnom ili entitetskom nivou.
U glavnoj informativnoj emisiji, koja se emituje u 16:30 sati, od 2. septembra, kada je predizborna kampanja počela, pa do 22. septembra emitovano je ukupno 12 priloga u kojima se izvještava o aktivnostima političkih partija ili se prenose stavovi pojedinih kandidata/kinja. Od toga se u šest slučajeva radi o stranci SNSD-a i njenim kandidatima/kinjama. U dva slučaja izvještavalo se o predizbornim aktivnostima Ujedinjene Srpske, stranke koja je i na entitetskom i lokalnom nivou koalicioni partner SNSD-a. Dva priloga odnose se na izvještavanje o aktivnostima Narodne partije Srpske i koalicije koju čine ova partija, Uspješna Srpska i Prva SDS. Narodna partija Srpske u trebinjskoj gradskoj skupštini nastupa kao dio većine okupljene oko SNSD-a.
Opozicione stranke spomenute su u tek dva priloga te se u oba slučaja radi o kritici i ismijavanju aktivnosti opozicionara.
U vijestima emitovanim 2.9.2022. (arhivirano) Herceg RTV donio je izvještaje o tome da su GO SNSD-a Trebinje i GO Ujedinjene Srpske Trebinje obilježili početak kampanje. Emitovan je i prilog u kojem Nenad Lalović, kandidat SNSD-a za Narodnu skupštinu Republike Srpske, govori o svojoj kandidaturi i stranci koju predstavlja.
Narednog dana (arhivirano) Herceg RTV je u vijestima izvijestio o konvenciji SNSD-a, koja je održana u Banjaluci, te o tome da je GO Narodne partije Srpske Trebinje obilježio početak kampanje.
U vijestima koje su emitovane 7.9.2022. (arhivirano) ova televizija izvijestila je da je Aktiv mladih SNSD-a Trebinje dijelio promotivni materijal.
Vijesti emitovane 9.9.2022. (arhivirano) donijele su prilog u kojem je Milorad Dodik, potpisan i najavljen kao kandidat SNSD-a za predsjednika Republike Srpske. U prilogu Dodik, između ostalog, govori da je “u ovom trenutku najbolja ponuda za Republiku Srpsku.
Herceg RTV je u vijestima emitovanim 19.9.2022. (arhivirano) izvijestio da je u Trebinju održana centralna tribina koalicije Narodna partija Srpske, Uspješna Srpska i Prva SDS, a u vijestima emitovanim narednog dana (arhivirano) televizija je donijela prilog o druženju aktivista/kinja i kandidata/kinja SNSD-a Trebinje.
Herceg RTV je u centralnoj informativnoj emisiji 22.9.2022. (arhivirano) emitovao izvještaj s centralne tribine Ujedinjene Srpske, koja je održana u Trebinju.
Tokom prvih 20 dana kampanje u glavnoj informativnoj emisiji Herceg televizije nije objavljen nijedan prilog u kojem se izvještava o predizbornim aktivnostima stranaka koje u Skupštini Grada čine opoziciju (SDS, PDP i Lista za pravdu i red Nebojša Vukanović) onako kako se izvještavalo o vladajućoj koaliciji. Centralni predizborni miting opozicionih stranaka održan je 18. septembra, no Herceg televizija nije izvijestila o ovom skupu.
U posmatranom periodu emitovana su svega dva priloga o predizbornim aktivnostima opozicionih stranaka, međutim, o njima se nije govorilo onako kako se govorilo o vladajućoj koaliciji.
Prilog o PDP-u i gradonačelniku Banjaluke Drašku Stanivukoviću, emitovan u vijestima od 6.9.2022. godine (arhivirano), izrazito je pristran. U njemu se, naime, ismijavaju promotivni spot i slogan ove stranke.
Centralnu informativnu emisiju Herceg televizije emitovanu 12. septembra nismo uspjeli pronaći na YouTube kanalu ovog medija. Objavljen je svega jedan prilog (arhivirano) iz ovih vijesti koji se tiče predizborne kampanje. U prilogu se donosi reakcija Huseina Hodžića, nosioca liste Koalicije Pokret za državu za NSRS u izbornoj jedinici 9, kojem je, kako je navedeno, zabranjeno da govori na tribini održanoj u Trebinju. On je optužio SDA da ne poštuje koalicioni dogovor.
Iz svega navedenog jasno je da u glavnoj informativnoj emisiji Herceg televizije, “Vijesti” u 16.30, pojedine partije (prije svega SNSD) imaju povlašten položaj u odnosu na ostale političke subjekte. Na ovaj način odstupa se od principa uravnoteženosti, poštenja i nepristranosti koje propisuju Izborni zakon Bosne i Hercegovine i Pravilnik o medijskom predstavljanju političkih subjekata.
(Raskrinkavanje.ba)