Foto: Freepik
Na Facebook profilu Marko Kraljevic Ponovo Jaše 3. juna 2024. godine objavljen je snimak s obilježavanja Dana mladosti iz 1984. godine. Dan mladosti slavio se u bivšoj Jugoslaviji povodom rođendana Josipa Broza Tita. Snimak je objavljen uz opis u kojem se, između ostalog, tvrdi da je epidemija velikih boginja 1972. godine u Jugoslaviji zapravo bila “eksperiment” čiji je cilj bio da se stanovništvo vakciniše.
👉I onda se mi čudimo kako su s0t0njare pelcovale ljude pre 40 godina za 2 dana,....
...mislim na variolu veru....
.👉....To bio eksperiment takodje....
...postojala 2 programa i pre ta 2 programa im rekli i pokazai nekog lika što je obolio, snimili jedan film na tu temu i ajmo pelcujte se....
Jedino u Jugoslaviji bila variola vera....
Snimak je uz isti opis objavljen i na Facebook stranici Budjenje naroda - Treci.
Implicitne ili eksplicitne tvrdnje da je epidemija variole vere, odnosno velikih boginja, u Jugoslaviji 1972. bila “eksperiment” ili “laž” objavljuju se na raznim profilima i stranicama na društvenim mrežama već godinama. Najstarija objava takve tvrdnje koju smo pronašli datira od 11. februara 2018. godine na Facebook profilu ovdje. U njoj se navodi da je variola vera bio “mračni eksperiment” koji je lično odobrio Josip Broz Tito, a u kojem je “pod prijetnjom oružjem vakcinisano 18.000.000 Jugoslovena”.
Na portalu Vaseljenska 21. januara 2024. godine objavljen je članak Saleta Kolarevića o navodnim posljedicama masovne imunizacije protiv velikih boginja u Jugoslaviji 1972. godine. Kolarević je prethodno dijelio dezinformacije o pandemiji Covid-19 i vakcinama protiv ove bolesti, o čemu je Raskrinkavanje već pisalo u analizi ovdje. U članku o epidemiji variole vere tvrdi da je vakcinacija 1972. godine bila “hemijsko-biološki napad” na ljude, da je Tito bio “pouzdani agent Rockefellera i Crne aristokratije iz Londona” te da su korištene vakcine koje su nekoliko mjeseci ranije dopremljene iz SAD-a. Ove su tvrdnje prenijeli i portali Srbin (.info) i Borba za istinu.
Bolest koja je ubila milione
Velike boginje su zarazna bolest uzrokovana virusom variola. Simptomi uključuju visoku temperaturu, bolove u leđima, povraćanje i abdominalne bolove, kao i kožni osip koji se nakon određenog vremena napuni gnojem, pretvori u koru i otpada. Period inkubacije može trajati od sedam do 17 dana od zaraze. Bolest se širi putem zaraznih kapljica, a smrtonosna je u oko 30% slučajeva.
Riječ je o jednoj od najrazornijih zaraznih bolesti u ljudskoj historiji koja je odnijela milione života. Smatra se da je postojala oko 3.000 godina. Vakcina protiv velikih boginja prva je vakcina koja je uspješno napravljena, a napravio ju je Edward Jenner 1796. godine. Zahvaljujući vakcinaciji, ova bolest danas je iskorijenjena. Zadnji potvrđen slučaj zabilježen je u Somaliji 1977. godine.
Foto: Pacijent obolio od velikih boginja u Gloucesteru 1896/Edwin Davis, Wikimedia
Epidemija u Jugoslaviji
Epidemija velikih boginja koja se desila početkom 1972. godine u tadašnjoj Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji bila je zadnja epidemija ove bolesti u Evropi. Prije toga, zadnji slučaj velikih boginja u našem regionu zabilježen je 1930.
