Foto: Shutterstock, Lev Radin
Na Facebooku je 27. oktobra 2023. godine podijeljena slika naslovnice britanskog lista The Independent za koju je navedeno sljedeće:
List Independent: Na levoj strani su zemlje sveta koje podržavaju momentalni prekid vatre u Pojasu Gaze, na desnoj strani one koje su protiv
Na slici je naslov na engleskom jeziku “Bliski istok: Ko podržava momentalni prekid vatre?”, a ispod njega su dva polja sa zastavama zemalja. U lijevom polju su zastave 189 zemalja svijeta iznad kojih je ispisano “Da”, dok su u desnom polju ispod riječi “Ne” prikazane zastave Izraela, UK-a i SAD-a.
Uz iste ili slične tvrdnje, slika naslovnice ovog britanskog lista može se pronaći u i drugim Facebook objavama iz oktobra (1, 2).
U decembru ove godine ista slika je na Facebooku podijeljena bez spominjanja sukoba u Gazi, ali uz navode da prikazuje “svjetsku viziju sukoba na Bliskom istoku” (1, 2).
Independent je na svojoj početnoj stranici objavio sliku svjetske vizije sukoba na Bliskom istoku. Na lijevoj strani možete vidjeti zastave zemalja koje se zalažu za trenutni prekid vatre. Desno su oni koji su odlučni nastaviti rat.
Šta su činjenice?
Navodi da se naslovnica lista The Independent odnosi na aktuelna dešavanja na Bliskom istoku dijelili su se na društvenim mrežama i izvan našeg govornog područja, a provjerom ovih navoda su se u oktobru i novembru ove godine bavili Reuters i USA Today, utvrdivši da se radi o naslovnoj stranici koja je objavljena 21. jula 2006. godine.
Kako se navodi u njihovim analizama, dokazi da se radi o naslovnici lista The Independent staroj preko 17 godina mogu se pronaći u online arhivama novinskih izdanja na stranici Newspapers na ovom linku.
Uz činjenicu da se ne radi o naslovnici ovog lista iz 2023. godine, Reuters i USA Today donose i dodatni kontekst, odnosno pojašnjenje onog što se može vidjeti na slici.
Naime, ilustrativni prikaz zemalja koje su bile “za” i “protiv” prestanka sukoba na Bliskom istoku ne odnosi se na trenutne, kao ni na prethodne sukobe Izraela i Palestine, već na oružani sukob Izraela i libanonskog Hezbollaha u ljeto 2006.
Za vrijeme ovog sukoba, izraelske vlasti, ali i tadašnji američki predsjednik George Bush te britanski premijer Tony Blair, kritikovani su u javnosti zbog odbijanja da podrže pozive na momentalni prekid vatre koji su tad upućivani (1, 2). O tadašnjoj situaciji na Bliskom istoku, uključujući i stavove bivših čelnika SAD-a i UK-a o prekidu vatre u Libanonu, izvještavali su i mediji u BiH i regionu (1, 2, 3, 4).
Izvještavajući o trenutnom ratu u Gazi, svjetski mediji su u oktobru ove godine prenijeli da je aktuelni britanski premijer Rishi Sunak izjavio da “podržava humanitarnu pauzu u sukobu u Gazi kako bi se omogućila sigurna isporuka pomoći civilima, ali da je odbacio pozive na potpuni prekid vatre”. Krajem oktobra objavljeno je i da su “SAD, koje u početku nisu tražile ni humanitarnu pauzu ni primirje u Gazi, reagovale na sve veći međunarodni pritisak te pozvale na humanitarnu pauzu”, ali ne i na prekid vatre. U decembru 2023. mediji su objavili da su SAD uložile veto na rezoluciju UN-a o hitnom humanitarnom prekidu vatre u Gazi, koju je u 15-članom Vijeću sigurnosti UN-a podržalo 13 zemalja, dok je UK bila suzdržana.
Nekoliko dana kasnije, 12. decembra, UN je saopštio da su države članice usvojile rezoluciju kojom se zahtijeva “trenutni humanitarni prekid vatre”, trenutno i bezuvjetno oslobađanje svih talaca” te “osiguranje humanitarnog pristupa” u Gazi. U saopštenju se navodi i da su 153 zemlje glasale “za”, 23 zemlje bile su suzdržane, dok je 10 zemalja bilo protiv usvajanja ove rezolucije. Protiv su glasale SAD, Izrael, Austrija, Češka, Gvatemala, Liberija, Mikronezija, Nauru, Papua Nova Gvineja i Paragvaj, a među onima koje su bile suzdržane su Velika Britanija, Njemačka, Mađarska, Italija, Argentina, Malavi, Holandija, Ukrajina, Južni Sudan i Urugvaj.
Iako se iz navedenog može zaključiti da su stavovi vlada SAD-a i UK-a o prekidu vatre u Libanonu 2006. te u Gazi 2023. godine (bili) suprotni stavovima većine svjetskih zemalja, ilustracija podrške svjetskih zemalja prekidu vatre na Bliskom istoku s naslovnice britanskog The Independenta nije povezana s trenutnim ratom u Gazi.
Shodno tome, najranija objava s društvenih mreža u kojoj se navodi da se u ovom slučaju radi o aktuelnom medijskom prikazu podrške za prekid vatre u Pojasu Gaze dobija ocjenu lažna vijest. Ostala prenošenja ove tvrdnje dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti.
Objave u kojima se navodi da slika prikazuje stavove svjetskih zemalja o trenutnom prekidu vatre na Bliskom istoku dobijaju ocjenu manipulisanje činjenicama.
(Raskrinkavanje.ba)