Podzemni tuneli u Gazi “otkriveni” u klikbejt-naslovima

Foto: Shutterstock/Mohammed Alsdudi

Nakon što se u oktobru ove godine u brojnim medijima u svijetu, ali i u našem regionu, ponovo aktuelizovala priča o podzemnim tunelima u Gazi (1, 2, 3), na portalu Slobodna Dalmacija je 31. oktobra 2023. objavljen članak sa sljedećim naslovom:

Ovo je zaista nevjerojatno, otkriveno kako izgleda tajni podzemni grad ispod Gaze. Imaju klimu, trgovine, skladišta…

Članak donosi priču o podzemnim tunelima u Gazi te predstavlja svojevrsnu kompilaciju različitih informacija i izjava o mreži tih tunela, uključujući navode iz članaka koje su objavila lokalna izdanja portala Deutsche Welle i Voice of America.

Članke s navodom da je ispod Gaze “otkriven tajni podzemni grad” objavio je i niz drugih portala (1, 2, 3), a tvrdnje iz naslova tih članaka dijelile su se i na Facebooku (1, 2). Pored spomenutih, na portalu B92 istog se dana pojavio članak o tunelima u čijem naslovu stoji sljedeće:

Otkriveno gde se krije rukovodstvo Hamasa VIDEO

Podzemni tuneli u Pojasu Gaze u medijskim izvještajima

Izvještaji o podzemnim tunelima u Pojasu Gaze u medijima su prisutni već dugi niz godina. Neki medijski izvještaji u kojima se govori o postojanju podzemnih prolaza u graničnom području između Pojasa Gaze i Egipta stari su preko 20 godina. Primjera radi, informacija da je izraelska vojska u gradu Rafah “uništila dva tunela koja se koriste za krijumčarenje oružja ispod granice Gaze i Egipta” može se pronaći u medijskim objavama iz 2003. godine. Navodi o postojanju tunela za krijumčarenje oružja iz Egipta aktuelni su bili i 2004. godine, u vrijeme trajanja napada izraelske vojske na izbjeglički kamp Rafah na krajnjem jugu Pojasa Gaze, o čemu su u maju 2004. izvještavali i mediji u BiH.

U godinama koje su uslijedile, priče i priloge o podzemnim tunelima emitovali su brojni mediji u svijetu. Magazin National Geographic je 2012. godine, uz galeriju fotografija, objavio priču o podzemnim tunelima u Pojasu Gaze na granici s Egiptom, opisavši tunele kao “liniju spasa za podzemnu ekonomiju, ali i smrtonosnu zamku” koja za Palestince “simbolizuje genijalnost i san o mobilnosti”. Reporteri BBC-a su 2015. godine posjetili i snimili unutrašnjost jednog od tunela u blizini granice s Izraelom, navodeći da im je jedan od lokalnih sagovornika potvrdio da je “tunel bio korišten u prošlom ratu, a bit će korišten i u narednom”.

Priče o podzemnim tunelima u Pojasu Gaze ponovo su aktuelizovane u 2023. godini, odnosno za vrijeme trenutnog rata u ovom području. Tako je online izdanje BBC News na srpskom jeziku 14. oktobra ove godine podsjetilo na prilog svoje matične kuće iz 2015. godine, navodeći da su “palestinski ekstremisti ispod Pojasa Gaze izgradili razgranatu mrežu podzemnih tunela koje koriste za sklonište i prolaz i napade ka Izraelu”, a videoprilog pod naslovom “Zašto postoje podzemni tuneli u Gazi?” u oktobru je objavio i Radio Slobodna Evropa. Članke o mreži podzemnih tunela prošlog su mjeseca objavili i drugi mediji na našem govornom području (1, 2, 3).

Naslovi o “otkriću podzemnog grada” u kojem se “krije rukovodstvo Hamasa”

Spomenuti medijski članci iz oktobra 2023. s naslovima u kojima se navodi da je ispod Gaze “otkriven podzemni grad” i da je “otkriveno” kako taj grad izgleda ne donose nove informacije o njihovom izgledu i rasprostranjenosti niti su u njima objavljene nove fotografije i/ili snimci iz područja koje je trenutno zahvaćeno ratom. 

Opisi izgleda tunela i njihovih karakteristika koje je objavio portal Slobodna Dalmacija bazirani su na ranije poznatim informacijama, kao i na starim fotografijama koje nisu nastale za vrijeme rata ove godine. Pored prenošenja informacija te izjava sagovornika iz različitih medijskih izvještaja o tunelima u Gazi, uključujući i one koje su objavila lokalna izdanja portala Deutsche Welle i Voice of America, članak ovog portala sadrži niz arhivskih fotografija, od kojih nijedna ne potječe iz oktobra ove godine.

Uz arhivske fotografije, članak sadrži i dva novija grafička prikaza, odnosno rekonstrukcije izgleda tunela u Gazi iz oktobra 2023, koje su preuzete s arhivskih stranica za fotografije (1, 2). Evidentno je da se ni u ovom slučaju ne radi o vizuelnim materijalima koji sada “otkrivaju” kako izgleda “tajni podzemni grad” u Gazi. 

Članak portala Slobodna Dalmacija dodatno sadrži i prilog televizijske kuće Al Jazeera u kojem se tuneli u Gazi spominju, ali nisu prikazani.

Novih informacija nema ni u člancima drugih portala u čijim se naslovima tvrdi da su “otkriveni” podzemni tuneli u Gazi. Neki od članaka sadrže i snimak kojeg je izraelska vojska objavila krajem oktobra na svom YouTube kanalu, no ni ovaj snimak ne “otkriva” tunele.

Pored tvrdnji iz naslova navedenih članaka, portal B92 je, prenoseći tvrdnje o podzemnim tunelima u Gazi, u naslovu svog članka ustvrdio i da je “otkriveno gdje se krije rukovodstvo Hamasa”. 

Ipak, u samom članku takve tvrdnje nema, već stoji sljedeće:

Eksperti pretpostavljaju da se pod zemljom krije i deo rukovodstva Hamasa.

Uz ovu pretpostavku, koja je preuzeta iz članka portala Deutsche Welle, članak sadrži i dvije objave s platforme X. Jedna od ovih objava sadrži prilog ruske televizijske kuće Russia Today iz januara 2023, a koja je na ovoj platformi označena kao sadržaj “izvan konteksta” budući da ne prikazuje aktuelne događaje. O netačnim tvrdnjama da taj snimak prikazuje ruskog novinara u tunelima u Gazi u oktobru 2023. godine, u jednoj od svojih fact-checking analiza pisao je i Reuters.

Druga objava u članku B92 preuzeta je s Reutersovog profila na platformi X, ali ni u toj objavi nema novih vizuelnih prikaza iz tunela u Gazi niti se “otkriva” da se u ovim tunelima “krije rukovodstvo Hamasa”.

Shodno navedenom, analizirani naslovi u kojima se tvrdi da je u Gazi “otkriven tajni podzemni grad”, kao i da je “otkriveno kako izgleda”, dobijaju ocjenu manipulisanje činjenicama. Naslov članka na portalu B92 u kojem se tvrdi da je “otkriveno gdje se krije rukovodstvo Hamasa” ocjenjujemo kao klikbejt.

(Raskrinkavanje.ba)