Jedna od prvih lažnih vijesti o kojima smo pisali na “Raskrinkavanju” odnosila se na prilog banjalučke “Alternativne televizije” u kojem je airsoft klub “Crna munja” prikazan kao “bošnjačka paravojna jedinica”. Vijest je nastala nadovezivanjem na tekst “Večernjih novosti”, objavljen 25.11.2017. (“Bakir sprema Bošnjake na rat”), gdje je napisano da Bakir Izetbegović rukovodi tajnom obukom paravojnih formacija, te da je kroz istu prošlo već 9.000 mladića.
Alternativna televizija nije jedini domaći medij koji je tada napravio priču od teksta “Večernjih novosti”, iako isti zapravo nije pružao nikakve dokaze za iznesene tvrdnje. Između ostalih, slično je postupila i Radio-televizija Republike Srpske, entitetski javni servis - koji bi, kao takav, trebao imati posebnu odgovornost da izvještava tačno i objektivno. Sa druge strane, reakcija RTRS-a na novu priču o formiranju paravojnih formacija - ovog puta sa drugačijim nacionalnim predznakom - bila je sušta suprotnost reakciji na vijest o “Izetbegovićevim paravojnim formacijama”.
Naime, portal “Žurnal” objavio je 12.01.2018. tekst naslovljen “UZ POMOĆ RUSKIH I SRBIJANSKIH SPECIJALACA: Milorad Dodik formira paravojne jedinice u Republici Srpskoj!” u kom se navodi da ogranak organizacije “Srbska čast” u Republici Srpskoj regrutuje članove “buduće paravojne formacije”. O tome se istog dana oglasio i ministar bezbjednosti BiH, Dragan Mektić, rekavši da bezbjednosne institucije imaju određene informacije “o svemu tome”, o kojima će uskoro izvijestiti i državno Tužilaštvo. (Mektić je komentar dao i na vijest objavljenu u “Večernjim novostima” i na “ATV”, rekavši da nema saznanja o obuci “bošnjačkih paravojnih jedinica”).
Pogledajmo kako je RTRS izvještavao o prvoj, a kako o drugoj vijesti.
Reakcija na inicijalnu vijest u slučaju “Crna munja”
Tekst “Večernjih novosti” o formiranju bošnjačkih paravojnih formacija objavljen je 25. novembra u 09:01h. U roku od samo 17 minuta, u 09:18h, vijest se našla na stranici RTRS-a, uz minimalne intervencije.
Par sati kasnije, objavljen je i komentar Milorada Dodika na ovu vijest, a članak je sutradan dopunjen Dodikovom izjavom koja je emitovana u “Dnevniku 2” od 25.11.2017.
Dodik je o “paravojnim formacijama” govorio prilično neodređeno i kontradiktorno, tvrdeći da ima saznanja “o raznim organizacijama”, ali nagoveštavajući da nema ništa posebno saopštiti o spomenutom “naoružavanju”.
Dan kasnije (26.11.2017), RTRS je objavila i komentar Nenada Stevandića, predsjednika stranke “Ujedinjena Srpska”, koji je rekao da posjeduje saznanja o tome da će se “u bezbjednosnim strukturama na bh. nivou zaposliti 2.000 ljudi koji će raditi na rušenju Republike Srpske”. Kao i u prethodnom slučaju, članak je sutradan dopunjen prilogom emitovanim u “Dnevniku 2”, u kom Stevandić elaborira prethodno iznesene tvrdnje. Dodik i Stevandić su, ujedno, bili jedini političari čiji su komentari na rečenu vijest objavljeni na RTRS tokom ova dva dana.
Reakcija na inicijalnu vijest u slučaju “Srbska čast”
Tekst “Žurnala” o formiranju srpskih paravojnih formacija objavljen je 12. januara u 09:58h. Pretragom vijesti objavljenih na RTRS 12.01.2018. ustanovili smo da ova televizija tog dana nije napisala ništa o navodima iz “Žurnala”. Prvi pomen vijesti uslijedio je sutradan, nakon što je istu demantovao Milorad Dodik, reagujući na izjavu Dragana Mektića.
