Ne, EU nije tražila od Srbije da "prihvati da je Tesla Hrvat"

Na portalu Sputnik Srbija 8.5.2020. objavljen je članak u čijem naslovu se tvrdi da Evropska unija traži od Srbije da “prihvati da je Nikola Tesla bio Hrvat”:

Novi „uslov“ Evropske unije: Srbija da prihvati da je Tesla – Hrvat!

Iako je u naslovu navedena tvrdnja da je u pitanju “uslov Evropske unije”, već iz uvodnog pasusa članka je jasno da on nema utemeljenje u tekstu. Naime, na početku teksta se navodi da se radi, zapravo, o samo jednoj rečenici ispisanoj “na stranici kutka za učenje zvaničnog veb sajta Evropske unije”:

Nikola Tesla je hrvatski naučnik, značajan i po tome što je otkrio rendgenske snimke, stoji na stranici kutka za učenje zvaničnog veb sajta Evropske unije, na kome deca saznaju zanimljivosti o državama članicama. Znači li to da Srbija mora da prihvati da je Tesla Hrvat, iako je njegovo poreklo srpsko, i da je i to uslov i standard integracija.
Već dugo, za hrvatske vlasti, ali i dobar deo javnosti te zemlje, Nikola Tesla je ne samo hrvatski naučnik, već i Hrvat. Kao argument za takvu tvrdnju koristi se jedno Teslino pismo u kome on navodi da se ponosi svojom hrvatskom domovinom. Međutim, početak rečenice, retko pominjan među onima koji Teslu smatraju Hrvatom, jeste da se Tesla ponosi i svojim srpskim poreklom.

Osim u naslovu, tvrdnja da je u pitanju “uslov Evropske unije” našla se i u sljedećem podnaslovu:

„Uslov“ EU da je Tesla Hrvat — krivotvorenje je njegovog porekla i osećaja

Povod za cijelu priču je, kao što je navedeno, jedna rečenica objavljena u sekciji “Kutak za učenje” na zvaničnoj stranici Evropske unije. Ovaj dio sajta sadrži podatke o državama članicama prilagođene djeci, uključujući i dio “učiti kroz igru” koji sadrži i rubriku “O čemu se radi u EU?”. Tu je, u dijelu koji govori o Hrvatskoj, stajao pasus koji je glasio ovako:

Koristite li hemijsku olovku? Ona je hrvatski izum. Uz to, jedan od prvih ljudi koji je izumio rendgenski snimak bio poznati Hrvat Nikola Tesla.

Ovaj pasus je, zapravo, teško sasvim tačno prevesti na naš jezik, budući da ne koristi termin “famous Croat Nikola Tesla” - što bi doslovno značilo “poznati Hrvat Nikola Tesla” - već “Croatian” - što se više odnosi na to da je neko iz Hrvatske. 



Nakon što su ovim povodom 8. maja reagovali ministar spoljnih poslova Srbije Ivica Dačić i ministar kulture i informisanja Srbije Vladan Vukosavljević, igrica je izmjenjena, o čemu su 11. maja pisali mediji u regiji, dok EU još uvijek nije komentarisala slučaj. 

Rečenica o Nikoli Tesli se više ne može pronaći na igrici:

Kako se može vidjeti, ne samo da se nije radilo ni o kakvom uslovljavanju, već se nije radilo ni o bilo kakvom diplomatskom ili drugom zvaničnom dokumentu Evropske unije. Radilo se doslovno o jednoj rečenici, koja se čak nije eksplicitno bavila etničkom pripadnošću Nikole Tesle, napisanoj na jednoj stranici edukativnog materijala o EU. 

To je, zapravo, jasno i iz samog Sputnikovog članka i pored dramatičnog naslova i podnaslova, koji su ujedno jedina mjesta u tekstu u kojima se pominje “uslov”. Takvih navoda dalje nema u tekstu - ali se, svejedno, tema tretira jednako ostrašćeno kao da je takav uslov postavljen. Tako se u izjavama sagovornika, istoričara Milana Gulića i ministar za kulturu i informisanje Srbije, Vladana Vukosavljevića, strastveno govori o navodnom napadu na srpski identitet:

Prema rečima istoričara Milana Gulića, radi se o kurtoaznom Teslinom odgovoru na postavljeno pitanje, dok promovisanje Tesle kao „poznatog hrvatskog naučnika“ na zvaničnoj veb-stranici EU naš sagovornik naziva „potpuno nepotrebnim prisvajanjem i svrstavanjem Tesle u grupaciju kojoj on nikako ne pripada“. Povodom objavljivanja netačnih podataka o Nikoli Tesli na veb stranici EU reagovao je i srpski ministar za kultutru i informisanje Vladan Vukosavljević. „Sa žaljenjem konstatujem da se radi o već bezbroj puta ponavljanom falsifikatu koji se uporno natura iz određenih krugova u Hrvatskoj sa ciljem bestidnog svojatanja i kroatizovanja srpskog kulturnoistorijskog identiteta", naveo je on.Prema njegovim rečima, za posebno je žaljenje što je „taj virus ušao i na zvaničnu internet stranicu EU“, organizacije koja se, prema njegovim rečima, bar deklarativno zalaže za istinita istorijska stanovišta i politiku razumevanja i međusobnog uvažavanja država i naroda u Evropi.

Članak se istog dana pronašao na brojim portalima u regionu, ponegdje sa još izraženije senzacionalističkim naslovima nego u Sputniku:

НОВИ „УСЛОВ“ ЕВРОПСКЕ УНИЈЕ: Србија да прихвати да је Тесла – Хрват! (Iskra)

NOVI "USLOV" EVROPSKE UNIJE: SRBIJA DA PRIHVATI DA JE TESLA - HRVAT! Skandal iz Brisela postaje prvorazredno državno pitanje! (Informer)

NOVI SRAMAN USLOV EU: Srbija da prihvati da Tesla nije Srbin nego … (Vaseljena)

Stvarni “uslovi” pristupanja Evropskoj Uniji nisu nikakva tajna i jasno je da ne mogu poprimiti bizarne oblike poput “prihvatanja da je Tesla Hrvat”. Izvještaj Europske komisije iz 2019. godine o pogresu Srbije na putu ka članstvu EU može se pročitati ovdje. Izvještaj potkrepljuje svih 33 poglavlja koje je potrebno zaključiti da bi se pristupilo EU. Osim toga, Komisija je 2018. godine objavila dokument sa ciljevima koje trebaju ispuniti zemlje Zapadnog Balkana kako bi mogle pristupiti EU. 

S obzirom da naslov portala Sputnik ne odgovara ostatku teksta, članak ocjenjujemo ocjenom klikbejt. S obzirom da se netačna tvrdnja ponavlja i u tekstu, članak Sputnika ocjenjujemo kao dezinformaciju. 

Cijeli ton teksta, koji jednu rečenicu na jednoj stranici edukativnog materijala predstavlja kao “uslov”, pa čak i simbolički “napad” na identitet jedne države i naroda, ocjenjujemo i kao pristrasno izvještavanje.

Portali koji su prenijeli članak sa istim ili sličnim naslovom i sadržajem također dobijaju ocjenu klikbejt, dezinformacija i pristrasno izvještavanje. 

(Tijana Cvjetićanin i Amina Čeliković, Raskrinkavanje.ba)