U političkom magazinu Pečat, koji se prikazuje na RTRS-u, 7. marta 2024. godine emitovan je prilog u kojem je novinar ustvrdio da je ukupan dug Republike Srpske na historijskom minimumu - najmanji otkako ovaj entitet postoji.
Zvanični podaci govore drugačije. Ukupni dug Srpske je na istorijskom minimumu, najmanji od njenog postojanja. U procentima daleko ispod dozvoljene granice zaduženosti u odnosu na BDP.
U izjavi za magazin, ministrica finansija Republike Srpske Zora Vidović kazala je da je ukupan dug Republike Srpske 40% od bruto društvenog proizvoda (BDP), a javni dug 34% od BDP-a
Zora Vidović: Republika Srpska ima ukupan dug 6,2 milijarde, i to je 40% od bruto domaćeg proizvoda, a javni dug je 5,1 milijardu ili 34% bruto društvenog proizvoda.
Tvrdnja o “najmanjem zaduženju” RS objavljena je i u članku RTRS-a istog dana. U njemu se govori o tome da je ukupan dug Federacije BiH, prema podacima kojima raspolaže ova televizija, veći (op.a. od ukupnog duga RS) za nekoliko stotina miliona KM.
Statistika kaže da je Republika Srpska najmanje zadužena od kada postoji.
Šta kažu zvanični podaci?
Pregled godišnjih izvještaja o stanju duga Republike Srpske (zvanično “Informacija o dugu Republike Srpske”) dostupan na stranici Vlade tog entiteta pokazuje da iznos ukupnog duga koji je navela ministrica Vidović nije najniži do sada.
Trenutno važeći Zakon o zaduživanju, dugu i garancijama Republike Srpske iz 2012. godine definiše ukupan dug Republike Srpske kao “javni dug Republike Srpske, dug javnih preduzeća, Investiciono-razvojne banke Republike Srpske i institucija javnog sektora”. Javni dug po ovom zakonu dug je Republike Srpske, dug jedinica lokalne samouprave i dug fondova socijalne sigurnosti.
Iako je najraniji izvještaj na stranici Vlade onaj za 2008. godinu, on retroaktivno sadrži podatke o stanju duga od 2003. godine. Prema tom izvještaju, ukupan dug Republike Srpske 2003. godine iznosio je 34,93% od BDP-a. Ovaj iznos ukupnog duga za 2003. godinu potvrđen je i u Informaciji o stanju duga za 2009. godinu. Iznos ukupnog duga za 2003. godinu je, prema dokumentima koje je objavila Vlada RS, najniži u periodu koji je pokriven izvještajima (2003–2022).
Prema izvještajima o stanju duga Republike Srpske, još je u dvije godine iznos ukupnog duga bio manji od 40% od BDP-a. Prema informaciji o stanju duga za 2009. godinu, ukupan dug u 2008. godini iznosio je 36,49%, a 2009. 38,6% od bruto društvenog proizvoda. U izvještaju za 2010. godinu, dug za 2008. godinu bio je istih 36,49%, ali je podatak o dugu za 2009. godinu izmijenjen, pa je iznosio 39,88% od BDP-a. Prema izvještaju za 2011. godinu, korigovani dug je i za 2008. i 2009. imao druge vrijednosti (40,36%, odnosno 44,78%).
Prema dostupnim izvještajima, iznos ukupnog duga u Republici Srpskoj u ostalim je godinama uvijek bio preko 40%, a prema posljednjem izvještaju za 2022. godinu, iznosio je 44,19% od BDP-a. Izvještaj za 2023. godinu još uvijek nije objavljen na stranici Vlade Republike Srpske, pa nije jasno da li se ministrica Vidović u svojoj izjavi referisala na podatke za tu godinu. U svakom slučaju, postotak duga koji je iznijela nije na “istorijskom minimumu”, kako je ustvrdio RTRS.
Slika: Podaci o dugu Republike Srpske u odnosu na BDP na osnovu godišnjih izvještaja o stanju duga. Ćelije obojene narandžastom boju pokazuju najznačajnija odstupanja podataka u različitim izvještajima. Detaljan pregled podataka iz izvještaja može se pogledati na ovom linku.
Razlike u iznosima duga za pojedine godine koje se mogu vidjeti u različitim izvještajima, iz Ministarstva finansija objasnili su nam upotrebom preliminarnih podataka, zbog čega kasnije dolazi do korekcija.
Ukoliko je u toku izrada dokumenta bazirana na preliminarnim podacima, dolazi do korekcija. Te korekcije zavise od metodologije izrade, a u velikoj mjeri i procjene godišnjeg BDP-a, a njegovo kretanje vidi se po statističkim podacima koji su javnosti dostupni na njihovom sajtu.
Podaci o javnom dugu prvi se put spominju u izvještaju za 2011. godinu, koji uključuje i podatke o javnom dugu od 2005. godine. Najniži dosadašnji iznos javnog duga u odnosu na BDP bio je u 2008. godini – 37,11% – a ovaj podatak naveden je u izvještajima za 2011, 2012. i 2013. godinu. To je za preko tri procenta više od iznosa javnog duga koji je spomenula ministrica Vidović. Prema tome, iznos javnog duga iz njene izjave zaista jeste najniži u periodu za koji postoje izvještaji.
Naš partnerski portal Istinomjer je u novembru prošle godine sličnu izjavu premijera Republike Srpske Radovana Viškovića o tome da su ukupan i javni dug RS na historijskom minimumu s istim zaključkom ocijenio kao poluistinu.
Budući da je 2003. godine ukupan dug Republike Srpske bio manji od iznosa ukupnog duga koji je saopštila ministrica finansija RS, a za koji je RTRS ustvrdio da je najmanji od osnivanja Republike Srpske, tu tvrdnju iz magazina Pečat ocjenjujemo kao lažnu vijest.
Kao prenošenje lažnih vijesti ocjenjujemo istu tvrdnju o najmanjem zaduženju RS iz članka RTRS-a, u kojem je podijeljen isječak iz emisije.
(Raskrinkavanje.ba)