Ne, u Trebinju nije prijavljen najveći broj prvačića u protekloj deceniji

Na portalu Radio Trebinje je 22.3.2021. godine objavljen članak koji govori o broju “prijavljenih” učenika/ca u prvi razred u opštini Trebinje, naslovljen: 

Rekordan broj prvačića

U članku se, između ostalog, navodi da će ove godine “u klupe sjesti najveći broj prvačića u posljednjoj deceniji”:

U tri osnovne škole u našem gradu od septembra će u klupe sjesti oko 275 učenika prvih razreda, što je najveći broj prvačića u posljednjoj deceniji, potvrđeno je za Radio Trebinje.
Najviše učenika prvih razreda prijavljeno je u OŠ „Vuk Karadžić“ u Policama, gdje će naredne školske godine biti formirano pet odjeljenja.
U ovoj školi prijavljeno je 105 učenika prvih razreda ili 20 prvačića više nego lani.

Dakle, portal Radio Trebinje, koji je u vlasništvu Centra za informisanje i obrazovanje Trebinje, u svom tekstu tvrdi da 275 učenika/ca, “prijavljenih” u prvi razred osnovnih škola u Trebinju, predstavlja najveći broj prvačića u proteklih deset godina. 

Iako se u članku navodi da je ova informacija “potvrđena za Radio Trebinje”, ne navodi se ni ko je izvor ove informacije, ni ko ju je potvrdio. Članak sadrži i izjavu Milorada Nadaždina, direktora Osnovne škole „Sveti Vasilije Ostroški“ i predsjednika Atkiva direktora osnovnih škola hercegovačke regije, međutim, u njegovoj izjavi se ne pominje informacija o rekordnom broju prvačića.

Takođe, s obzirom na to da u obavještenju Ministarstva prosvjete i kulture RS-a o upisu prvačića stoji da se upis vrši u aprilu i maju tekuće godine, iz članka portala Radio Trebinje nije najjasnije šta znači “prijava” prvačića, koja je tema članka, budući da upis još uvijek nije počeo.

Identičan članak sa istim tvrdnjama u tekstu i naslovu objavljen je i na portalu eTrebinje.

Sa druge strane, portali Nezavisne, Prnjavorski, Hercegovina press, Hercegovina promo i Herceg RTV takođe su prenijeli isti članak, ali sa drugačijim naslovima. Za razliku od portala Radio Trebinje i eTrebinje, koji govore o “prijavljenim prvačićima”, navedeni portali su u svojim naslovima naveli da su prvačići već upisani.

Trebinje upisalo najviše prvačića u posljednjoj deceniji (Nezavisne, Prnjavorski, Hercegovina promo)

U škole upisan najveći broj prvačića u proteklih deset godina (Herceg TV, Hercegovina press)

Tvrdnja o rekordnom broju prvačića u protekloj deceniji našla se i na portalu Radio Televizije Republike Srpske. Na portalu RTRS 24.3.2021. godine objavljen je članak naslovljen:

Trebinje: Više prvačića nego u prethodnih 10 godina (VIDEO)

U članku se navodi da će “u prvi razred krenuti 275 mališana, što je više nego prethodnih godina.”

Za razliku od naslova, u kojem se tvrdi da je u Trebinju više prvačića nego u prethodnih deset godina, u tekstu se navodi da će se “u OŠ ‘Vuk Karadžić’ upisati pet odjeljenja što se nije dogodilo prethodnih deset godina”. Dakle, iako se u naslovu govori da će u cijelom Trebinju biti više prvačića nego u prethodnih deset godina, u tekstu se ipak navodi da će to biti slučaj samo u jednoj školi. 

Ovaj članak je zapravo transkript emisije emitovane u programu RTRS-a, čiji se snimak našao i u članku i na YouTube kanalu RTRS-a. Sagovornici u emisiji bili su direktor OŠ “Vuk Karadžić” Aleksandar Vukanović i Ivana Tasovac, pedagoginja u OŠ "Јovan Јovanović Zmaj”. 

Za razliku od članaka na drugim portalima, iz teksta RTRS-a je jasno šta znači “prijava” prvačića, s obzirom na to da upis još uvijek nije počeo. U prvoj rečenici članka se navodi da je “završena najava upisa prvačića”, što govori da nije u pitanju zvanični upis, nego najava upisa. Direktor OŠ “Vuk Karadžić” Aleksandar Vukanović u svojoj izjavi naveo je da se “stekao uslov za upis 5 odjeljenja prvačića što se nije dogodilo u proteklih deset godina” u ovoj trebinjskoj školi.

Ivana Tasovac je takođe u svojoj izjavi govorila o “najavi upisa” i “broju najavljene djece” - što ponovo govori da đaci još uvijek nisu upisani, nego da je završena najava, a da upis tek treba da se desi.

