Na Facebook stranici Mojih 5 minuta je 13.8.2021. godine objavljena slika s tekstom kojim se implicira da vakcine nisu spasonosne, jer da jesu, krile bi se od običnih ljudi i koštale bi “najmanje 1.000 eura”:
Logicno....uglavnom se sve debelo naplati…
DA JE VAKCINA, SPASONOSNA, KRILI BI JE OD OBIČNIH LJUDI
ILI BI KOŠTALA NAJMANJE 1000E!
KAO STO I KOŠTAJU LEKOVI ZA SVE TEŠKE BOLESTI !!
Nekoliko verzija slike s identičnim tekstom je objavljeno na preko 90 privatnih Facebook profila u augustu i septembru. Osim na navedenoj stranici, 15.8.2021. ovu sliku objavila je i stranica Srbiji VERNI (Србији ВЕРНИ).
Isti tekst dijeli se na Facebooku u formi slike barem od 12. februara 2021. godine, od kada datira ova objava.
S obzirom na rasprostranjenost ove slike na društvenim mrežama u 2021. godini, nesumnjivo je da se ona dijeli u kontekstu vakcinacije protiv bolesti Covid-19.
Shodno tome, poruka sa slike je da efikasnost ovih vakcina direktno zavisi od njihove cijene, odnosno dostupnosti. U ovom konkretnom primjeru, činjenica da su vakcine protiv Covid-19 dostupne te da koštaju relativno malo upotrijebljena je kao argument za tvrdnju da vakcine nisu “spasonosne”.
Tvrdnje da se spasonosni lijekovi kriju od običnih ljudi dio je narativa teorije zavjere o farmakomafiji (na engleskom govornom području poznata kao Big Pharma). Pristalice ove teorije zavjere tvrde da farmakomafija - apstraktni entitet kojeg sačinjavaju korporacije, regulatorne agencije, nevladine organizacije, a često i ljekari - učestvuje u globalnoj zavjeri čiji je cilj da što više ljudi na svijetu bude bolesno, kako bi profitirala prodavajući lijekove za ta oboljenja. Premisa ove teorije zavjere je, dakle, logička greška koja podrazumijeva da su proizvođači lijekova i organizacije koje rade s njima odgovorni za bolesti, s obzirom na to da profitiraju od njih, te su stoga “mafija”.
Proizvodnja vakcina protiv Covid-19, kao i svih vakcina i lijekova, podrazumijeva troškove koji se kasnije prevedu u cijenu proizvoda. Vlade država u svijetu su uglavnom vršile direktnu nabavku vakcina od proizvođača, sredstvima iz budžeta, i onda ih distribuirale stanovništvu bez naknade. To je rađeno s namjerom zaustavljanja epidemije bolesti.
Gotovo identični navodi dijelili su se i na engleskom jeziku, a tvrdilo se da bi vakcine, ukoliko spašavaju živote, bile praktično nepriuštive, “kao inzulin”. U analizi ovakvih objava, koristeći primjer Sjedinjenih Američkih Država, USA Today naglasio je da činjenica da građani/ke ne plaćaju vakcine ne znači da su one besplatne.
Vlada plaća vakcine
Prema Ministarstvu zdravstva i socijalne skrbi, vakcine protiv Covid-19 su “100% besplatne za svakog pojedinca koji živi u Sjedinjenim Američkim Državama - čak i ako nemate osiguranje“. Ali to što pojedinačno plaćanje nije potrebno da biste primili vakcinu ne znači da je ona zapravo besplatna.
Vakcine protiv Covid-19 za sve Amerikance plaćene su novcem poreskih obveznika, kaže CDC. Cijena svake vakcine varira od kompanije do kompanije.
To, naravno, ni na koji način ne utiče na njihovu efikasnost u sprečavanju komplikacija uslijed infekcije virusom SARS-CoV-2. Kako je navedeno u članku Glasa Amerike od 5.8.2021. godine, vakcine Pfizer, Moderna i AstraZeneca se, uprkos širenju Delta varijante virusa SARS-CoV-2, koja je dosta zaraznija od Alfa varijante, i dalje pokazuju kao efikasne za simptomatske infekcije.
U članku je objašnjeno i to da su vakcine najbolje sredstvo za smanjenje rizika od infekcije, komplikacija i smrtnih ishoda, kao i izgradnju kolektivnog imuniteta. Pritom, navodi se da Covid-19 postaje infekcija nevakcinisanih kod kojih se bilježi i najveći broj smrtnih slučajeva, što svakako govori o njihovoj “spasonosnosti”.
S druge strane, relativno niske cijene vakcina na tržištu uvjetovane su milionima dolara koje su vlade Sjedinjenih Američkih Država, Velike Britanije i drugih država uložile za razvoj i proizvodnju različitih vakcina protiv Covid-19, često u zamjenu za isporuku određenih količina doza. Zahvaljujući takvim državnim intervencijama, te cijene su manje nego tržišne, pa ipak su isti proizvođači, u individualnim ugovorima s državama, prodavali svoje vakcine po različitim cijenama.
Proizvođači Pfizer i Moderna vakcina su najavili i povećanje cijena po dozi za nove ugovore s Evropskom unijom. Očekivanja kompanije Pfizer su da će cijena njihove vakcine rasti nakon što se pandemija završi, što je zapravo u suprotnosti s narativom koji se promoviše u analiziranom memeu.
Dakle, dostupnost vakcina nije mjerilo njihove efikasnosti ili “spasonosnosti”. Tekstovima kao što je analizirani širi se skepsa u svrsishodnost vakcina, zasnovana na upoređivanju zapravo neuporedeivih indikatora (kao što su cijena i efikasnost).
S druge strane, upoređivanje vakcina s cijenom “lijekova za sve teške bolesti” nema smisla, s obzirom na to da vakcine nisu isto što i lijekovi. Uprošteno, vakcina je imunizacijsko sredstvo koje “trenira” imunološki sistem da se lakše izbori s infekcijom kada do nje dođe, dok se lijekovima liječe uzroci ili simptomi određene bolesti nakon što ona nastupi.
Dakle, i za ovo poređenje korišteni su suštinski neuporedivi pojmovi.
S obzirom na konspirativni narativ o “skrivanju lijekova” od običnih ljudi, te poređenje cijena i “spasonosnosti” vakcina koje je u osnovi logički pogrešno, analiziranim objavama na Facebooku dajemo ocjenu teorija zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)