Foto: rawpixel.com, Freepik
Na sjednici održanoj 21. marta 2024. godine, Evropsko vijeće odobrilo je otvaranje pregovora s BiH za članstvo u Evropskoj uniji. Vijeće je ranije pozvalo Evropsku komisiju da prijavi napredak BiH u martu 2024. kako bi se odlučilo da li su ispunjeni uslovi za otvaranje pregovora. BiH je kandidatski status dobila u decembru 2022. godine.
O odluci se opsežno pisalo u bh. medijima, koji su sedmicama prije objavljivali članke o nadolazećoj sjednici i mogućim ishodima. Federalna televizija je tako 3. marta 2024. objavila videoprilog u kome je analizirano, ne samo koliko je izgledno da će BiH dobiti zeleno svjetlo za početak pregovora već i šta uopšte odobrenje za početak pregovora znači na putu prema članstvu. U prilogu se pojavljuju i sagovornici koji su govorili o iskustvima Srbije i Sjeverne Makedonije u procesu pridruživanja EU. Prilog je objavljen sa sljedećim naslovom:
Ima država koje su davno ispunile uslove, ali do članstva nisu stigle
Na istoj stranici objavljen je i transkript priloga u formi članka. U uvodu članka piše:
Evropsko vijeće trebalo bi odlučivati o otvaranju pregovora sa Bosnom i Hercegovinom na sjednici 21. marta. Tada će biti poznato koliko smo od evropske perspektive udaljeni. Međutim, i sam proces pregovora za pristupanje EU nije garancija da će vlasti efikasno i brzo ispuniti sve obaveze. Primjer susjednih država potvrda je toga.
U članku se također navodi:
Put zemalja regiona ka evrointegracijama nije nesmetan. Mnoge su odavno ispunile zatjevne uslove, ali još čekaju članstvo.
Video je objavljen i na YouTube i Facebook nalozima Federalne televizije s istim naslovom. Tekst s istim ili neznatno izmijenjenim naslovom prenijeli su portali Bljesak, Etto, Uskoplje, Ramski vjesnik i Rama-Prozor. Portali Slobodna Bosna i Izdvojeno u naslovima su dodali i “Ništa nam nije garancija”.
Šta su činjenice?
Da bi se pridružila EU, država kandidat mora ispuniti određene uslove koje EU postavlja. U širem smislu, to znači da mora ispuniti Kopenhagenske kriterije:
- politički kriteriji: stabilnost institucija koje garantuju demokratiju, vladavina prava, ljudska prava i poštovanje i zaštita manjina;
- ekonomski kriteriji: funkcionalna tržišna ekonomija i sposobnost da se nosi s konkurencijom i tržišnim silama;
- administrativni i institucionalni kapacitet za efikasno provođenje pravne stečevine i sposobnost preuzimanja obaveza članstva.
Ispunjenje ovih uslova evaluira se kroz 35 poglavlja koja bi trebala pokazati spremnost zemlje u različitim oblastima da se pridruži EU, a koja igraju ključnu ulogu u procjeni da li zemlja ispunjava Kopenhagenske kriterije. Svako poglavlje odgovara specifičnom području zakonodavstva i politike EU, i zemlje moraju pokazati usklađenost svojih zakona sa standardima EU unutar tih područja. Od 2020. godine, ova su poglavlja podijeljena u tematske klastere.
Prema informacijama na službenoj stranici Evropske komisije, nakon što Evropsko vijeće odluči da su ispunjeni uslovi za otvaranje pregovora, država može početi otvarati poglavlja. Država je spremna da pristupi EU nakon što uspješno zatvori sva pregovaračka poglavlja, osiguravajući usklađenost s pravnom stečevinom i kriterijima EU. Završni korak uključuje potpisivanje ugovora o pristupanju, koji ratificiraju članice EU i kandidatska država. Ovaj formalni dogovor označava službeno pristupanje Evropskoj uniji.
Osim uslova koje države kandidati treba da ispune, mora postojati i spremnost EU da primi nove članove. Na stranici Evropske komisije navodi se sljedeće:
“Kapacitet EU da primi nove članove, uz očuvanje momentuma evropske integracije, također je važan faktor. EU zadržava pravo da odluči kad je kandidatska država ispunila kriterije i kad je EU spremna prihvatiti novog člana.”
Adnan Ćerimagić, analitičar u organizaciji “Inicijativa evropske stabilnosti”, koja se fokusira na jugoistočnu Evropu i proširenje EU, za Raskrinkavanje je pojasnio proces te naveo da, iako u teoriji postoji mogućnost da država ispuni uslove i ne bude primljena u EU, to nije slučaj sa sadašnjim kandidatima.
“Nakon što pregovori o članstvu budu okončani, a Nacrt ugovora o pristupanju pripremljen, prije njegovog potpisivanja Europska komisija donosi finalno mišljenje o članstvu kandidatkinje. Na to mišljenje, koje treba biti pozitivno, saglasnost mora dati Europski parlament, a konačnu odluku jednoglasno donijeti Vijeće (odnosno sve zemlje članice EU). Tek nakon te odluke slijedi potpisivanje ugovora o pristupanju i njegova ratifikacija u zemljama članicama EU.
Dakle, u teoriji je moguće da nakon pozitivnog finalnog mišljenja Europske komisije, u kojem stoji da je zemlja kandidatkinja ispunila sve uslove i spremna za članstvo u EU, bilo ko u nizu koji slijedi blokira uspješnu kandidatkinju, odnosno, moguće je da članstvo bude blokirano jer nema većine u Evropskom parlamentu, jer je jedna od vlada zemalja članica protiv, ili gdje je nužno, da ne bude potrebnih većina u nacionalnom parlamentu ili čak i na referendumu.
Međutim, nijedna se od deset (potencijalnih) kandidatkinja u ovom trenutku ne nalazi u tom stadiju procesa”, kaže Ćerimagić.
Na zajedničkoj stranici Evropskog vijeća i Vijeća Evropske unije može se pratiti status svih država koje su u procesu proširenja EU. Srbija je otvorila 22 od 35 poglavlja, a uslovno zatvorila dva. Sjeverna Makedonija i Albanija još nisu otvorile nijedno poglavlje, dok je Crna Gora otvorila 33, a uslovno zatvorila tri. Pored “zemalja regije”, odnosno zemalja Zapadnog Balkana, u procesu proširenja još su i Ukrajina, Moldavija i Gruzija. Island je u međuvremenu povukao status kandidata, a Turska je u zastoju s pregovorima od 2018. godine. Nijedna od ovih država nije ispunila uslove za članstvo u EU.
Ovo je za Raskrinkavanje potvrdio i Ćerimagić.
“Prema ocjeni Europske komisije iz novembra 2023. godine, nijedna od deset (potencijalnih) kandidatkinja za članstvo u EU (šest zapadnobalkanskih, Ukrajina, Moldavija, Gruzija i Turska) nije spremna za članstvo u EU”.
Shodno navedenom, tvrdnja da su neke države ispunile uslove, ali do članstva u EU nisu “stigle”, objavljenu u naslovu članka i priloga na portalu Federalne televizije, dobija ocjenu lažna vijest. Druge objave ove tvrdnje dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti. Tvrdnja da su mnoge zemlje u regionu ispunile “zahtjevne uslove” i da još “čekaju članstvo” dobija ocjenu manipulisanje činjenicama.
Napomena:
28.3.2024. Nakon objave ove analize, portal Slobodna Bosna je ispravio pogrešne navode te dobija i ocjenu ispravljeno.
(Raskrinkavanje.ba)