Tako je, zapravo, prvi pomen ove vijesti na RTRS bio njen demant, iako ista prethodno nije emitovana na ovoj televiziji, niti objavljena na njenoj internet stranici.
Reakcija na demant vijesti u slučaju “Crna munja”
Komentar Bakira Izetbegovića, glavnog aktera priče “Večernjih novosti” o paravojnim formacijama, nije se mogao čuti ni u jednoj od emisija na RTRS. Iako je Izetbegović ovu vijest demantovao istog dana kada je objavljena (25.11.2017.), njegov demant nije prenesen na stranici RTRS-a, niti u njenoj centralnoj informativnoj emisiji. Vijest je 26.11.2017. demantovao i Haris Mehić, predsjednik kluba “Crna munja”. Njegov demant je, bez uredničkog ili novinarskog komentara, objavila “Alternativna televizija”.
RTRS ga, međutim, nije prenio u integralnom obliku. Umjesto toga, “Dnevnik 2” je sutradan najavljen naslovom “Bezbjednosni stručnjaci pozivaju nadležne da ispitaju čime se bave ersoft klubovi u FBiH”.
Zatim je, na istu temu, objavljen članak u kom je Mehićeva izjava “uglavljena” između tvrdnje Milana Јolovića (bivšeg komandanta specijalne jedinice VRS "Vukovi sa Drine") da se “airsoft” klubovi koriste kao kamuflaža za vojnu obuku; te sumnji u stvarnu prirodu aktivnosti ovih klubova koje su iznijeli Nenad Stevandić i Predrag Ćeranić, dekan banjalučkog Fakulteta bezbjednosnih nauka, u članku predstavljen kao “stručnjak za bezbjednost”. Kao i u prethodnim slučajevima, članak je sutradan (28.11.2017.) dopunjen video-prilogom iz “Dnevnika 2” koji je emitovan 27.11.2017.Pored jasne naklonjenosti intepretacijama Jolovića, Ćerandića i Stevandića, RTRS u članku daje i autorski doprinos propitivanju istinitosti demanta koji je objavio Mehić:
Iako je na snimcima vidljivo da su članovi ovog kluba obučeni u vojne uniforme, koje mogu koštati i do 1.000 KM, Mehić tvrdi da članovi sami nabavljaju opremu iz vlastitih sredstava, uz pomoć prijatelja iz dijaspore. Nisu im sporne ni ratne zastave koje redovno ističu u svim svojim aktivnostima.
(...)
Da li je ovo tek sport, ili priprema za vojnu akciju? S obzirom na, ne tako davna iskustva, ratne konotacije gotovo je nemoguće izbjeći.
Reakcija na demant vijesti u slučaju “Srbska čast”
U dijametralno suprotnom maniru u odnosu na prethodni slučaj, RTRS je svojoj publici ponudila isključivo demante vijesti o formiranju “Dodikovih paravojnih jedinica”. Nakon što je Dragan Mektić izjavio da namjerava Tužilaštvu BiH proslijediti informacije vezane za “Žurnalov” tekst, RTRS je u subotu 13.01.2018. objavila niz članaka u kojima je vijest demantovana od strane nekoliko funkcionera/ki SNSD-a i ruske ambasade u BiH, te negirana od strane standardnih političkih analitičara i komentatora, čija se mišljenja i stavovi o ovakvim temama redovno objavljuju na ovoj televiziji:
Dodik: Izuzetno opasne konstrukcije o formiranju paravojnih jedinica (10:17h)
Cvijanović: Priče o paravojnim formacijama bombastična nagađanja (13:56h)
Košarac: Opozicija pojačava pritisak svjesna da gubi izbore (13:57h)
Kome se priviđaju paravojne formacije u Republici Srpskoj? (VIDEO) (16:05h)
Galijašević: Pričom o paravojskama prikriva se povratak stranih boraca u BiH (16:07h)
Majkić: Sarajevo pokušava da problematizuje sjajno obilježen Dan Republike (18:08h)
Raković: Bošnjačka strana i zapadne strukture "stoje" iza priče o paravojnim formacijama (18:58h)
Kao izvor svih članaka, osim prvog i posljednjeg, navedena je novinska agencija “SRNA”. U prvom slučaju, Dodikov komentar dat je kroz saopštenje njegovog kabineta, dok je komentar ruske ambasade dat agenciji “SRNA”. Posljednji članak je naknadno izmijenjen u nedjelju, 14.01.2018. i pretvoren u transkript priloga iz “Dnevnika 2” od 13.01.2018, gdje je ovaj “višestruki demant” emitovan kao prva, udarna vijest.
