Na portalu N1 je 29.8.2023. godine objavljen članak opremljen naslovom:
Selo kod Viteza zanijemilo, četiri maloljetnika počinila samoubistvo
Nasuprot naslovu, iz kojeg se može zaključiti da se radi o nedavnom tragičnom događaju koji je potresao lokalnu zajednicu, u uvodnom dijelu članka navedeno je da su dva maloljetna lica počinila samoubistvo u prvih osam mjeseci 2023. godine u selu Jardol, u općini Vitez. Također je navedeno da je još dvoje maloljetnih lica počinilo samoubistvo u 2021. i 2022. godini.
Nakon šte se u medijima pojavila informacija da su na području Viteza, tačnije u selu Jardol, dvije maloljetne osobe u rasponu od dvije godine počinila samoubistvo, MUP SBK je potvrdio ovu informaciju za N1. Iz MUP-a kažu da su u prvih osam mjeseci ove godine dva maloljetna lica počinila samoubistva, te da je u 2021. i 2022. godini po jedan maloljetnik počinio samoubistvo ne navodeći razloge zbog čega su to uradili.
Članak su bez znatnih izmjena prenijeli portali Pogled, Široki online, Novi, Radio Busovača i BH vijesti te stranica Goranci. Ovi članci su opremljeni istim naslovom, ili naslovom u kojem se navodi da je “selo kod Viteza utihnulo” zbog samoubistva maloljetnika.
Članak portala BH vijesti dijelio se na Facebooku u komentarima objava slike na kojoj je ispisan naslov “SELO KOD VITEZA ZANIJEMILO: Četiri maloljetnika počinila samoubistvo”.
Na portalu N1 istog dana objavljen je još jedan članak sa istim naslovom. Članak je zapravo najava informativne emisije Dnevnik.
I drugi portali su svoje članke o slučajevima samoubistava u selu nadomak Viteza opremali naslovima koji mogu navesti na zaključak da se radi o tragičnom događaju koji se desio nedavno. Tako su Mostarski, RTVMO i BH vijesti svoje članke opremili sljedećim naslovom:
ŠTO SE DOGAĐA? U jednom selu kod Viteza četvero maloljetnika izvršilo samoubojstvo
I u ovim člancima su čitatelji/ke informisani da se radi o slučajevima samoubistva koji su se desili u protekle dvije godine.
Senzacionalizmom do klikova
Kako je i navedeno u analiziranim člancima, četvero maloljetnika/ca je izvršilo samoubistvo u lokalnoj zajednici u općini Vitez u posljednje dvije godine. Posljednji takav slučaj desio se u avgustu ove godine i privukao je pažnju medija. Izvještavanje o samoubistvima u selu kod Viteza bilo je intenzivno, a u nekim slučajevima portali su pribjegavali senzacionalizmu, uglavnom špekulacijama oko motiva.
U analiziram naslovima se navodi da su u selu Jardol kod Viteza “četiri maloljetnika počinila samoubistvo”, bez pojašnjenja da je riječ o događajima u protekle dvije godine ali uz formulacije o selu koje je “zanijemilo” ili “utihnulo”. Ovakvi naslovi navode na zaključak da je riječ o samoubistvima koja su se desila ili istovremeno ili u kratkom vremenskom periodu. Sličan efekat je postignut i dodavanjem pitanja “šta se događa?” ispred informacije o samoubistvima, iz koje je izostavljen podatak o vremenskom okviru u kojem su samoubistva počinjena.
Neki portali su svoje članke opremili naslovima koji donose punu informaciju. Tako su na primjer Faktor i Avaz u svojim naslovima istakli da je riječ o periodu od dvije godine.
Izvještavajući o ovim slučajevima samoubistva, mediji su razgovarali i sa lokalnim stanovnicima u selu Jardol. Izbor sagovornika je ponekad bio problematičan. Tako je N1 objavio 30.8.2023. godine članak u kojem je lokalni svećenik govorio o mogućim uzrocima samoubistava. Članak je opremljen naslovom ”Svećenik o samoubistvima maloljetnika: Taktika đavla je da zaposli oba roditelja”.
Foto: Facebook
U članku su iznijeti pogledi lokalnog svećenika bez kritičkog otklona. Tako je na primjer izjavio da je “država” natjerala žene da rade i iznio stav da “majka mora biti kod kuće”. Osim što ne doprinose rješenju problema, ovakve poruke u javnom prostoru, iznesene bez otklona i predstavljene kao poruke autoriteta, dodatno podrivaju napore da se unaprijedi poštivanje prava žena i rodna ravnopravnost.
Odgovorno izvještavanje
U opštim odredbama Kodeksa za štampu i online medije u BiH kaže se da “novinari, urednici i izdavači štampanih i online medija u BiH imaju obavezu da prema javnosti održavaju visoke etičke standarde u bilo kojem trenutku i pod bilo kakvim okolnostima”. U ovim odredbama naglašava se dužnost medijskih radnika da poštuju potrebu javnosti za tačnim informacijama.
Dužnost novinara, urednika i izdavača štampanih i online medija je da poštuju potrebe građana za tačnim, korisnim, pravovremenim i relevantnim informacijama, brane principe slobode informiranja i pravo na pravedan komentar te pravo na slobodnu i na argumentima zasnovanu kritiku društvenih pojava i procesa.
U dijelu Kodeksa o privatnosti navodi se će se “teme koje uključuju lične tragedije obzirno obrađivati, a pogođenim ličnostima prići će se diskretno i sa saosjećanjem”. Dodatno, novinarima/kama i urednicima/ama se savjetuje da izbjegavaju “objavljivanje punog identiteta žrtava i uznemirujućih sadržaja, osim kada je riječ o iznimnom javnom interesu”.
Analizirani naslovi o samoubistvima u selu kod Viteza sročeni su tako da izostavljanjem dijela informacije i dodavanjem senzacionalistikih formulacija mogu dovesti čitatelje/ke do zaključka da se radilo o nedavnom događaju ili o samoubistvima koja su se desila istovremeno. Potpunu informaciju dobit će tek kad otvore i pročitaju cijeli članak.
(Mladen Lakić i Rašid Krupalija, Raskrinkavanje.ba)