Spajanje nespojivog: Nauka ne “potvrđuje” čudo krsnog znaka

Foto: Freepik 

Na portalu Sveta Petka u avgustu 2021. godine objavljen je članak o navodnim naučnim dokazima moći koje krsni znak ima na ljudsko tijelo. Naslov članka glasi ovako:

NAUČNO DOKAZANO! NEVEROVATNA MOĆ ČASNOG KRSTA: Pogledajte šta se DEŠAVA u našem telu kada se prekrstimo!

U članku je imenovan laboratorij u kojem su navodno provedena naučna istraživanja kojima je potvrđena moć krsnog znaka:

Istraživanja, koja su sprovedena u laboratoriji medicinsko-bioloških tehnologija “NII” za industrijsku i morsku medicinu (Moskva), postala su prava senzacija.

Navodi se da je eksperimentima dokazano da krsni znak ubija mikrobe i mijenja optičke osobine vode (koja sačinjava značajan udio u našem tijelu). Time je “potvrđeno” da krštenje hrane i pića ima “duboki mistični smisao” i “praktičnu korist” te da je riječ o čudu koje se dešava doslovno svaki dan. 

Naučnici su eksperimentalno dokazali da krsni znak ubija mikrobe i menja optičke osobine vode. „Potvrdili smo da drevni običaj da se hrana i piće krsti pre jela ima duboki mistični smisao“, kaže fizičar Angelina Mahalovska. „Iza toga se krije praktična korist: hrana se očišćava bukvalno u trenu. To je veliko čudo koje se dešava bukvalno svaki dan.“

Voditeljica istraživanja snage krsnog znaka – ranije opisana kao fizičarka Angelina Malahovska – sprovodila je istraživanje skoro deset godina, navedeno je u tekstu. Tu je opisano i kako je provjereno dejstvo molitve “Oče naš” i krsnog znaka na bakterije u vodi: 

Radi istraživanja su uzeti uzorci vode iz raznih basena- bunara, reka, jezera. Svi uzorci su sadržali zlatnu stafilokoku i još jednu uvek prisutnu vrstu bakterija. Ali pokazalo se da se posle pročitane molitve “Oče naš” i osenjivanja uzorka krsnim znakom, ta količina štetnih bakterija smanjivala za 7, 10, 100 i čak i više od 1000 puta!

Potom je opisano i kako su naučnici “izmjerili” optičku gustinu vode prije i poslije osvećenja i utvrdili da je ona veća poslije:

Naučnici su izmerili optičku gustinu vode i posle njenog osenjivanja krsnim znakom i osvećenja. „Pokazalo se da se optička gustina vode u poređenju sa njenom normalnom vrednošću posle osvećenja povećava“, objašnjava Angelina Malahovska.

Pritom, voda “razumije smisao izgovorenih molitvi nad njom, pamti taj uticaj i čuva ga neko vrijeme što se vidi po povećanoj optičkoj gustini.” Optička gustoća vode se, navodno, povećava jedan i po put kada znak napravi obični vjernik, a 2,5 puta kada to uradi svešteno lice. 

Ovaj članak, koji do sada ima više od 10.300 ostvarenih interakcija na Facebooku, u aprilu 2023. godine ponovo je podijeljen na devet Facebook stranica (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9). 

Najraniji tekst s tvrdnjama o naučnim potvrdama efekta časnog krsta koji smo pronašli objavljen je 20.2.2007. godine na stranici Srpske pravoslavne crkve. U međuvremenu su ga prenijeli portali Srbin (3.8.2016), Stil Kurir (25.12.2018), Espreso (5.8.2016), Alo (20.1.2019), Patriote Srpske (15.10.2022) i u više navrata portal Srbija javlja (1, 2, 3, 4, 5). 

Šta su činjenice?

O “naučnom” istraživanju Angeline Malahovske, koje je navodno potvrdilo moć i čudo koje se u vezi s krsnim znakom dešava svaki dan, pisao je 20.8.2016. godine nizozemski blog Kloptdatwel? (niz. Je li to tačno?) koji se vodi naučnim skepticizmom. 

U analizi ovog bloga navodi se da je priča o istraživanju bila objavljena i na poljskom, mađarskom, engleskom i rumunskom jeziku. Neki od ranijih medijskih napisa o Angelininom istraživanju uključuju tekst ruske agencije Interfax od 17.3.2006. godine. 

Njeni nalazi nisu objavljeni u nekom naučnom članku, nego u letku “Šta objašnjava ljekovita svojstva svete vode, pravoslavne molitve i krsnog znaka?” koji je, prema fotografiji naslovne strane, objavljen 2005. godine. Angelinino prelistavanje letka može se pogledati na ovom linku. Google pretraga naslova, kao i pretraga na ruskom pretraživaču Yandex, ne daje rezultate koji bi ukazali na to da je riječ o nekoj ozbiljnoj publikaciji. 

Institut u čijim je laboratorijima Angelina navodno provela eksperiment postoji i nalazi se u Sankt Peterburgu. Međutim, šef laboratorije pri institutu na kojem je Angelina navodno radila je 2010. godine za list Ruski reporter opovrgnuo povezanost instituta i Angeline: 

- Šta? Angelina Mahalovska? Nikada nije radila kod nas. Ali svuda se predstavljala kao članica naše laboratorije. Ona samo sramoti naš institut. Znam je. Ona je veoma nasrtljiva dama. Istraživala je, ali nikad nigdje nije stigla [sa svojim istraživanjem]. Voda je zanimljiva tema, ali ono što Mahalovska kaže, to nema nikakve veze sa naukom. Znate, stekao sam utisak da ona... pa, ja stvarno nemam pravo da govorim bilo šta o tome. Uostalom, ja nisam psihijatar.