Vjeruje se da je nulti pacijent bio Ibrahim Hoti iz sela Danjene na Kosovu koji je početkom te godine putovao u Meku kako bi obavio hadž. Kako je objašnjeno u članku objavljenom 2012. godine na portalu Vreme, Hoti je u Saudijsku Arabiju putovao autobusom i bio je u Iraku, gdje je u to vrijeme zabilježeno izbijanje velikih boginja. Neposredno nakon povratka 15. februara, susretao se s prijateljima i porodicom kako bi im prenio utiske s hodočašća i podijelio poklone. Hoti je prije puta vakcinisan protiv variole vere, što je bilo obavezno za putnike koji su putovali u zemlje gdje su zabilježeni slučajevi ove bolesti. Ipak, zarazio se velikim boginjama, ali je imao blaži oblik bolesti i preživio je. Nažalost, neki od onih s kojima se susreo nakon povratka s hadža nisu. Jedan od njih bio je i mladi učitelj Latif Mumdžić iz okoline Tutina, koji se s Hotijem susreo 21. februara. Desetak dana kasnije dobio je prve simptome: bol u leđima i abdomenu i povišenu tjelesnu temperaturu. Potražio je medicinsku pomoć u Novom Pazaru, gdje su mu dali penicilin. Njegovo stanje se pogoršavalo, dobio je i osip pa je u narednim danima prebačen u bolnicu u Čačak, a potom u Beograd. Medicinsko osoblje koje ga je liječilo nije sumnjalo na velike boginje, s obzirom na to da ova bolest nije bila viđena decenijama u Jugoslaviji. Mumidžić je preminuo 10. marta, a porodica je odbila obdukciju i sahranila ga u Novom Pazaru. Nakon sahrane, ljekarsku pomoć tražio je i njegov brat Nedžib Mumdžić, koji je također imao simptome. Dežurni ljekar, kako se navodi u članku portala Vreme, tog je dana u novinama čitao o nekoliko slučajeva velikih boginja u blizini Prizrena na Kosovu i posumnjao je da su i braća Mumdžić bolovala od iste bolesti.
Nekoliko osoba iz sela Danjene, u kojem je živio Ibrahim Hoti, potražilo je medicinsku pomoć u obližnjem Prizrenu krajem februara i početkom marta, uključujući i Hotijevu šestogodišnju sestričnu Sadetu. Zdravstvene vlasti u Beogradu su 14. marta dobile informaciju o pojavi variole vere na Kosovu, a 20. marta slično upozorenje došlo je i iz Novog Pazara, gdje je ležao oboljeli Nedžib Mumdžić, navedeno je u članku Vremena.
Epidemija je trajala od 16. februara do 11. aprila 1972. godine. U ovom periodu provedena je masovna vakcinacija stanovništva protiv velikih boginja. Vakcinisano je 18 miliona ljudi širom Jugoslavije, a oko 15.000 bilo je u karantinu (link). Karantini su uglavnom bili bolnički i u njima su bili pacijenti/ce i osoblje u zdravstvenim institucijama gdje je bila prisutna variola vera. Osim toga, bila su i četiri vanbolnička karantina za osobe koje su imale neposredni kontakt s oboljelima (link). Zaraženo je 175 ljudi, a umrlo je 35.
Foto: Vakcinacija u Jugoslaviji za vrijeme epidemije variole vere 1972/ Picryl
Tvrdnje o vakcinama dopremljenim iz SAD-a u Jugoslaviju nekoliko mjeseci prije epidemije neutemeljene su. Jugoslavija je za vrijeme epidemije imala zalihu od 1.000.000 vakcina protiv variole vere, što nije bilo dovoljno za sveobuhvatnu vakcinaciju. Vlasti su se za pomoć obratile Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji i Jugoslavija je dobila više od 14 miliona vakcina od drugih država, uključujući 60.000 od tadašnje Istočne Njemačke, 3.5 miliona od Kine i tri miliona od SAD-a (link).
