Da li NATO pojačava prisustvo u Bosni i Hercegovini?

Na portalu Slobodna Bosna je 6. marta 2022. godine objavljen članak u čijem se naslovu tvrdi da “NATO pojačava snage u Bosni i Hercegovini”:

NATO POJAČAVA SNAGE U BOSNI I HERCEGOVINI: Stiže novi konvoj oklopnih vozila prema Sarajevu; pogledajte njihov dolazak (VIDEO)

 Isto je i sa člankom koji je nekoliko sati kasnije objavljen na ovom portalu. 

NATO POJAČAVA SVOJE PRISUSTVO U NAŠOJ ZEMLJI: Od sutra iznad BiH borbeni avioni, nemate razloga za brigu

Gotovo identičan članak objavljen je istog dana i na portalima Dnevni avaz, Moj Cazin, Nove-info te na Facebook stranici Drina media. 

Šta su činjenice?

Prvi članak portala Slobodna Bosna odnosi se zapravo na konvoj kopnenih vojnih snaga EUFOR-a, koji je stigao u BiH u prvoj sedmici marta. U samom članku se, za razliku od naslova, ne pominje NATO.

U Sarajevo je i danas stigla kolona EUFOR-ovih oklopnih vozila.
Očevici javljaju da je najmanje 10 oklopnih vozila, 8 kamiona i jedna cisterna na putu za bazu EUFOR-a u blizini Sarajeva.
Podsjećamo, prošle sedmice je u Bosnu i Hercegovinu stiglo 500 vojnika EUFOR-a. Novi vojnici će biti smješteni u kampu Butmir kod Sarajeva.

Drugi članak Slobodne Bosne također govori o vojnim snagama EUFOR-a, ovaj put zračnim:

Nemate razloga za nervozu ako vidite sve više pripadnika EUFOR-a u BiH poručuju nam iz Evropske unije i kažu da je riječ o preventivi. Nakon dodatnih 500 vojnika na kopnu, vojne snage iz Unije odlučile su pojačati prisustvo i na nebu Bosne i Hercegovine. Nema potrebe, kažu, ali ako je bude, dodatnih 2000 pripadnika EUFOR-a ekspresno bi se moglo naći ovdje.
Od sutra će se na nebu iznad Bosne i Hercegovine moći vidjeti francuski vojni mlazni avioni. Komandant programa ALTEA u BiH prihvatio je ponudu Francuske da izvede trenažne letove.

Ni u jednom od pomenutih članaka se, dakle, ne nalaze tvrdnje iz naslova o NATO snagama, odnosno njihovom prisustvu u BiH. Riječ je, zapravo, o EUFOR snagama. 

Evropska unija nema svoju vojsku, a njene vojne operacije obično nose nazive sa prefiksom EU. Tako postoje Snage Evropske unije (European Union Force - EUFOR) ili Pomorske snage Evropske unije (European Union Naval Force - NAVFOR), u zavisnosti od toga da li je operacija kopnena ili pomorska.

Misija u Bosni i Hercegovini, Operacija Althea, postoji od 2004. godine, sa ciljem očuvanja mira u BiH te osiguranja kontinuiranog poštovanja Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, poznatijeg kao Dejtonski sporazum.

NATO (North Atlantic Treaty Organization) je politički i vojni savez koji u vrijeme pisanja ove analize broji 30 zemalja članica. NATO je, prije postojanja EUFOR Althea misije, takođe imao svoju misiju u BiH. SFOR (Stabilisation Force) je bila vojna misija kojom je komandovao NATO, a koja je trajala od decembra 1996. do decembra 2004. Kako se navodi na zvaničnoj stranici NATO-a, umjesto SFOR-a, NATO je uspostavio vojni štab (NATO Headquarters Sarajevo) sa primarnim zadatkom pružanja pomoći u reformi odbrane i drugim obavezama preuzetim u okviru programa Partnerstvo za mir (PfP).

Nakon što je NATO prekinuo SFOR misiju, Evropska unija odlučila je pokrenuti svoju misiju u BiH - Operaciju Althea. NATO Štab Sarajevo pruža dogovorenu podršku EUFOR-u u skladu sa odredbama sporazuma između NATO-a i EU pod nazivom Berlin Plus, te je zadržao određena ovlaštenja i odgovornosti u skladu sa Dejtonskim sporazumom.

Termin Berlin Plus odnosi se na paket sporazuma između NATO-a i EU, a zasnovan je na zaključcima donesenim na NATO samitu u Washingtonu, održanom 1999. godine. Kako Radio Slobodna Evropa navodi u članku od 4.3.2022. godine, prema sporazumu Berlin Plus, “zemlje članice Evropske unije i NATO-a imaju i rezervne snage za Misiju EUFOR Althea i izvan granica Bosne i Hercegovine, a razmještene su širom Evrope (Over-the-Horizon Reserve Forces).”

Dakle, vojne snage kojima raspolaže Operacija Althea dolaze iz zemalja EU i NATO-a, ali NATO nije taj koji raspoređuje snage u Bosni i Hercegovini, već Evropska unija. BiH, takođe, nije članica NATO alijanse.

Prema saopštenju koje je 24. februara 2022. godine objavljeno na zvaničnoj stranici Operacije Althea, u BiH je planirano slanje “približno 500 pripadnika/ca EUFOR-ovih rezervi stacioniranih izvan Bosne i Hercegovine”. Ova vojska će, navodi se, biti raspoređena kao mjera predostrožnosti, “kako bi ojačale postojeće snage”. U saopštenju se ističe da će pripadnici/e ovih rezervi biti iz Austrije, Bugarske, Rumunije i Slovačke. U samom saopštenju se ne pominje NATO.

Dodatno, Austrija nije članica NATO alijanse. Saradnja Austrije i NATO-a počiva na odredbama Partnerstva za mir (Partnership for Peace - PfP) kom je Austrija pristupila 1995. godine. Dio ove saradnje odnosi se i na očuvanje mira u Bosni i Hercegovini.

Pomenutih 500 vojnika/inja u BiH pristigli su tokom prve sedmice marta, a dolazak konvoja su pomno pratili domaći mediji (1, 2, 3, 4). 

Članak portala Slobodna Bosna, te drugih pomenutih portala, referira se i na obuku koju će mlazni avioni Evropske unije provoditi iznad BiH u sklopu Operacije Althea. U saopštenju koje je na zvaničnoj stranici Operacije Althea objavljeno 5.3.2022. godine navodi se da je komandant ove operacije prihvatio “dobrovoljnu ponudu države Francuske da se iznad BiH u narednim sedmicama izvede nekoliko trenažnih letova mlaznih aviona.” Dakle, riječ je o letovima koje provode snage države Francuske, a NATO se u navedenom saopštenju i ne pominje. 

Shodno činjenicama, tvrdnju da NATO navodno pojačava svoje snage i/ili prisustvo u BiH ocjenjujemo kao dezinformaciju.

Takođe, budući da se, za razliku od naslova, u samim člancima pomenutih portala ne pominje NATO, ove članke ocjenjujemo i kao klikbejt.

(Marija Ćosić i Emir Zulejhić, Raskrinkavanje.ba)