Ima li Trebinje rekordan broj prvačića?

Iako broj prijavljenih, upisanih i broj onih učenika i učenica koji zaista krenu u prvi razred može varirati, tvrdnja da je u Trebinju broj prijavljenih (ili upisanih, kako neki mediji tvrde) prvačića u školsku 2021/2022. godinu najveći u proteklih deceniju, ili da je broj rekordan, nije tačna u odnosu ni na jedno od navedenih mjerila.

Podatke o broju učenika/ca koji pohađaju prvi razred osnovne škole u opštinama u Republici Srpskoj redovno objavljuje Republički zavod za statistiku. Kada se pogledaju godišnja saopštenja statistike obrazovanja za period od školske 2010/2011. do školske 2019/2020, posljednje za koju je objavljeno ovakvo saopštenje, jasno je da je bilo godina i sa većim brojem prvačića u osnovnim školama u Trebinju.

Godišnje saopštenje za školsku 2011/2012. navodi da su u Trebinju na početku te godine 302 učenika/ce pohađala prvi razred osnovne škole, a prema saopštenju za 2012/2013, njih 277. Veći broj učenika/ca prvih razreda bio je i školske 2014/2015, kada ih je, prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, bilo 304, kao i 2015/2016, kada ih je bilo 313. Takođe, školske 2017/2018. i školske 2018/2019. zabilježeno je više od 275 prvačića. U prvom slučaju bilo ih je 285, a u drugom 278.

Dakle, sa izuzetkom školskih 2013/2014, 2016/2017. i 2019/2020, broj učenika/ca koji su pohađali prvi razred osnovnih škola u protekloj deceniji u Trebinju bio je veći od 275, koliko ih je prijavljeno ove godine. Tačnije, od 2011. godine do danas samo tri puta je broj prvačića bio manji nego je to slučaj u 2021. godini, dok je šest puta taj broj bio veći. 

Kako je ranije istaknuto, moguća je nejednakost u broju prijavljenih, upisanih i onih učenika i učenica koji zaista krenu u prve razrede. Ipak, tvrdnja da je 275 učenika rekord u proteklih deceniju ni u slučaju broja upisanih prvačića nije utemeljena. 

Naime, Republički zavod za statistiku objavljuje zvanične podatke o broju učenika/ca koji pohađaju prvi razred. Sa druge strane, ne postoji javna i zvanična informacija o broju prijavljenih ili upisanih đaka, koji se može razlikovati od broja onih koji zaista pohađaju nastavu. Međutim, prema medijskim izvještajima za protekle godine, broj upisanih prvačića takođe je u više navrata bio veći od 275. Tako je, prema medijskim navodima, u školskoj 2011/2012. upisano 300 učenika/ca prvih razreda. Za školske 2015/2016. i 2017/2018. čak je i sam portal Radio Trebinje objavio članke u kojima su navedeni veći brojevi učenika/ca nego što je to slučaj ove godine. Tako je za 2015/2016. navedeno da je upisano ukupno 315 prvačića, a za 2017/2018. njih 285.

Dakle, portali Radio Trebinje i eTrebinje su objavili netačnu tvrdnju o tome da će u Trebinju “u klupe sjesti najveći broj prvačića u posljednjoj deceniji”, te je i u naslovu navedeno da je u pitanju “rekordan broj”, zbog čega članak dobija ocjenu dezinformacija. 

Portali Nezavisne, Prnjavorski, Hercegovina press, Hercegovina promo i Herceg RTV su u naslovima također netačno naveli da je u pitanju “najveći broj prvačića u posljednjoj deceniji”, te su dodatno naveli i netačnu tvrdnju o tome da su đaci već upisani, iako to nije slučaj s obzirom na to da se radi o najavi upisa koji tek treba da se desi. Navedeni članci također dobijaju ocjenu dezinformacija.

I RTRS je u naslovu svog članka naveo netačnu informaciju o tome da je u Trebinju ove godine “više prvačića nego u prethodnih 10 godina”. Tvrdnja navedena u naslovu članka Radiotelevizije Republike Srpske pogrešno je predstavljena izjava direktora jedne od trebinjskih osnovnih škola, koji je, govoreći o broju prijavljenih učenika/ca u školu u kojoj je on direktor, naveo da će ovogodišnji upis u pet odjeljenja prvog razreda biti rekordan u posljednjih deset godina. Nije, međutim, tvrdio da je ukupan broj upisanih prvačića u Trebinju najveći u protekloj deceniji, kako se to iz naslova RTRS-a može zaključiti. Stoga i ovom članku dajemo ocjenu dezinformacija. 

(Emir Zulejhić i Marija Ćosić, Raskrinkavanje.ba)