Ni autor bloga Kloptdatwel ni autor članka Ruskog reportera nisu uspjeli pronaći naučne članke u renomiranim naučnim časopisima koje je potpisala Angelina Mahalovska. Ni naša pretraga Google Scholara (1, 2) , ali i generalna pretraga varijacija imena Angelina Mahalovska (1, 2), nije dala rezultate s naučnim člancima ove autorice.

Antiseptička svojstva i povećana optička gustina vode? 

Tvrdnja da je naučim eksperimentom potvrđeno da čitanje molitve i činjenje krsnog znaka iznad vode smanjuju broj bakterija u uzorku u najmanju je ruku bizarna. S obzirom na to da na uzorcima vode nije izvršena nikakva hemijska ili fizička intervencija (nije dodana hemikalija, nisu zagrijavani i slično), smanjenje broja bakterija u uzorcima (ako i jeste zabilježeno) nije moguće naučno opisati i objasniti. 

U tom slučaju, takav razvoj događaja u laboratoriji predstavljao bi “čudo”, a ne nešto što se može ispitivati i potvrđivati naukom (više o ovome kasnije). Dezinfekcija vode, odnosno uništavanje patogenih mikroorganizama u vodi, provodi se hemijskim sredstvima (hlorom, ozonom, alkoholom, sapunima i deterdžentima i drugim), ali i fizičkim uticajem na vodu (UV zračenjem, ultrazvukom, gama zračenjem, toplotom i slično).   

Na blogu Kloptdatwel navodi se da se pojam “optička gustina” može odnositi na dvije fizičke veličine (indeks refrakcije i apsorpcijski koeficijent), međutim, nije jasno na koju se od ove dvije veličine (ako i na jednu) u svom “radu” poziva Angelina. 

Indeks refrakcije je broj koji pokazuje koliko je puta brzina svjetlosti u nekoj sredini manja od brzine u vakuumu, a apsorpcijski koeficijent opisuje svojstvo prozirne tvari da apsorbuje elektromagnetske valove. Na blogu se navodi da je uobičajeno da se indeks refrakcije i apsorpcijski koeficijent zajedno izražavaju kompleksnim brojem.

Navodno povećanje optičke gustine vode nakon činjenja krsnog znaka dešava se u ultraljubičastom intervalu talasnih dužina od 200 nm do 240 nm. Autor teksta na blogu Kloptdatwel objašnjava da ukoliko je Angelina pod optičkom gustinom mislila na “apsorpcijski koeficijent”, onda njen nalaz nije toliko impresivan. Ako je, pak, mislia na “indeks refrakcije”, onda bi sveštenikovo činjenje krsnog znaka povećalo indeks vode s 1,4 na 3,5, što je značajno povećanje. 

Međutim, prema pisanju ruskog portala Insider iz 2017. godine, Angelinini nalazi o povećanju “optičke gustine vode” nisu mogli biti potvrđeni na Fakultetu za fiziku državnog Univerziteta u Sankt Peterburgu, čak ni uz korištenje značajno preciznije opreme.  

Pretraga Google Scholara po nekim ključnim riječima iz istraživanja na engleskom jeziku nije dala rezultate koji pokazuju da je ikakvo slično istraživanje, u kojem bi bili potvrđeni Angelinini nalazi, urađeno ili objavljeno.

Osim toga, Raskrinkavanje je ranije pisalo o pseudonaučnim tvrdnjama da voda ima sposobnost “pamćenja”, što se tvrdi i u članku o moćima krsnog znaka. 

(Be)smisao naučnog potvrđivanja religijskih čuda

U tekstu se navodi Angelinina izjava u kojoj ona kaže da krsni znak “očišćava” hranu i vodu, što potvrđuje “čudo koje se dešava svakodnevno”. Međutim, ono što se zaista nastoji ovim tvrdnjama potvrditi jeste “čudo” iz domena teologije navodnim “naučnim” istraživanjem. 

Čuda imaju centralno mjesto u religijskim sistemima, no zbog razlike u tome kako na događaje, čuda i zakonitosti gledaju teologija i nauka, Angelinino nastojanje nema previše smisla. Prema argumentu renesansnog filozofa Davida Humea, koji je poznat po raspravama o vezi nauke i čuda, čudo mora da podrazumijeva kršenje zakona prirode. 

S obzirom na to da se nauka bavi zakonima prirode i pravilnostima, po ovom argumentu čudo samo po sebi ne može biti predmet naučnog istraživanja. Nestajanje bakterija iz uzoraka vode isključivo zbog izgovorenih riječi i načinjenog znaka po ovom bi argumentu kršilo zakone prirode. 

Ukoliko se čudo ponavlja, odnosno dešava svakodnevno, kako je to navedeno u tekstovima o Angelininom istraživanju, čudo više nije čudo, već regularnost koju bi nauka trebala moći objasniti. Međutim, Angelinino istraživanje samo “potvrđuje” čudo i pokušava ga predstaviti kao ponavljajući događaj, za koji, pak, ne nudi objašnjenje. Kritički osvrt na tvrdnje Angeline Mahalovske objavljen je u maju 2011. godine na portalu dnevnog lista Danas.

Tvrdnje da je istraživanje Angeline Mahalovske dokazalo da krsni znak ubija mikrobe i mijenja optičke osobine vode ocjenjujemo kao pseudonauku. 

(Raskrinkavanje.ba)