Foto: Eric T. Olson, Defense Visual Information Distribution Service
Kao dokaz da se na ukrajinskoj strani u ratnom sukobu u toj zemlji bore vojne trupe zapadnih zemalja, a naročito zemalja članica NATO saveza, na društvenim mrežama se često objavljuju neutemeljene i neprovjerene tvrdnje o hapšenju ili predaji generala tih zemalja u Ukrajini.
O takvim objavama, u kojima su se uhapšenim neutemeljeno proglašavali general-pukovnik NATO saveza Roger L. Cloutiera Jr, ali i penzionisani general kanadske vojske Trevor Cadieu, pisali smo u analizama koje se mogu pročitati ovdje i ovdje.
U kontekstu borbi koje su se vodile oko čeličane Azovstal u Mariupolju, sredinom maja na društvenim mrežama proširile su se i objave u kojima se tvrdi da se američki admiral Eric Olson predao ruskim snagama zajedno s britanskim kolegom te četiri instruktora NATO saveza.
Uz ove tvrdnje podijeljena je i fotografija koja navodno prikazuje Olsonovu predaju. Jedna od najranijih takvih objava potiče s Facebook profila Sombor Pravda, od 15.5. 2022. Objava je izgledala ovako:
U Azovstalu su se predali:
američki general Erik Olson.
Britanski potpukovnik Džon Bejli i četiri vojna instruktora NАТО-а.‼Ostanite slobodni, ne dozvolite Rusima da vas uhvate.
Eeeeee.... PRC !!!
Na Facebooku su objavljivani i screenshoti sličnih objava s drugih društvenih mreža, u kojima je urađena “usporedba” fotografije navodne predaje Erica Olsona s njegovim zvaničnim fotografijama.
Osim na Facebooku (1, 2, 3), objave s fotografijom navodne predaje pronašli smo i na Twitteru (1, 2, 3).
Šta su činjenice?
Provjerom činjenica vezanih za navedene objave bavili su se svjetski fact-checking portali, poput američkog Lead Storiesa (link) i gruzijskog MythDetectora (link), ali i portali iz regije, Raskrinkavanje iz Crne Gore (link) i Istinomer iz Srbije (link).
Crnogorsko Raskrinkavanje navodi da su se ove objave počele širiti upravo u periodu kada su ukrajinske snage počele napuštati čeličanu. Prema pisanju New York Timesa od 16.5, ukrajinske vlasti su tog dana obustavile obrambenu operaciju nakon više sedmica ruske opsade postrojenja. Citirajući ukrajinske zvanične izvore, ovaj list je izvijestio da je evakuacija ukrajinske vojske iz Azovstala počela tog dana.
Kako navodi BBC u članku od 18. maja, predsjednik Ukrajine Volodimir Zelenski je ukrajinsko napuštanje Azovstala nazvao “spašavanjem vojske”, dok su ruski zvaničnici ovaj potez opisali kao kapitulaciju ukrajinskih boraca koji su iz tunela i bunkera izlazili sa bijelom zastavom. Ruske zvanične institucije su 20. maja objavile da su čeličana Azovstal i grad Mariupolj pod njihovom kontrolom, izvijestio je The Guardian.
Kada je riječ o fotografiji koja navodno prikazuje predaju Erica Olsona, Lead Stories navodi da je ona snimljena 14. aprila ove godine – što je gotovo mjesec prije nego je počela evakuacija vojnika iz opkoljene čeličane.
Ovaj portal navodi da je fotografija tog datuma objavljena na ruskom Sputniku:
Obrnutom pretragom slika, gornja fotografija korištena u objavi pronađena je na medijskoj stranici Sputnik Images, koja je pod kontrolom ruske države. Datum fotografije je "14.04.2022", a datum postavljanja na sajt "14.04.2022”
Opis fotografije sa Sputnik Images glasi ovako:
Ukrajinski ratni zarobljenici prisustvuju događaju u znak sjećanja na poginule u Luganskoj Narodnoj Republici od posljedica granatiranja u Lugansku 2014. godine
Identična fotografija objavljena je i u članku ruske agencije RIA Novosti, također 14.4, pod naslovom: “Nećemo zaboraviti, nećemo oprostiti!” Uspomena na žrtve ukrajinske agresije odata je u LNR-u“.
Fotografija je opisana sa: “Na događaj su dovedeni i ukrajinski zatvorenici – borci Nacionalne garde”.
Dakle, fotografija koja je iskorištena u objavama kao “dokaz” da se Eric Olson predao ili da je uhapšen/zarobljen snimljena je sedmicama prije evakuacije vojnika iz Azovstala, a zapravo prikazuje ukrajinske ratne zarobljenike koji odaju počast žrtvama u Luganskoj Narodnoj Republici. Na njoj nije prikazan navedeni admiral.
Kada je riječ o donjoj fotografiji iz analiziranih objava, na njoj jeste bivši admiral američke mornarice Eric T. Olson, koji je služio kao komandant USN-a, Komande za specijalne operacije SAD-a. On se iz američke vojske penzionisao 2011. godine.
Ova fotografija datira iz 2009. godine.
Myth Detector i Istinomer navode da informaciju o hapšenju Erica Olsona u Azovstalu nije potvrdio nijedan zvanični otvoreni izvor.
Osim toga, i da je Olson bio u Azovstalu, tamo se nije mogao boriti u svojstvu admirala američke vojske, s obzirom na to da se penzionisao 2011. godine. U analiziranim objavama je, pak, izostavljeno da je ovaj admiral, ustvari, “bivši”.
Budući da na fotografiji nije prikazana predaja, odnosno hapšenje penzionisanog admirala američke vojske Erica Olsona, najraniju objavu ove fotografije uz takve tvrdnje ocjenjujemo kao lažnu vijest.
Kasnije objave tog tipa dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti.
Tvrdnju da je Eric Olson “general američke vojske” ocjenjujemo kao manipulisanje činjenicama, budući da Olson nije više u aktivnoj službi.
(Amar Karađuz i Denis Čarkadžić, Raskrinkavanje.ba)