Foto: rawpixel.com, Freepik
Na Facebook stranici Posedak, 28. aprila 2024. objavljen je video s opisom u kojem se tvrdi da se depresija i anksioznost “ne liječe lijekovima”.
Psiha, depresija, anksioznost se ne liječe lijekovima
Snimak traje 1:46 minuta i na njemu je ispisano: “Lijekovi ne liječe, oni ubijaju”. Na snimku govori muftija Mešihata Islamske zajednice u Srbiji Muamer Zukorlić čija je fotografija iskorištena za ilustraciju na snimku. Zukorlić je preminuo 2021. godine u Novom Pazaru.
Na snimku se poriče efektivnost lijekova u liječenju “nematerijalnih problema”, kako su opisana mentalna oboljenja, ali i efektivnost rada psihologa/inja. Navodi se i da lijekovi koje “danas koristi psihijatrija” nisu uopšte lijekovi, već “hemija” koja “oduzima snagu” pacijentu.
Snimak je pregledan više od 385.000 puta, imao je preko 13.000 reakcija i 547 komentara. Objavljen je i na jednom privatnom Facebook profilu, a transkript snimka podijeljen je i kao Facebook status.
Šta su činjenice?
Poremećaji mentalnog zdravlja predstavljaju široku lepezu psiholoških stanja. Stranica američke klinike Cleveland Clinic navodi da se radi o više od 200 oboljenja. Za svako od ovih stanja tretman je drugačiji, ali se većinom radi o kombinaciji farmakoloških i psihoterapeutskih metoda. Uzroci ovih stanja su različiti i najčešće je riječ o kombinaciji genetskih i neuroanatomskih faktora i faktora okruženja.
Brojne studije dokumentuju efikasnost lijekova za liječenje ili kontrolisanje mnogih od ovih stanja (1, 2, 3). U poremećaje mentalnog zdravlja spadaju i depresivni i anksiozni poremećaji.
Termin “depresija” najčešće se odnosi na ono što se medicinski naziva teška depresija ili major depresija. Anksioznost se većinom odnosi na ono što se u psihijatriji naziva generalizovani anksiozni poremećaj. Liječenje depresije i anksioznosti medicinskim putem važno je, jer ova stanja mogu značajno narušiti svakodnevno funkcionisanje i kvalitetu života pojedinca/ke. Medicinski tretman može pomoći u ublažavanju simptoma depresije i anksioznosti, što omogućava osobama da bolje upravljaju svojim stanjem.
DSM-5-TR, najnovije izdanje Dijagnostičkog i statističkog priručnika za mentalne poremećaje Američke psihijatrijske asocijacije (APA), daje detalje o oba poremećaja. Priručnik koriste stručnjaci/kinje u području psihologije i psihijatrije za dijagnostikovanje mentalnih zdravstvenih stanja. Opisuje širok spektar poremećaja u različitim kategorijama, uključujući poremećaje raspoloženja, anksiozne poremećaje, psihotične poremećaje, poremećaje ličnosti i mnoge druge.
Prema ovom priručniku, depresija je ozbiljno stanje koje može uključivati simptome kao što su stalna tuga, očaj, gubitak interesa za uobičajene aktivnosti, probleme sa spavanjem, promjene apetita i fizičke bolove kod kojih ne pomažu standardni tretmani. Anksiozni poremećaji uključuju poremećaje kojima su zajednički ekstreman strah i briga. Oba stanja, pored psiholoških, imaju i fizičke simptome. Fizički simptomi depresije mogu biti fizički bol, umor, nesanica ili pretjerano spavanje, promjene u apetitu i težini, psihomotorne promjene poput nemogućnosti da se sjedi mirno, usporenih kretnji i govora. Među simptomima anksioznosti su brzo umaranje, tenzija u mišićima i problemi sa snom.
Esmina Avdibegović, profesorica emeritus i specijalistkinja neuropsihijatrije, za Raskrinkavanje je navela da se lijekovi koriste za depresivne poremećaje s umjerenom i teškom depresivnom epizodom te da zlatni standard u liječenju depresivnih poremećaja uključuje farmakoterapijske i psihoterapijske strategij, zajedno sa psihosocijalnom podrškom. Avdibegović navodi:
Djelotvornost i klinička učinkovitost antidepresiva je statistički značajna i klinički relevantno te više puta dokazana. Savremeno individualizirano liječenje antidepresivima u većini je slučajeva dobro podnošljivo i učinkovito sredstvo za minimiziranje negativnog utjecaja inače razornog i po život opasnog ishoda depresivnih poremećaja.
