Foto: freepik, vector_showcase
Na Facebooku je 29. februara 2024. godine podijeljena objava o Africi i karakteristikama ovog kontinenta. Između ostalog, navedeni su podaci o površini i prirodnim bogatstvima kontinenta, uz opasku da je riječ o stvarima koje “nikada nećete naučiti u školi”. U objavi se, između ostalog, tvrdi i da je Afrika na većini svjetskih karata predstavljena “u smanjenoj veličini” iako je veća od Evrope, Kine i Sjedinjenih Američkih Država zajedno. Navodno je to namjerno urađeno “kako bi se stvorio vizualni utisak male Afrike za manipulisanje, ispiranje mozga i zavaravanje Afrikanaca”.
Afrika je veća od cele Europe, Kine i Sjedinjenih Američkih Država zajedno.
● Ali na većini svetskih karata Afrika je predstavljena u smanjenoj veličini.
To je namerno učinjeno kako bi se stvorio vizualni utisak male Afrike za manipulisanje, ispiranje mozga i zavaravanje Afrikanaca gde god se oni nalazili.
Iste tvrdnje su 29. februara objavljene u još jednoj javnoj grupi na Facebooku.
Objave s ovom tvrdnjom kruže internetom još od 2022. godine. Najranije pojavljivanje koje smo uspjeli pronaći jeste od 28. marta 2022. godine. Portali Croativ i Epoha su u martu 2022. godine objavili članke s navedenim tvrdnjama.
Na Facebooku smo pronašli i druge objave u kojima se govori o stvarnoj veličini Afrike u odnosu na druge kontinente ili teritorijalno velike zemlje. U jednoj od njih, od 26. februara ove godine, objavljena je tvrdnja da je Afrika najveći kontinent.
Da li ste znali da je Afrika najveći kontinent na Zemlji?
Šta su činjenice?
Afrički kontinent prostire se na kopnenoj površini od oko 30.365.000 kvadratnih kilometara i drugi je kontinent po veličini. Najveći kontinent je Azija, čija kopnena površina, prema podacima enciklopedije Britannica, iznosi 44.614.000 kvadratnih kilometara. Moguće je pronaći i nešto drugačije podatke o površini (1, 2), no neupitno je da je Azija teritorijalno najveći kontinent, ne Afrika, kako se tvrdi u jednoj od analiziranih objava.
Tačno je da Afrika na nekim kartama izgleda manja nego što jeste ako se poredi s drugim kontinentima i kopnenim površinama. No, razlog je ipak kompleksniji od onoga koji se pominje u objavama – da je to “namjerno učinjeno kako bi se stvorio vizualni utisak male Afrike za manipulisanje, ispiranje mozga i zavaravanje Afrikanaca”.
Zemlja ima oblik sfere i kad se prave karte na dvodimenzionalnoj ravnoj površini, potrebno je predstaviti informacije uz što manje deformacije. Za to se koriste različiti postupci, odnosno kartografske projekcije. Karte na koje se pozivaju analizirane objave koriste Mercatorovu projekciju. Ova projekcija dobila je ime po kartografu Gerardusu Mercatoru, koji ju je uveo 1569. godine. Na edukativnoj stranici World Atlas, na kojoj se objavljuju teme iz oblasti geografije, navodi se da je ova projekcija u početku bila namijenjena za moreplovce, kao i da su skoro sve navigacijske karte pravljene na temelju ove projekcije.
Foto: Politička mapa svijeta u Mercatorovoj projekciji/Screenshot, World Atlas
Na ovim su kartama meridijani, zamišljene linije koje spajaju Zemljine polove, jednako udaljeni iako bi u stvarnosti bili spojeni na krajevima. Paralele, zamišljene linije oko Zemljine osi, sve su više razmaknute kako se njihova udaljenost od ekvatora povećava iako bi u stvarnosti udaljenost između njih bila ista. Kako se navodi na stranici World Atlas, ova i sve druge kartografske projekcije imaju deformacije. Upravo zbog navedenih karakteristika, geografska područja izgledaju na karti veća što su dalje od ekvatora. Kako se navodi, ova kartografska projekcija preuveličava područja poput Antarktika, Grenlanda, ostrva Elesmere i Svalbarda, koja se čine mnogo većim.
Sličnim tvrdnjama, da je Afrika na kartama “tokom kolonijalne ere” namjerno predstavljana manjom, bavila se i platforma Africa Check. Kako navodi ova platforma za provjeru činjenica, Mercatorova projekcija nastala je u 16. vijeku, dok su evropske zemlje kolonizovale Afriku u velikoj mjeri u kasnom 19. vijeku iako je kontakt s afričkim društvima postojao vjekovima ranije, kao i transatlantska trgovina robljem.
Izravnavanje Zemlje u dvodimenzionalnu sliku stvara distorzije. Mercatorova projekcija kritikovana je zbog preuveličavanja veličine zemalja koje se nalaze blizu polova, dok smanjuje zemlje bliže ekvatoru. Naprimjer, čini se da je Grenland otprilike iste veličine kao Afrika, dok je Afrika u stvarnosti 14 puta veća.
Kritičari tvrde da ovaj pogrešan prikaz veličine Afrike ima političke implikacije koje utiču na našu percepciju kontinenta. Ali Mercator je to učinio kako bi sačuvao oblik zemalja nauštrb tačnog prikaza njihove veličine.
Druge karte, poput Petersove projekcije, iskrivljuju oblike zemalja, ali tačno pokazuju njihovu veličinu. Afrika se čini mnogo većom u Petersovoj projekciji. Napravljene su i druge projekcije svijeta, ali nijedna nije 100% tačna i svaka ima implikacije.
Na kartama koje koriste Mercatorovu projekciju, Rusija, Sjeverna Amerika i Evropa takođe su znatno proširene.
Menno-Jan Kraak, predsjednik Međunarodnog kartografskog društva i profesor kartografije na Univerzitetu Twente u Nizozemskoj, rekao je za CNN da se ova kartografska projekcija počela koristiti na većini svjetskih karata, “posebno onih koje su se proizvodile za učionice od početka 1900-tih”. Ona je omogućila više prostora zapadnim kartografima za označavanje mjesta i drugih objekata u njihovom dijelu svijeta, rekao je Kraak.
“Ako biste uzeli kartografsku projekciju s jednakim površinama, onda na karti gotovo da nema mjesta za prikaz svih [ovih detalja].”
I u Africi je, naravno, bilo mnogo toga za kartografirati, ali to je bilo manje važno kartografima na sjeveru, dodaje.
Jedna od “opasnosti” Mercatorove karte, upozorava CNN, jeste da može učiniti da proširene zemlje izgledaju “neprirodno moćne i zastrašujuće”. U istom se članku ukazuje i na moguće propagandne upotrebe.
Bez obzira na moguće političke i druge implikacije u slučaju Mercatorove projekcije, tvrdnja da je Afrika na većini karata namjerno prikazana manjom “kako bi se stvorio vizualni utisak male Afrike za manipulisanje, ispiranje mozga i zavaravanje Afrikanaca” nije tačna. Afrika jeste manja na uobičajenim kartama, ali razlozi za to su praktične prirode. Stoga ovu tvrdnju ocjenjujemo kao manipulisanje činjenicama.
Tvrdnju da je Afrika najveći kontinent ocjenjujemo kao lažnu vijest.
(Raskrinkavanje.ba)