Epidemija velikih boginja, iako relativno kratkotrajna, razotkrila je niz nedostataka i propusta jugoslavenskog zdravstvenog sistema. Nulti pacijent identifikovan je relativno kasno. U vrijeme početka epidemije vlasti nisu imale informacije o prethodno stečenom imunitetu stanovništva na velike boginje. Odluka o masovnoj vakcinaciji donesena je bez procjene epidemiološke situacije, a javnost nije pravovremeno i sveobuhvatno informisana o epidemiji (link).
Jugoslavenske vlasti čekale su do 25. marta da proglase epidemiju. Vuko Dragašević, savezni sekretar za rad i socijalnu politiku, u televizijskom obraćanju 21. marta kazao je da je zabilježena nekolicina slučajeva velikih boginja u nekoliko općina na Kosovu, ali da nema razloga za paniku, jer se bolest ne širi.
Veliki propust nesumnjivo je bio i put Latifa Mumdžića – 38 ljudi je zaraženo dok je prebacivan iz Novog Pazara do Čačka i Beograda, a neki od njih su i umrli.
Ipak, ovi propusti ne znače da je epidemija bila “laž” ili “eksperiment”. Za takve tvrdnje naprosto ne postoje nikakvi dokazi, a zvuče apsurdno kada se u obzir uzme činjenica da je epidemija detaljno dokumentovana i u Jugoslaviji i van nje. Osim toga, na internetu su dostupne brojne informacije koje su došle direktno od stručnjaka/inja koji/e su radili/e na suzbijanju epidemije, poput virologinje Ane Gligić, koja je bila na čelu tima koji je izolovao virus, i epidemiologa Zorana Radovanovića.
Insinuacija da su ljudi pristali da se vakcinišu protiv velikih boginja jer su vidjeli film neutemeljena je. Jugoslavenski igrani film “Variola vera” režisera Gorana Markovića, inspirisan epidemijom, snimljen je 1982, deset godina nakon epidemije.
Tvrdnja da je epidemija velikih boginja izbila “jedino u Jugoslaviji”, što implicira da je epidemija bila inscenirana, također je netačna. Naime, kako smo već spomenuli, početkom 70-ih u nekoliko bliskoistočnih zemalja zabilježeni su slučajevi variole vere, uključujući Irak, Iran, Afganistan i Siriju, a bolest je i dalje bila prisutna u mnogim dijelovima svijeta – od Bocvane do Indonezije i Indije. Bilo je još nekoliko slučajeva “uvoza” bolesti u Evropu iz neke od ovih zemalja do 1974. godine, ali jugoslavenski slučaj bio je posljednji koji je prerastao u epidemiju (link).
Ejub Hodžaj, prijatelj brata Ibrahima Hotija, u jeku epidemije otputovao je u Hannover u Njemačkoj. Zarazio se prije puta, i nakon njegovog dolaska, vlasti u Hannoveru stavile su 645 osoba u karantin i vakcinisale oko 70.000. Nasreću, Hodžaj se oporavio i bolest se nije proširila.
Dakle, iako je bila rijetka, variola vera nije bila iskorijenjena početkom ‘70-ih godina prošlog vijeka i bila je prisutna u više zemalja u svijetu. U Jugoslaviji je zabilježena 1972. godine i zbog nesretnog spleta okolnosti, ali i propusta i nespremnosti sistema, prerasla je u epidemiju. Ne postoje dokazi da je epidemija bila lažirana, namjerno izazvana ili da je predstavljala neku vrstu “eksperimenta” s vakcinisanjem. Epidemija je dobro dokumentovana, uključujući prve slučajeve i odgovor vlasti na ovu zdravstvenu krizu.
Shodno činjenicama, tvrdnju da je epidemija variole vere u Jugoslaviji bila “eksperiment” ili “laž” s ciljem masovne vakcinacije ocjenjujemo kao teoriju zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)