U Facebook grupi 🛑MOE TELO MOJ IZBOR🛑, 19. oktobra 2021. godine podijeljeni su screenshoti dva medijska članka, uz opis kojim se sugeriše da su u njima manipulativno iskorištene fotografije vakcinacije jedne trudnice. Na slici koju je podijelio profil Hristina Gashi navodi se sljedeće:
Ista trudnica...prva slika je kolumbijka vakcinisana 27og avgusta u kolumbiji,druga slika zove se jovana i vakcinisana prekjuce u beogradu
😳
Mediji vas lazu
Slika: Screenshot objave iz Facebook grupe 🛑MOE TELO MOJ IZBOR🛑, 26.10.2021.
Na slici su zaokruženi datumi objava članaka. Jedan članak je objavljen 27. avgusta 2021. na portalu El Colombiano iz Kolumbije, a drugi je objavljen 17. oktobra 2021. godine na portalu N1 Srbija. Prema tvrdnji sa slike, ova dva medija su fotografije vakcinacije iste trudnice prikazali kao fotografije različitih osoba, nastale na različitom mjestu i u različito vrijeme.
Istu sliku smo do vremena pisanja ove analize pronašli/e na još oko 120 Facebook profila, stranica i grupa. Ovaj navodni dokaz medijske manipulacije došao je i do korisnika/ca van regiona. Slika s tekstom na njemačkom jeziku objavljena je na Facebooku 21. oktobra, a na engleskom jeziku 23. oktobra.
Prvu zajedničku objavu screenshota ova dva medijska članka pronašli/e smo na društvenoj mreži Twitter, gdje su objavljeni 17. oktobra 2021. godine na nalogu Vojvotkinja AVAKS 004. U ovom tweetu su screenshoti podijeljeni uz opis “Nove laži N1”.
Slika: Screenshot tweeta sa profila Vojvotkinja AVAKS 004, 26.10.2021.
Za razliku od pomenutih Facebook objava, u ovom tweetu nema eksplicitne tvrdnje da je portal N1 naveo da je na slici “Jovana vakcinisana prekjuče u Beogradu”. Ipak, to se implicira u ovom tweetu, kao i u još dva koja su objavljena istog dana (1, 2).
Šta su činjenice?
Portal El Colombiano objavio je 27. avgusta 2021. godine članak o povećanom broju smrti povezanih sa bolešću Covid-19 kod trudnica u kolumbijskoj oblasti Antioquia. Srbijansko izdanje portala N1 objavilo je 17. oktobra 2021. članak o trudnici Jovani Cvetković Lazić, koju su u Srbiji odbili vakcinisati na četiri vakcinalna punkta, te je vakcinu primila tek iz petog pokušaja.
Ovi članci opremljeni su fotografijama iste trudnice koja se vakciniše. No ni u jednom od njih ne navodi se da je na fotografiji konkretna osoba o kojoj je u članku riječ. U oba slučaja jasno je naveden autor fotografije. U članku portala El Colombiano riječ je o Manuelu Saldarriagi, fotografu ovog portala.
Slika: Screenshot članka portala El Colombiano, 26.10.2021.
Portal N1 naveo je da je riječ o ilustraciji, čiji je autor Joaquin Sarmiento (AFP).
Slika: Screenshot članka portala N1, 26.10.2021.
Fotografija je dostupna na sajtu popularne agencije ilustrativnih fotografija Getty Images. Nastala je 24. jula 2021. godine.
Analizu činjenica o ovoj temi objavio je 26. oktobra 2021. i portal AFP Provera činjenica. U ovoj analizi navodi se:
Fotografiju smo pronašli u AFP-ovoj arhivi. Snimljena je 24. jula 2021. i u njenom potpisu piše: "Trudnica prima Fajzer-Biontek vakcinu protiv Covid-a-19 u centru za vakcinaciju u kolumbijskom gradu Medelinu 24. jula 2021. Kolumbija je počela da vakciniše žene koje su trudne tri meseca i više." Medijski klijenti pretplaćeni na foto servis neke novinske agencije mogu i često koriste foto arhive da ilustruju svoje priče.
Fotografiju Joaquina Sarmientoa pronašli/e smo u nizu medijskih izvještaja o različitim temama širom svijeta, u kojima je korištena kao ilustracija (1, 2, 3, 4, 5, 6).
Uobičajeno je da mediji koriste iste fotografije, ili fotografije iz iste serije, kao ilustracije za svoje članke. Pri tome, navođenje izvora fotografije svakako je dio dobre medijske prakse.
Suprotno navodima iz viralnih objava sa društvenih mreža, u članku portala N1 Srbija nije navedeno da je na fotografiji trudnica Jovana iz Beograda. Jasno je istaknuto da je fotografija upotrijebljena kao ilustracija. Ovakve tvrdnje nadovezuju se na teoriju zavjere o tome da mediji obmanjuju javnost o pandemiji bolesti Covid-19.
Shodno činjenicama, Facebook status sa tvrdnjama da različiti članci opremljeni fotografijom iste trudnice koja se vakciniše dokazuju da “mediji lažu”, objavljen u grupi 🛑MOE TELO MOJ IZBOR🛑, ocjenjujemo kao lažnu vijest. Sve druge objave iste tvrdnje dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti.
Twitter objavu pomenutih screenshota sa naloga Vojvotkinja AVAKS 004, u kojoj se navodi da “N1 laže”, takođe ocjenjujemo kao lažnu vijest. Druge objave u kojima se nalazi ista tvrdnja dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti.
Na kraju, sve pomenute objave dobijaju i ocjenu teorija zavjere, budući da su dio narativa o tome da mediji “lažu” javnost o pandemiji bolesti Covid-19.
(Raskrinkavanje.ba)