Depresija i anksioznost često se trivijalizuju i još uvijek je nedovoljno raširena svijest o tome da se radi o ozbiljnim mentalnim poremećajima s ozbiljnim posljedicama ukoliko se ne tretiraju. Depresijom se često kolokvijalno nazivaju tuga ili neraspoloženje, stanja koja nisu subjekt medicine.
Kako se navodi u DSM-5-TR, “osobe s depresivnim poremećajem imaju 17 puta veći rizik od samoubistva u odnosu na opću populaciju”. Povezanost poremećaja raspoloženja i rizika od suicida dobro je dokumentovana. Na stručnoj medicinskoj web stranici Stetoskop navodi se:
Da je depresija jedno teško oboljenje, vidi se po tome što još uvek oko 15 odsto obolelih, na žalost, sebi oduzme život, 20 do 40 odsto pokuša samoubistvo, a do 80 odsto pacijenata pod uticajem svoje bolesti razmišlja o tome da sebi oduzme život.
Profesorica Avdibegović je o ozbiljnosti depresije rekla i sljedeće:
Depresija je ozbiljno zdravstveno stanje. Neliječena depresija pogađa sve aspekte života osobe, uključujući i fizičko zdravlje, može biti uzrok onesposobljenja i povećava rizik od smrti zbog suicida.
Posljedice anksioznosti mogu znatno utjecati na kvalitetu života osobe. Hronična anksioznost može značajno utjecati na sposobnost osobe da funkcioniše kod kuće, na poslu i u društvenom okruženju. Osim toga, postoje indikacije da anksioznost može povećati rizik od razvoja dugoročnih fizičkih zdravstvenih problema kao što su dijabetes, želučani čirevi i srčane bolesti iako još uvijek nema dovoljno dokaza koji precizno određuju te rizike.
Antidepresivi se rutinski koriste za liječenje depresije, ali i anksioznosti, jer mogu pomoći u regulaciji neurotransmitera u mozgu koji utječu na raspoloženje i emocije. Za tretiranje anksioznih poremećaja koriste se i drugi lijekovi, kao, naprimjer, anksiolitici. Razne studije potvrđuju efikasnost farmakoloških rješenja za tretiranje depresije i anksioznosti (1, 2, 3, 4, 5). Na stranici Stetoskop o liječenju depresije navodi se:
Savremeni način lečenja podrazumeva kombinovanu medikamentoznu i psiho terapiju. Najdelotvorniji medikamenti su antidepresivi, koji ako se pravilno koriste popravljaju raspoloženje u roku od jedne do šest nedelja. Najsavremeniji koncept lečenja podrazumeva propisivanje tricikličnih depresiva.
(...)
Uzalud je očekivati da će depresija sama proći snagom volje i pozitivnim mišljenjem. To se događa retko, jer upravo su volja i optimizam nestali kod bolesnika, a on je nemoćan da ih povrati. Najvažnije je da se pacijent na vreme javi porodičnom lekaru, koji će proceniti da li je potrebno konsultovanje sa psihijatrom i koja će se terapija primeniti – da li antidepresivi, psihoterapija ili oba pristupa. Za lečenje depresije koriste se antidepresivi nove generacije, među kojima je citalopram, lek sa kojim je lečenje depresije postalo uspešnije, jednostavnije i sa manje rizika.
Stetoskop dalje za anksioznost navodi:
Kod osoba kojima je veoma teško da se izbore sa svojim simptomima, psihijatar može preporučiti psihofarmake. Oni mogu uključivati različite anksiolitike, antidepresive i/ili sedative. Cilj ove terapije je da reguliše ozbiljne simptome anksioznosti putem regulisanja hemijskih procesa u mozgu.
Neki ljudi možda neće odmah osjetiti poboljšanja i možda će trebati probati različite vrste lijekova prije nego što pronađu onaj koji najbolje djeluje na njih. Kao što je navedeno, kombinacija lijekova i psihoterapije često se pokazuje kao najučinkovitiji pristup (1, 2).
Dakle, brojne naučne studije i medicinska praksa potvrđuju efikasnost lijekova u tretmanu psiholoških poremećaja. Lijekovi za depresiju i anksioznost specifično pokazuju veliku efektivnost u tretiranju ovih stanja, pogotovo u kombinaciji s psihoterapijom. Izbjegavanje tretiranja ovih stanja može dovesti do ozbiljnih posljedica.
Shodno navedenom, tvrdnja na Facebook stranici Posedak da se depresija i anksioznost “ne liječe lijekovima” dobija ocjene lažna vijest i pseudonauka. Druge objave ove tvrdnje dobijaju ocjene prenošenje lažnih vijesti i pseudonauka.
(Raskrinkavanje.ba)