Foto: Freepik
Na Facebook profilu korisnika iz Srbije 16. oktobra 2024. godine objavljen je status u kojem se tvrdi da se kriju stvarni podaci o broju oboljelih od malignih bolesti u toj zemlji te da je Srbija “prva u svijetu” prema učestalosti malignih oboljenja.
Negde sam slušao, zvučalo mi ozbiljno, kriju se stvarni podaci ali se zna da smo vodeća zemlja u svetu po % obolelih od nekog malignog obolenja. Pazi, ne prvi u Evropi, prvi u svetu !!
Tvrdnje da je Srbija na vrhu liste zemalja u svijetu po učestalosti malignih oboljenja, ili po stopi smrtnosti od karcinoma, dijelile su se na društvenim mrežama i prethodnih godina.
Šta su činjenice?
Suprotno tvrdnjama s društvenih mreža, podaci o incidenciji raka, kao i smrtnosti od ove bolesti u Srbiji, ali i u drugim državama, nisu skriveni. Na državnom nivou u Srbiji, evidenciju novih slučajeva i statistiku vodi Institut za javno zdravlje Srbije “Dr Milan Jovanovic Batut” (1, 2, 3). Evidenciju o incidenciji i mortalitetu od malignih oboljenja na globalnom nivou za svaku državu pojedinačno vodi Međunarodna agencija za istraživanje raka, koja djeluje u sklopu Svjetske zdravstvene organizacije
Učestalost obolijevanja i smrtnosti od malignih oboljenja u stanovništvu neke države uglavnom se računa na dva načina, odnosno računa se gruba stopa ili dobno standardizovana stopa incidencija raka (ili mortaliteta od raka).
Gruba stopa incidencije raka (ili mortaliteta) predstavlja ukupan broj novih slučajeva raka (ili smrtnih slučajeva) dijagnostikovanih u određenoj godini u kategoriji stanovništva od interesa, podijeljen s rizičnom populacijom za tu kategoriju i pomnožen sa 100.000, odnosno predstavlja broj slučajeva na 100.000 stanovnika/ca.
Dobno standardizovana stopa incidencije uzima u obzir i dobnu strukturu određene populacije, jer je dob jedan od faktora rizika kad su u pitanju maligne bolesti. Na taj način osigurava se da razlike u učestalosti raka ili smrti od raka od jedne godine do druge, ili između jedne i druge geografske oblasti, ne nastaju zbog razlika u dobnoj strukturi populacija koje se porede (link).
Gledajući maligna oboljenja generalno, Srbija, ili bilo koja druga država iz našeg regiona, nije ni blizu prvog mjesta u svijetu po incidenciji raka.
Prema podacima Međunarodne agencije za istraživanje raka iz 2022. godine, gruba stopa incidencije raka na 100.000 stanovnika/ca u Srbiji bila je 485,8, znatno manje od, recimo, SAD-a (710), Danske (837), Australije (814) i mnogih drugih država svijeta. Dobno standardizovana stopa incidencije raka na 100.000 stanovnika/ca u Srbiji bila je 250,4, što opet nije ni blizu država kao što su Australija, Kanada, SAD, Danska i druge. Gledajući podatke iz prethodnih godina, naprimjer 2012, 2017. i 2020, vidi se da Srbija ni tada nije bila ni blizu prve države u svijetu po broju oboljelih od raka. Kada je riječ o državama iz našeg regiona, gruba stopa incidencije raka u Hrvatskoj iznosila je 709,7, a dobno standaridizovana 313,4, što je više od Srbije. Bosna i Hercegovina i Crna Gora imale su sličnu incidenciju kao i Srbija, iako su brojke nešto manje (439 i 436 gruba stopa incidencije, 218 i 238 dobno standardizovana).
Stopa smrtnosti od raka u Srbiji, i gruba i dobno standardizovana, jeste visoka. Prema podacima Međunarodne agencije za istraživanje raka, Srbija je 2022. bila peta u svijetu prema dobno standardizovanoj stopi smrtnosti od raka i četvrta u Evropi, iza Mađarske, Poljske i Rumunije. Ni ostale države iz regiona ne zaostaju mnogo.
Dakle, suprotno tvrdnjama s društvenih mreža, Srbija nije prva u svijetu po postotku oboljelih od malignih oboljenja. Iako bi teoretski bilo moguće da se broj slučajeva oboljenja i smrti minimizira, bilo bi potrebno falsifikovati mnoge baze podataka koje prave institucije u više država i na međunarodnom nivou kako Srbija ne bi bila na vrhu liste zemalja po incidenciji raka. Takvo nešto zahtijevalo bi napor stotina, ako ne i hiljada ljudi koji ne bi progovorili o “pravim” podacima.
Shodno činjenicama, tvrdnju da je Srbija prva država u svijetu po procentu oboljelih od malignih bolesti ocjenjujemo kao lažnu vijest. Prenošenja ove tvrdnje ocjenjujemo kao prenošenje lažnih vijesti. Tvrdnju da se ti podaci o tome “kriju” ocjenjujemo kao teoriju zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)