Novi Dodikov komentar priče o paravojnim formacijama objavljen je, usputno, i u tekstu od 14.01.2018. sa naslovom “Dodik: Nisam protiv SAD i EU, ali jesam protiv držanja lekcija”. Nakon toga, prenesen je i demant Igora Bilbije - koji je u tekstu predstavljen kao “predsjednik udruženja “Srbska čast””, iako po njegovoj sopstvenoj izjavi ova organizacija nije registrovana u Republici Srpskoj već samo u Srbiji i “nema članove, već samo simpatizere”. Njegov demant, to jest izjave koje je dao za televiziju N1, objavljene su u tekstu “Predsjednik Srbske časti: Nemamo ništa sa politikom, Mektićeve tvrdnje izmišljotina”. U trenutku pisanja ove analize (14.01.2018.), to je bila posljednja objava na ovu temu na stranici RTRS.
Reakcije drugih parlamentarnih stranaka u RS
U nedjelju, 14.02.2018, o ovoj vijesti oglasio se Narodni demokratski pokret, parlamentarna stranka u Republici Srpskoj. NDP je u saopštenju naveo da zahtijeva od rukovodstva NSRS da se izjasni o prisustvu “Srbske časti” u Narodnoj skupštini RS u decembru 2017. godine, o kom je, između ostalog, pisao “Žurnal”.
NDP je od entitetske skupštine tražio da objasni “ko je, po čijem nalogu i po kom formalnom osnovu organizovao okupljanje zakonu nepoznatih uniformisanih osoba i ustupio im prostorije Narodne skupštine, odnosno male skupštinske sale“.
Do trenutka kada je napisana ova analiza, RTRS nije prenio ovo saopštenje.
Da rezimiramo:
Kada je objavljena vijest o “bošnjačkim paravojnim formacijama”, RTRS ju je prenijela u roku od 17 minuta. Jedan demant vijesti je ignorisan, a drugi prenesen pod znakom pitanja.
Kada je objavljena vijest o “srpskim paravojnim formacijama”, RTRS je nije prenio. Umjesto toga, objavljeno je sedam članaka koji je demantuju, od čega je zatim napravljen centralni prilog u sutrašnjoj informativnoj emisiji.
Na osnovu ovog pregleda, cjelokupan tretman ove dvije vijesti od strane RTRS ocjenjujemo kao pristrasno izvještavanje. U narednom tekstu ćemo se podrobnije baviti odnosom ove televizijske kuće prema samom sadržaju obje vijesti.
(raskrinkavanje.ba)
Reakcija drugih "airsoft" klubova
Zanimljivo je da je na ovakvo izvještavanje RTRS-a reagovao predsjednik Airsoft kluba Derventa, Slaven Kuzmanović, na Facebook stranici ovog kluba. Kuzmanović je primjetio da je u RTRS-ovom prilogu govoreno samo o klubovima iz Federacije BiH, iako takvi klubovi postoje i u Republici Srpskoj, te pozvao ovu televiziju da u nekoj od svojih emisija da prostor predstavnicima klubova iz oba entiteta, za koje smatra da su bili oštećeni pisanjem "Večernjih novosti".
Pretragom stranice RTRS-a za pojam “ersoft” nismo pronašli nikakav sličan sadržaj.