Foto: Raskrinkavanje.ba
U napadu na policijsku stanicu u Bosanskoj Krupi 24. oktobra 2024. godine, petnaestogodišnji napadač je hladnim oružjem ubio jednog i ranio drugog policajca. Uhapšen je nedugo nakon počinjenog zločina, a u narednim danima određen mu je jednomjesečni pritvor. Tužilaštvo Unsko-sanskog kantona napad je okarakterisalo kao teroristički čin. Javnosti je 26. oktobra saopšteno da je policija uhapsila grupu osoba koja se dovodi u vezu s napadom.
Vijest o ubistvu policijskog službenika u Bosanskoj Krupi izazvala je veliku pažnju javnosti. Izvještavanje o napadu, ali i hapšenjima koja su uslijedila, pratile su i dezinformacije. Raskrinkavanje je već pisalo o netačnim medijskim napisima da su uhapšeni roditelji maloljetnika koji je ubio policajca.
Istog dana kada je saopšteno da je uhapšena grupa osoba koja se dovodi u vezu s terorističkim činom, na Telegram i Facebook nalozima Borbeni efektivi objavljena je slika hapšenja grupe muškaraca u nekom selu. Muškarci na slici imaju lisice na rukama i oko njih stoje naoružani pripadnici SIPA-e (Državne agencije za istragu i zaštitu). Nose odjeću karakterističnu za pripadnike selefijskog pokreta, a pored njih su predmeti i oružje pronađeni prilikom hapšenja.
Foto: Telegram
Slika je objavljena uz opis u kome se govori o hapšenju osam pripadnika “ultraradikalne islamističke ćelije” u Bosanskoj Krupi i Bihaću i materijalima i oružju koje je pronađeno prilikom hapšenja. Iako se ne navodi da slika prikazuje to hapšenje, objava jasno implicira da je to slučaj.
Sliku je s identičnim opisom objavio još jedan Facebook nalog, a dijelila se na ovoj i na drugim društvenim mrežama uz eksplicitne tvrdnje da je nastala u Bosanskoj Krupi (1, 2, 3, 4, 5).
Foto: X.com
Na društvenoj mreži X pronašli smo još jednu sličnu sliku hapšenja. Iako u opisima objava ove slike od 26. i 27. oktobra nema eksplicitnih tvrdnji da prikazuje hapšenje u Bosanskoj Krupi, jasno je da se odnosi na to, s obzirom na vrijeme objave i ton. I na ovoj je slici ime Telegram kanala Borbeni efektivi, no na kanalu nismo uspjeli pronaći sliku.
Foto: X.com
Šta su činjenice?
Mediji su izvijestili da je 25. oktobra tokom noći uhapšeno više lica na području Bihaća i Bosanske Krupe koja se dovode u vezu s napadom u Bosanskoj Krupi. Kako se navodi, policija je tokom pretresa pronašla manju količinu oružja, novac, prijenosne računare, mobitele, vanjske hard-diskove, USB-ove te papire ispisane arapskim slovima. SIPA se povodom hapšenja oglasila saopštenjem 28. oktobra.
Viralne slike, ipak, ne prikazuju ova hapšenja. Riječ o slikama napravljenim uz pomoć vještačke inteligencije.
Hive Moderation, besplatni alat za detekciju AI fotografija, procijenio je da je vjerovatnoća da je prva slika generisana vještačkom inteligencijom 99,9% . Slične rezultate dobili smo korištenjem još jednog besplatnog alata, Sight Engine.
Foto: Hive Moderation
No, i bez upotrebe ovih alata nije teško zaključiti da se radi o AI fotografiji. Na to ukazuju različite nepravilnosti na slici koje postanu očigledne kada se zumiraju pojedini dijelovi. Na primjer, neka tijela nemaju glavu, na rukama “uhapšenih” nedostaju prsti ili su deformisani, u nekim slučajevima uši takođe imaju neprirodan izgled i slično.
Foto: Facebook
Kada je riječ o drugoj slici, vjerovatnoća da je nastala korištenjem vještačke inteligencije takođe je visoka. Hive Moderation je vjerovatnoću procijenio na 99,5%, a Sight Engine na 88%.
Foto: Sight Engine
I na ovoj se slici mogu uočiti različite nepravilnosti. Vide se deformacije na rukama i na licima “uhapšenih”.
Foto: X.com
Objavama prve slike bavile su se i regionalne fact-checking platforme, crnogorsko Raskrinkavanje i Istinomer, koje su takođe zaključile da je riječ o slici napravljenoj pomoću vještačke inteligencije.
Dakle, analizirane slike nastale su korištenjem vještačke inteligencije. Objavljivane su u kontekstu hapšenja osumnjičenih za napad na policijsku stanicu u Bosanskoj Krupi, bez ikakve napomene da se ne radi o autentičnim slikama. U nekim se objavama i eksplicitno tvrdi da prikazuju hapšenje u Bosanskoj Krupi. Shodno navedenom, prvu objavu slike hapšenja bez napomene da je u pitanju proizvod vještačke inteligencije ocjenjujemo kao lažnu vijest. Ostala pojavljivanja dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti.
(Raskrinkavanje.ba)