NASA nije upozorila na asteriode koji bi mogli pogoditi Zemlju u maju

Portal Klix je 27.4.2020.objavio članak naslovljen:

NASA upozorava na dva potencijalno opasna asteroida koji se približavaju Zemlji

U članku se dalje navodi da se radi o dva asteroida klase Apollo, od kojih je prvi nešto opasniji:

Na dugački spisak trenutnih nedaća koje su zadesile ljudsku rasu NASA je dodala i dva potencijalno opasna asteroida koja bi mogla pogoditi Zemlju u maju.
(...)
Prvi koji se očekuje je i potencijalno opasniji, a dolazi već početkom maja. Asteroid (PHA) 2009 XO procjenjuje se da je veličine fudbalskog terena i putuje brzinom od 45,720 kilometara na sat.
(...)
Ukoliko njega "preživimo", dvije sedmice kasnije dolati asteroid 136795 (1997 BQ) veličine Burj Khalife, najveće zgrade na svijetu.

Ove tvrdnje su prenijeli brojni portali u regiji, uključujući Kameleon, Ekskluzivu, Srpski Sputnik, B92, Alternativnu Televiziju, Buku, Big portal i druge.

Pri prenošenju, pojedini portali su svoje članke opremili i senzacionalističkim naslovima koji “ciljaju” na izazivanje straha kod čitatelja/ki:

E, SAMO NAM JE JOŠ OVO FALILO! Čak DVA ASTEROIDA jure ka zemlji od kojih je jedan veliki kao FUDBALSKI TEREN! (Kurir, 28.4.2020.)

NASA POSLALA OZBILJNO UPOZORENJE: Dva velika asteroida jure prema Zemlji! Prvi stiže u maju, MOŽEMO SAMO DA SE POMOLIMO DA NAS PROMAŠI! (Informer, 28.4.2020.)

Šta su činjenice?

Oba asteroida o kojima je riječ u članku (asteroid oznake 438908 (2009 XO) i asteroid oznake 136795 (1997 BQ), pripadaju klasi Apollo asteroida, čije se orbite oko Sunca ukrštaju s orbitom Zemlje. 

Asteroidi klase Apollo spadaju u grupu objekata, odnosno asteroida, koji se Zemlji približavaju na maloj udaljenosti (Near Earth Objects/Asteroids - NEOA) i čija se orbita oko sunca u nekom trenutku može presijeći sa orbitom zemlje. 

Oba asterioda takođe spadaju u kategoriju potencijalno opasnih asteroida (Potentially Hazardous Asteroids - PHA), koji su trenutno definisani na osnovu parametara koji mjere potencijal asteroida da se u nekom trenutku približi Zemlji na udaljenosti koja bi mogla biti prijeteća. 

NASA-ini zvaničnici su 2.8.2013. godine pojasnili da se u PHA ubrajaju asteroidi veličine od najmanje 140 metara i koji se približavaju Zemlji na udaljenosti manjoj od 7,5 miliona kilometara. Poređenja radi, udaljenost Mjeseca od Zemlje je 384.400 km - što je oko 19,5 puta manje od razdaljine koja je “prag” da se asteroid označi kao opasan. 

Da se ne radi o asteroidima “koji bi mogli pogoditi Zemlju” govore i podaci Centra za za studije bliskih objekata (Center for Near Earth Objects Studies - CNEOS) pri američkoj Nacionalnoj aeronautičkoj i svemirskoj administraciji (NASA). 

Tu se navodi da je navedeni asteroid 438908 (2009 XO) približno veličine fudbalskog terena i očekuje se da će se zemlji približiti 7. maja na udaljenosti od 3.393.570 kilometara. Drugi asteroid, 136795 (1997 BQ), je veličine mosta Golden Gate u San Franciscu i očekuje se da će proći pored Zemlje 21. maja na udaljenosti od 6.156.666 km. 

Također, na zvaničnoj stranici NASA-e nismo uspjeli pronaći bilo kakvo eksplicitno upozorenje povodom prolaska ova dva asteroida, kako je to predstavljeno u domaćim medijima. 

Podaci o bliskim prolascima asteroida i drugih objekata su javno dostupni na stranici Centra za za studije bliskih objekata. Prema tim podacima, u proteklih 12 mjeseci zabilježeno je 1.255 bliskih prilazaka raznih objekata Zemlji (Earth Close Approaches). 

