Portal Nulta tačka je 2. juna 2024. godine objavio članak sa sljedećim naslovom:
Zatvor sa one koji se usude da razmišljaju – Sve je izvesnije da će EU učiniti „govor mržnje“ teškim zločinom
U uvodu je navedeno da se Evropska komisija sprema da kriminalizuje govor mržnje kao jedno od najtežih krivičnih djela.
Čini se da se Evropska komisija (EK) EU sprema da uključi „govor mržnje“ na listu najtežih krivičnih dela i reguliše istragu i krivično gonjenje u celom bloku.
Ideja o kriminalizaciji govora mržnje dolazi od Evropskog građanskog panela za borbu protiv mržnje u društvu, navodi se u članku, i dodaje da sam pojam “govora mržnje” u tom kontekstu nije dobro definisan i da bi to moglo značiti bilo šta. Definicija govora mržnje koja je navodno istaknuta u izvještaju predstavlja problem za kritičare:
Ovo je formulacija za koju je išao izveštaj: svaki govor koji je „nespojiv sa vrednostima ljudskog dostojanstva, slobode, demokratije, vladavine prava i poštovanja ljudskih prava“ treba smatrati „govorom mržnje“.
Članak Nulte tačke podijeljen je i na Telegram kanalu ovog portala.
Proširivanje definicije govora mržnje i kriminalizacija
Nulta tačka je članak preuzela s portala Reclaim the net. Ovaj portal objavio je 30. maja članak o mogućnosti kriminalizacije govora mržnje u Evropskoj uniji. Članak, međutim, nije opremljen naslovom o kriminalizaciji slobode mišljenja.
Izvještaj na portalu Reclaim the net zasnovan je na saopštenju za javnost objavljenom 21. maja na stranici Evropske komisije (EK). Saopštenje je objavljeno povodom finalizacije izvještaja s preporukama koje je ovoj instituciji uputio Evropskog građanskog panela za borbu protiv mržnje u društvu (European Citizens' Panel on Tackling Hatred in Society).
Formiranje i rad ovog panela zasnovani su na ranijim zaključcima EK u vezi s problemom govora mržnje. On je trebao poslužiti kao mjesto koje okuplja građane/ke iz cijele Evropske unije kako bi diskutovali/e o uzrocima i pokretačima mržnje, kao i načinima za rješavanje tog problema.
Na kraju je 150 nasumično izabranih građana/ki iz 27 zemalja EU objavilo izvještaj s 21 preporukom. Jedna od njih (Preporuka 11 – Jedna Evropa, jedna definicija: Kriminalizacija govora mržnje) zaista poziva na kriminalizaciju govora mržnje i proširenje definicije nedozvoljenog govora mržnje, koja već postoji u zakonodavstvu EU.
Preporučujemo da Evropska komisija oformi raznoliku radnu grupu kako bi ažurirala i proširila zajedničku definiciju “ilegalnog govora mržnje” i na taj način efikasnije kriminalizovala njegovo širenje. Trenutna definicija, usvojena 2008. godine, fokusira se na rasizam i ksenofobiju, ali isključuje druge oblike mržnje, poput ableizma [oblik diskriminacije ili predrasuda prema osobama s invaliditetom] i diskriminacije na osnovu seksualne orijentacije, spola, starosne dobi i drugih faktora. Ovaj zastarjeli termin hitno treba reviziju kako bi odražavao inkluzivne vrijednosti našeg modernog društva.
U preporuci je navedeno da bi ovo trebalo obezbjediti da “svi oblici govora mržnje budu jednako prepoznati i kažnjeni” te da bi uključivanje “govora mržnje na listu krivičnih djela u EU moglo zaštititi marginalizovane zajednice i očuvati ljudsko dostojanstvo”.
U izvještaju nema “definicije govora mržnje” koju je objavila Nulta tačka, a koja je zbog svoje uopštenosti kritičarima kriminalizacije govora mržnje problematična. Slična formulacija nalazi se zapravo u saopštenju za javnost Evropske komisije, no nije opisana kao “definicija govora mržnje” – navedeno je da su svi oblici mržnje u suprotnosti s vrijednostima koje su oslikane u trenutnoj verziji Ugovora o Evropskoj uniji kao jednog od temeljnih međunarodnih sporazuma na kojem EU počiva.
Svi oblici mržnje i netolerancije nespojivi su s vrijednostima ljudskog dostojanstva, slobode, demokratije, vladavine prava i poštovanja ljudskih prava sadržanih u Ugovoru o Evropskoj uniji.
Ono što je izostavljeno u člancima koji su se bavili temom mogućeg proširenja definicije govora mržnje i njegove kriminalizacije jeste napomena iz izvještaja s preporukama u kojoj je naglašeno da inicijativa pravi razliku između “nezakonitog govora mržnje” i slobode izražavanja:
Ova inicijativa razlikuje ilegalni govor mržnje od slobode izražavanja, osiguravajući da postignemo ravnotežu između temeljnih prava i potrebe za borbom protiv diskriminacije i mržnje.
Prema tome, inicijativa za kriminalizaciju govora mržnje u Evropskoj uniji po još uvijek nepostojećoj proširenoj definiciji postoji u obliku preporuke koja je upućena Evropskoj komisiji na razmatranje. Preporuke Panela razmatrat će Kolegij komesara, a kasnije će biti održan događaj na kojem će predstavnici EK obavijestiti Panel o načinu na koji su njihove preporuke uzete u obzir, navedeno je u saopštenju EK.
Djela i govor motivisani mržnjom u određenoj mjeri već nisu zakoniti u Evropskoj uniji. Naime, Okvirna odluka o suzbijanju određenih oblika izražavanja rasizma i ksenofobije, koju je 2008. godine donijelo Vijeće EU, zahtijeva od država članica kriminalizaciju javnog poticanja na nasilje ili mržnju na osnovu rase, boje kože, religije i nacionalnog ili etničkog porijekla. Okvirna odluka pravno je obvezujući dokument zakonodavstva EU koji je ekvivalentan današnjoj direktivi.
Delikatna ravnoteža u borbi protiv govora mržnje i slobode izražavanja
Formulacija koja insinuira uvođenje kažnjivosti za mišljenje može se poistovjetiti s narativom kojim se i borba protiv dezinformacija često predstavlja kao udar na slobodu izražavanja, iznošenja mišljenja i vrijednosnog stava. O nedavnom primjeru takve manipulacije, u čijem je fokusu bila predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen, pisali smo u analizi koju možete pročitati na ovom linku.
Održavanje balansa između borbe protiv dezinformacija i borbe za slobodu izražavanja komplikovano je, ali i neophodno za očuvanje demokratije i ostvarivanje fundamentalnih prava. Slično tome, borba protiv govora mržnje zahtijeva balans između ograničavanja ovakvog govora i zaštite slobode izražavanja, što je, uostalom, i priznato u izvještaju s preporukama građanskog panela.
Shodno navedenom, tvrdnju da inicijativa za proširenje definicije nedozvoljenog govora mržnje u EU predstavlja napad na slobodu mišljenja ocjenjujemo kao dezinformaciju.
(Raskrinkavanje.ba)