Na Facebook profilu Bogomir Jordaković, 21.7.2020. godine, objavljen je videosnimak na kojem se vidi avion koji ispušta crveni gas. U snimak je dodan tekst “Pešter, Nije virus vec nas truju”:
Do momenta pisanja analize, ovaj video pregledan je preko 90.000 puta, ima preko 3.100 podjela, 95 komentara i 167 reakcija. Snimak se aktivno dijeli po ovoj društvenoj mreži i u maju 2021. godine.
Raskrinkavanje je u julu 2020. godine objavilo analizu identičnih objava, u kojoj smo objasnili porijeklo snimka i šta se na njemu vidi. Originalni snimak aviona objavljen je 3.6.2020. na Instagram profilu aviatehub. U opisu videozapisa pisalo je da se radi o avionu Tanker 912 koji gasi vatru blizu San Carlosa u Arizoni, a da je snimak nastao 7. maja:
Tanker 912 radi na Tufa požarima blizu San Carlosa, Arizona, istočno od Globea, sa pratećim avionom Bravo-45. 7. maj 2020.
Crveni gas koji se vidi na snimku nije nikakav otrov. Radi se o gasu koji se koristi za sprečavanje širenja požara. Ministarstvo zdravlja australijske savezne države Novi Južni Wales na svojoj web stranici ima informacije o ovom načinu gašenja požara, te objašnjava da se takozvani fire retardants (usporivači gorenja) koriste kako bi se usporilo širenje požara, a nekada im se dodaje crveni pigment napravljen od željeznog oksida, kako bi se moglo tačno uočiti gdje je ispušten gas.
“Fire retardants” se koriste za usporavanje širenja ili intenziteta požara. Pomažu vatrogascima na terenu da kontrolišu i obuzdaju požar i pomognu u zaštiti imovine. Mogu se baciti i iz aviona za vrijeme gašenja požara. Ponekad se doda pigment crvene boje, napravljen od željeznog oksida, tako da oni koji prskaju mogu vidjeti gdje su ispuštali vatru.
Ova sredstva za suzbijanje požara sastoje se od hemijskih deterdženata proizvedenih od kombinacije sredstava za vlaženje i hemijskih sredstava za pjenjenje, gnojiva (amonij i diamonij sulfat i amonijum fosfat) pomiješanih sa zgušnjivačima (guar guma) i inhibitorima korozije (za sigurnost aviona). Pomiješaju se s vodom da nastane pjena ili suspenzija. Primjeri uključuju Angus Forexpan S i Phos-Chek WD-881, Phos-Chek D75-F i Phos-Chek D75-R.
Osobe koje rade sa ovim hemikalijama moraju nositi rukavice, zaštitne naočare i maske za lice jer mogu da proizvedu male iritacije prije nego što se pomiješaju sa vodom. Detaljnije o usporivačima gorenja, čitajte na linku:
Avion koji gasi požar nije letio iznad Peštera, niti je “ispuštao otrove”
Klikbejt naslov portala Blic
U istom periodu je počeo kružiti i screenshot objave sa Facebook stranice portala Blic, u kojoj je napisano:
Snimak koji se munjevitom brzinom deli Srbijom: “NIJE VIRUS VEĆ NAS TRUJU”
Ovaj screenshot podjeljen je na još nekoliko privatnih Facebook profila (1, 2, 3), objavljenih i u martu i aprilu 2021. godine.
U samom članku portala Blic, koji je objavljen 23.7.2020. godine, nisu iznešene netačne tvrdnje o videozapisu:
Iako pretraživanjem interneta veoma lako može da se nađe da je reč o vatrogasnoj ekipi koja gasi požar u američkoj državi Arizona, korisnica tvitera koja je postavila snimak odbacuje tu mogućnost pitanjima „Gde je požar? Ekspert ste za rastinje na Pešteru? Nije svaki crveni prah, prah za gašenje požara…“.
Nakon objašnjenja da se radi o gašenju požara, Blic dalje objašnjava šta su teorije zavjera i zašto su popularne. No, iz naslova ovog članka na Facebooku takvo nešto se ne može zaključiti:
Sa druge strane, naslov članka na samoj web stranici portala je drugačiji:
S obzirom da video nije snimljen na Pešteru, nego u američkoj saveznoj državi Arizoni, te da crveni gas nije nikakva supstanca kojom “nas truju” nego sredstvo za sprečavanje širenja požara, ove tvrdnje ocjenjujemo kao prenošenje lažnih vijesti.
(Raskrinkavanje.ba)