Ovaj sistem, kao i Asteroid Watch Widget se mogu smatrati sistemima upozorenja, ali to nikako ne znači da ova “upozorenja” predstavljaju opasnost za Zemlju i njene stanovnike. 

S obzirom da NASA odavno prati ove objekte, na ovoj stranici se mogu naći i procjene datuma i daljine njihovih prolazaka pored Zemlje i u narednim decenijama. 

Tako će, recimo, asteroid 438908 (2009 XO) u narednim decenijama imati 12 prolazaka pored Zemlje, a najbliži će biti 7.5.2096. godine, kada će proći pored Zemlje na udaljenosti od “samo” 1,5 miliona kilometara. Drugi asteroid, 136795 (1997 BQ), u narednim decenijama imati 8 prolazaka pored Zemlje, ali nijedan neće biti bliži od onog koji očekujemo 21.05.2020.

Bombastične vijesti o potencijalnim udarima asteroida u Zemlju se ponavljaju iz mjeseca u mjesec. Forbes (15.2.2020.) navodi da je razlog tome što ovakve vijesti privlače pažnju, te medijima donose veliki broj klikova i interakcija. 

Jedan takav se nalazio u članku portala Flesh Vesti objavljenom 17. marta, u kom se govori o navodnom NASA-inom upozorenju o “udarcu asteroida 2020 GF kao realnoj stvari”. O ovoj tvrdnji je pisao i naš partnerski fact-checking portal Faktograf (link). Asteroid 2020 FG na koji se u navedenom članku vjerovatno mislilo, sigurno je prošao pored Zemlje 18.3.2020. godine.

NASA-ini zvaničnici su naveli da niti jedan od “potencijalno opasnih” asteroida  mapiranih 2.8.2013. godine, ne predstavlja opasnost za Zemlju u idućih 100 godina: 

To što je asteroid klasificiran kao potencijalno opasan asteroid (PHA) ne znači da će i udariti u Zemlju. Niti jedan od ovih potencijalno opasnih asteroida ne predstavlja zabrinjavajuću prijetnju u idućih 100 godina.

Prolazak asteroida koji je klasificiran kao “potencijalno opasan” pored Zemlje je, dakle, uobičajena pojava. Na primjer, prema NASA-inim podacima, na dan pisanja ovog članka (29.4.2020.), je predviđen prolazak 9 asteroida, od kojih jedan odgovara kriterijima za “potencijalno opasan asteroid”. Uspješan prolazak ovog asteroida (1998 OR2) je NASA najavila saopštenjem 28.4.2020:

 Veliki near-Earth (op.a. koji se kreće blizu zemlje) asteroid će sigurno proći pored naše planete u srijedu ujutro (5:56 ET), omogućivši time izuzetnu priliku astronomima da posmatraju objekat širok 2 kilometra do najsitnijih detalja. 
(...)
Iako se ovdje, prema astronomima, radi o “bliskom prolasku”, i dalje je ovaj asteroid veoma udaljen: asteroid se neće približiti na udaljenost manju od 6.3 miliona kilometara, prolazeći planetu na udaljenosti 16 puta većoj od one od Zemlje do Mjeseca.

Navedeni asteroid 52768 (1998 OR2), iako klasificiran u klasu Amor asteroida, je mnogostruko veći od onih o kojima se govori u Klixovom članku, budući da se poredi sa veličinom Mount Everesta. Nadalje, udaljenost na kojoj će ovaj asteroid proći Zemlju (6,290,447 km) je neznatno veća od udaljenosti asteroida 136795 (1997 BQ).

Tvrdnje da bi potencijalno opasni asteroidi mogli pogoditi planetu Zemlju, kao i da je NASA izbacila upozorenje, stoga ocjenjujemo kao manipulaciju činjenicama, s obzirom da asteroidi 2009 XO i 1997 BQ zaista potpadaju pod potencijalno opasne asteroide, ali kao takvi ne predstavljaju prijetnju životu na zemlji, a upozorenje NASA-e je više informacija o blizini prolaska koja najviše služi kao informacija astronomima da mogu proučavati asteriode, nego upozorenje. U skladu s tim, pitanje da li ćemo “preživjeti” prolazak ovih asteroida ocjenjujemo kao dezinformaciju, jer je na osnovu iznesenih činjenica jasno da prolazak ovih, ali i ostalih potencijalno opasnih asteroida, barem za nekoliko narednih decenija najmanje, ne predstavlja prijetnju.

(Darko Brkan i Amar Karađuz za Raskrinkavanje.ba)