Nekoliko čitatelja/ki nam je u protekla dva dana poslalo sliku koja je postala “viralna” na društvenim mrežama, na kojoj se mogu vidjeti “podmlađeni” Bakir Izetbegović i Milorad Dodik uz sljedeći tekst:
Švedski političari Olaf Gustafsson i Bjørn Lomberg...
Nagrabusila i Švedska, jer ovo su zasigurno Bakirovi i Dodikovi vanbračni sinovi...
.?????
Najstariju objavu našli smo na Facebook stranici “Insider.ba”, gdje su ove dvije fotografije objavljene odvojeno uz gore navedeni tekst, a odatle ih je prenijela i Facebook stranica "Podrška Senadu Hadžifejzoviću" uz opis “Švedski političari Olaf Gustafsson i Bjørn Lomberg”. U komentarima na originalnu objavu, stranica “Insider.ba” je postavila i sliku Dragana Čovića opisanog kao “Anders Pederssen” i obrađenu na isti način, uz komentar u kom se navodi da se radi o manipulaciji putem neke od popularnih aplikacija kao što su FaceApp, Age Face i sl.
“Snimljena” objava se zatim počela širiti na nizu privatnih Facebook profila, te je “vijest” o njoj prenesna i na nekoliko portala. “Meme” se prvo pojavio na portalu “Slobodna Bosna”, u članku naslovljenom “HIT NA INTERNETU: Ovo je urnebesno, švedski političari vanbračni sinovi Dodika i Izetbegovića… (FOTO)”, odakle su ga preuzeli i portali “Krupljani”, “Hayat” i “Vijest”. Članak je prvobitno objavljen u sljedećem tekstu:
Na društvenim mrežama pojavila se urnebesna montaža
Montaža je u kratkom vremenu postala viralni hit, a prikazuje švedske političare Olafa Gustafssona i Bjorna Lomberga, prenosi „Slobodna Bosna“.
„Nagrabusila i Švedska, ovo su sigurno Bakirovi i Dodikovi vanbračni sinovi“, stoji u komentaru objave na društvenim mrežama.
Koliko je sličnosti u svemu ovome prosudite i sami…
Navedena verzija članka je u trenutku pisanja ovog teksta još uvijek bila vidljiva u rezultatima Google pretrage.
Nedugo zatim tekst je promijenjen tako što je, u rečenici koja govori da su na fotografijama švedski političari po imenu Olaf Hustafsson i Bjørn Lomberg, dodata riječ “nepostojeći”:
Montaža je u kratkom vremenu postala viralni hit, a prikazuje nepostojeće švedske političare Olafa Gustafssona i Bjorna Lomberga, prenosi „Slobodna Bosna“.
Na portalima “Vijest” i “Hayat” se, međutim, zadržala originalna verzija, te se u ovim tekstovima i dalje tvrdi da se na fotografijama nalaze “Gustafsson i Lomberg”. Nijedan od ova dva portala nije odgovorio na upit “Raskrinkavanja” do trenutka objave ove analize.
Slika je zatim inspirisala i satirični portal “Zicer”, koji je objavio članak naslovljen “Dva mlada švedska političara zahtevaju u EU parlamentu nezavisnu Republiku Srpsku!” za koji su ponovo iskorištena imena Olaf Gustafsson i Bjørn Lomberg, uz digitalno obrađene fotografije Milorada Dodika. Članak su prenijele stranice “Vidovdan” i “Avaz.live”, koji se na Facebooku predstavlja kao “Balkan X portal”.
“Igranje” ovakvim aplikacijama nije novost za portale širom regije - mnošto njih je nedavno objavilo fotografije osoba sa političke scene čija su lica učinjena starijim putem aplikacije FaceApp.
Sa druge strane, veliki broj ljudi do kojih je slika došla na društvenim mrežama nije prepoznao da se radi o digitalnoj manipulaciji, niti je to eksplicitno rečeno u objavama koje su tako ispunile svoju svrhu - privlačenje klikova i jačanje vidljivosti Facebook stranica koje su ozbiljno ili poluozbiljno objavile tvrdnju da se radi o “vanbračnim sinovima” domaćih političara.
Objave u kojima se tvrdi da su na slikama stvarni “švedski političari” ocjenjujemo kao prenošenje lažne vijesti, a naslove u kojima se tvrdi da su “švedski političari vanbračni sinovi Dodika i Izetbegovića” kao klikbejt.
Napomena:
11.9.2023: Članci portala Zicer, Avaz live i Vidovdan (.org) koji su ocijenjeni u ovoj analizi naknadno su povezani sa analizom zbog tehničkih razloga.