Nije tačno da je bolje “preležati” Covid-19 nego primiti vakcinu

Srpska novinska agencija Tanjug je 14.1.2021. godine na svom portalu objavila članak s naslovom u kojem se tvrdi da, prema studiji, infekcija novim koronavirusom stvara bolju zaštitu od one koju dobijamo vakcinacijom:

Studija: Ko je preležao kovid ima bolju zaštitu od vakcine

U uvodu članka ova tvrdnja je dopunjena navodom da je stečeni imunitet nakon prebolijevanja bolesti Covid-19 bolji od zaštite koju pružaju vakcine kompanija AstraZeneca i Pfizer, uz podatak da je to, navodno, saopštila engleska Agencija za javno zdravstvo (Public Health England - PHE).

Ljudi koji su preležali kovid 19 imaju veću zaštitu od reinfekcije pet meseci kasnije nego osobe koje su dobile oksfordsku vakcinu, a isto važi i za Fajzerovu vakcinu, saopštila je služba Nacionalnog javnog zdravlja Engleske (PHE).

Iz ostatka članka saznajemo da je riječ o studiji naziva SIREN, provedenoj od spomenute agencije:

Podaci PHE Siren studije, koja prati zdravlje više od 20.000 medicinara u više od 100 gradova u Britaniji, pokazala je koliko je članova zdravstvenog osoblja dobilo korona virus više od jednom.

Brojni su portali već istog dana prenijeli ovu vijest, te pritom naveli Tanjug kao izvor. To su uradili, između ostalih, Kurir, B92, Radiotelevizija Vojvodine, Informer i Telegraf. 

Tabloid Alo je za identičnu vijest 14.1.2020. godine u naslovu zaključio da je “Bolje preležati koronu nego primiti vakcinu”. To je uradio i portal Pravda:

ISTRAŽIVANJA SU POKAZALA Bolje preležati koronu, nego primiti vakcinu (Alo)

ИСТРАЖИВАЊА СУ ПОКАЗАЛА: Боље прележати корону, него примити вакцину (Pravda)

Činjenice o studiji SIREN

Studijom SIREN nastojalo se ustanoviti u kojoj su mjeri osobe koje se oporave od oboljenja Covid-19 zaštićene od reinfekcije virusom Sars-CoV-2. Drugim riječima, da li i koliko dugo traje prirodno stečeni imunitet na novi koronavirus. Studija je sprovedena na medicinskom osoblju u Velikoj Britaniji u periodu od polovine juna do početka novembra 2020. godine.

Nalazi ove studije ukazuju da je rizik od reinfekcije za 83% manji kod osoba koje su već preležale Covid-19, te da prirodno stečeni imunitet traje pet mjeseci nakon primarne infekcije. Dodatno zapažanje na koje su naučnici skrenuli pažnju je i to da postoji rizik da imuna osoba može i dalje imati virus u nosu ili grlu i tako ga prenijeti na zdrave osobe. 

Namjera SIREN studije je bila da utvrdi nivo zaštite od reinfekcije nakon prebolijevanja Covida-19, ali ne nužno da taj rezultat uporedi sa efikasnošću vakcina protiv iste bolesti. Slično objašnjenje nalazi se i u zvaničnom izvještaju službe engleske Agencije za javno zdravstvo, objavljenom 14.1.2020. godine:

Voditelji SIREN studije jasno su naglasili da ovaj prvi izvještaj ne pruža dokaze o antitijelima ili drugom imunološkom odgovoru Covid-19 vakcina, niti se trebaju donositi bilo kakvi zaključci o njihovoj efikasnosti. SIREN studija će razmatrati odgovor (op.a. imunološki) na vakcinu kasnije.

Uprkos tvrdnji da je engleska Agencija za javno zdravstvo saopštila da je prirodno stečeni imunitet bolji od onog koje pružaju Oxfordova (AstraZeneca) i Pfizerova vakcina, u izvještaju ovog tijela niti jedna od ovih vakcina nije spomenuta.

Otkud onda poređenje sa vakcinama? 

O studiji SIREN pisao je britanski tabloid Daily Mail u članku od 13.1.2021. U naslovu ovog članka navodi se da je studija pokazala da infekcija novim koronavirusom pruža “više zaštite” od reinfekcije nego Ofxordova vakcina:

Prethodna infekcija koronavirusom pruža ljudima VIŠE zaštite od reinfekcije od vakcine Oxford, otkriva studija PHE

U članku se navodi da je na konferenciji za novinare glavna autorica studije prof. Susan Hopkins napravila poređenje rezultata efikasnosti iz studije SIREN sa rezultatima efikasnosti vakcina:

Profesorica Hopkins rekla je na konferenciji za novinare da je zaštitni učinak prethodne infekcije približno jednako snažan kao i onaj Pfizerove vakcine, te da je "mnogo bolji" od vakcine AstraZeneca/Oxford, koji je zabilježio stopu efikasnosti od 62,1 posto kod sudionika koji su primili dvije standardne doze.

Hopkins je još govorila o tome da je metodologija ove studije superiornija od metodologije koju koriste spomenute kompanije, budući da je agencija radila antigenske testove svaki mjesec, pa su mogli pratiti i asimptomatske slučajeve. Ovo nije slučaj sa kompanijama poput Pfizera koje, kada testiraju efikasnost, prate samo simptomatske slučajeve pri proračunu procenta efikasnosti. Hopkins je zato navela da je 95-postotna efikasnost Pfizerove vakcine u stvarnosti vjerojatno manja.

