Foto: Pixabay
Na Facebooku je 16. novembra 2023. godine objavljen videosnimak o štetnom djelovanju bisfenola A, supstance koja se može nalaziti u papiru za fiskalne račune. Snimak je preuzet s TikToka i na njemu je ispisano sljedeće:
EVO KAKO NAS TRUJU A DA I NE ZNAMO
U opisu Facebook objave navedeno je:
Važno važno!!!
Fiskalni računi ili "uzmi račun" u stvari je trovanje
Narator u snimku navodi da fiskalni računi sadrže hemikaliju bisfenol A, koja može da izazove dijabetes, naškodi razvoju bebe u majčinoj utrobi, umanji reproduktivnu sposobnost, dovede do gojaznosti i poremeti balans hormona u tijelu. Trgovci, navedeno je, ne kupuju papir za račune koji ne sadrži ovu štetnu supstancu jer je skuplji. Jasminka Ranđelović iz ALHema, nevladine organizacije sa sjedištem u Beogradu čiji je cilj promovisanje bezbjednog upravljanja hemikalijama, govori u snimku o rizicima kontakta s fiskalnim računima. Ona navodi da su riziku najviše izloženi/e radnici/e u trgovini. Kupci su također izloženi riziku, navedeno je, jer ne postoji siguran nivo izloženosti bisfenolu.
Videosnimak je imao 195 “lajkova”, 37 komentara i podijeljen je 141 put.
Šta su činjenice?
Videosnimak koji se dijeli uz tvrdnje da se “trovanje” stanovništva vrši preko fiskalnih računa preuzet je s društvene mreže TikTok, čiji se logo vidi na snimku, ali nismo ga uspjeli pronaći na ovoj mreži. U pitanju je televizijski prilog koji je objavljen i u formi članka na stranici Potrošački savetnik u decembru 2018. godine.
Tvrdnjama da se štetne materije nalaze u fiskalnim računima bavio se fact-checking portal Snopes u članku iz jula 2020. godine, u kojem je navedeno da su takve tvrdnje uglavnom tačne.
Tri četvrtine računa napravljenih od termalnog papira sadrži bisfenol A (BPA), poznati endokrini disruptor koji je doveden u vezu s neplodnošću i karcinomima povezanim s hormonima, prema studiji iz 2019. objavljenoj u časopisu Environmental Research.
Studija objavljena u Environmental Researchu procjenjivala je koncentracije bisfenola A, S i F u 112 fiskalnih računa iz Brazila, Francuske i Španije.
Bisfenol A (BPA) industrijska je hemikalija koja se koristi u proizvodnji tvrde prozirne plastike i nalazi se u mnogim potrošačkim proizvodima i epoksidnim smolama koje se koriste kao ljepila ili premazi.
Snopes također navodi da je američka Uprava za hranu i lijekove (FDA) ustanovila da je izloženost malim količinama BPA bezbjedna, ali da sve veći broj istraživanja ovu hemikaliju povezuje s rakom dojke, neplodnošću i gojaznošću.
U članku objavljenom na stranici Evropske agencije za sigurnost hrane u novembru 2023. godine navedeno je da je ova agencija u aprilu 2023. objavila ponovnu procjenu sigurnosti BPA koji se koristi u pakovanjima hrane i značajno snizila granicu tolerisanog dnevnog unosa u odnosu na granicu postavljenu 2015. godine. U istom članku navedeno je da je upotreba BPA u termalnim računima zabranjena od januara 2020.
Upotreba BPA u materijalima koji dolaze u dodir s hranom u Evropskoj uniji dozvoljena je prema Uredbi 10/2011/EU, ali je još od 2011. godine zabranjena upotreba BPA u proizvodnji bočica za hranjenje dojenčadi. Od septembra 2018. godine BPA je zabranjen u plastičnim bocama i ambalaži koja sadrži hranu za bebe i djecu mlađu od tri godine.
O štetnom uticaju bisfenola A pisali su i brojni svjetski mediji (1, 2, 3, 4). U medijima na našem govornom području također su se povremeno aktualizovale teme u kojima se govorilo o opasnostima od ove hemikalije u fiskalnim računima, plastičnim bocama i drugim potrošačkim proizvodima (1, 2, 3, 4).
Dakle, informacije o prisustvu bisfenola A u fiskalnim računima i njegovim štetnim dejstvima nisu nikakva tajna i o njima su izvještavali brojni mediji, a dostupne su i u zvaničnim izvorima. Nisu promakle ni teoretičarima/kama zavjere, no oni/e u njima vide “dokaz” za teoriju zavjere o tajnom planu da se trovanjem smanji populacija na planeti. Na ovaj način predstavljen je televizijski prilog u analiziranoj Facebook objavi. Ovakve tvrdnje dio su narativa o depopulaciji, odnosno planu “elite” da radikalno smanji ljudsku populaciju koristeći razne metode, kao što je, naprimjer, trovanje. Teoretičari/ke zavjere tvrde da se ovo “trovanje” vrši putem “chemtrailsa” ili vakcina, kojima se navodno izazivaju neplodnost, teška oboljenja ili se truje stanovništvo (1, 2, 3, 4, 5). Ništa od toga nema utemeljenje u stvarnosti.
Dakle, tačno je da fiskalni računi mogu sadržavati bisfenol A, ali nije tačno da je to tajna “koju ne znamo” ili da su računi dio “plana” trovanja stanovništva. Shodno tome, tvrdnju da “nas truju” fiskalnim računima ocjenjujemo kao teoriju zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)