Ipak, ovo nije rečeno u saopštenju PHE-a, gdje je jasno navedeno da se ova studija nije bavila efikasnošću COVID vakcina, niti da se mogu iznositi ikakvi zaključci o njihovoj efikasnosti na osnovu nje.

Da li je bolje razboljeti se nego primiti vakcinu? 

U naslovu portala Alo napisano je da je bolje “preležati koronu” nego se vakcinisati. Zaista postoje slučajevi u kojima prebolijevanje određenih bolesti stvara doživotni imunitet. Sa druge strane, zabilježeni su slučajevi infekcije nakon jedne ili dvije doze vakcine. Takvi su, naprimjer, zaušnjaci. No, kada govorimo o novom koronavirusu, još uvijek ne možemo tvrditi da li bolji imunitet stvara vakcina ili prirodna infekcija. Ipak, kako je navedeno u članku New York Timesa 5.10.2020, stručnjaci pojašnjavaju da je vakcinacija svakako sigurnija opcija:

Vakcine za neke patogene, poput pneumokoknih bakterija, induciraju bolji imunitet od prirodne infekcije. Rani dokazi ukazuju na to da vakcine protiv Covid-19 mogu spadati u ovu kategoriju. Dobrovoljci koji su primili Moderninu vakcinu u svojoj krvi su imali više antitijela - jedan od znakova imunološkog odgovora - nego ljudi koji su prebolovali Covid-19.

Razlozi zbog kojih je bolje primiti vakcinu nego preležati bolesti Covid-19 su mnogi. Jedan od njih je taj što su vakcine predvidljive, dok zaraza nije. Do momenta pisanja ove analize, od Covid-19 umrlo je više od dva miliona ljudi, dok su mnogi imali upalu pluća, otežano disanje, a neki su morali biti priključeni na respirator. S obzirom na to da se Covid-19 može svakako razviti i nakon primanja vakcine, kako se navodi u članku Guardiana objavljenom 14.1.2021, ona pomaže našem imunom sistemu da reaguje, sprečavajući fatalne ishode. Zbog ovoga se, kako navodi Guardian, i osobama koje su već preležale Covid-19 preporučuje da se vakcinišu:

Odgovor imunološkog sistema na infekciju koronavirusom razlikuje se od osobe do osobe. Starost, genetska i količina virusa kojima ste bili izloženi igraju ulogu. Varijabilnost otežava predviđanje koliko će određena osoba biti zaštićena nakon infekcije. Prednost vakcina je u tome što su prošla ispitivanja kako bi procijenili koliko standardne doze sprečava bolest, pa je mnogo izvjesnije kakvu će zaštitu pružiti i kakav će utjecaj ostaviti na kolektivno zdravlje. 

Druga je stvar da mnogi ljudi koji vjeruju da su preležali Covid prošle godine nemaju dokaza za to. Da li se sigurno vakcinisati nakon Covida? "Nije štetno ako se vakcina daje osobi koja je već preležala bolest - ona će djelovati kao poticaj", rekla je Deborah Dunn-Walters, profesorica imunologije na Surrey univerzitetu i predsjedavajuća radne grupe za imunologiju i Covid-19 u Velikoj Britaniji (op.a.).

U januaru 2020. godine objavljena je studija toka Covid-19 oporavka. Studiju su radili Lester univerzitet i Centralna statistička agencija Ujedinjenog Kraljevstva i uključuje 47.780 ispitanika koji su primljeni u bolnicu zbog Covid-19. Najveći dio (oko 90%) ispitanika nije bio na intenzivnoj njezi, već su imali simptome bez da im je život bio ugrožen.

Od 47.780 osoba, njih 29.4% su ponovo primljeni u bolnicu, a čak 12.3% osoba iz studije je preminulo. Dijagnozu respiratorne bolesti nakon izlaska iz bolnice je imalo 29.6% osoba, a nerijetki su bili kardiovaskularni poremećaji poput srčanog i moždanog udara. 

Napomena: Studija Lester univerziteta i Centralne statističke agencije Ujedinjenog Kraljevstva je preprint i još uvijek nije prošla evaluaciju. Raskrinkavanje je, uprkos tome, odlučilo citirati ovu studiju zbog korištenih izvora i zbog činjenice da je studija rađena od oficijelne institucije Ujedinjenog Kraljevstva. 

Ocjene:

Tvrdnju da je PHE saopštio da je prirodno stečeni imunitet bolji od Oxfordove i Pfizerove vakcine ocjenjujemo kao manipulaciju činjenicama i dezinformaciju. Glavna autorica SIREN studije, profesorica Hopkins, napravila je poređenje vakcine i prirodnog imuniteta, no ono nije dio zvaničnog saopštenja ove institucije. Hopkins je u poređenju rekla da Pfizer vakcina i prirodni imunitet daju približno jednak nivo zaštite, za razliku od Oxford vakcine čiji je nivo zaštite manji. Ipak, u članku Tanjuga je za obje vakcine rečeno da nude manje zaštite od prirodnog imuniteta.

Tvrdnju da je bolje preležati Covid-19 nego se vakcinisati, objavljenu u naslovu portala Alo, ocjenjujemo kao lažnu vijest. Istraživanje SIREN ovo nije dokazalo, niti postoji zvanični stav o ovome. Naučni konsenzus je da je imunizacija uvijek bolja od rizika koji nosi bolest. Ovoj tvrdnji u naslovima drugih portala dajemo ocjenu prenošenje lažne vijesti.

Također, ova tvrdnja se ne pojavljuje u samom članku, zbog čega mu dajemo i ocjenu klikbejt.

(Amar Karađuz i Amina Čeliković, Raskrinkavanje.ba)