Švajcarska nije uvela zabranu dezodoransa

Nešto više od dvije godine brojni domaći i regionalni mediji objavljuju članke u kojima se tvrdi da su dezodoransi koji sadrže soli aluminijuma zabranjeni u Švajcarskoj. Na portalu magazina Nedeljnik, 11. maja 2017. godine, objavljen je tekst sa naslovom:

Švajcarska je prva zemlja koja je zabranila dezodoranse sa solima aluminijuma

Pretraga pokazuje da je ovo prvi medij koji je na domaćim jezicima objavio ovakvu tvrdnju koja se, osim u naslovu, pojavljuje i u uvodnom pasusu članka.

Švajcarska je prva zemlja koja je zabranila dezodoranse sa solima aluminijuma iz straha da izazivaju karciom dojke.

Dan ranije, 10. maja 2017. godine, portal Telegram je objavio članak u kome se bavi istom temom, ali u kojem donosi drugačije informacije:

Prihvati li prijedlog novog zakona, Švicarska bi uskoro mogla postati prva zemlja koja će zabraniti dezodoranse koji sadrže soli aluminija zbog straha da izazivaju karcinom dojke

Činjenica je da je u Švajcarskoj, 2. maja 2017. godine, Nacionalni savjet (donji dom parlamenta) glasao o inicijativi, odnosno o postulatu, kojim se predviđa mogućnost zabrane dezodoransa koji sadrže aluminijumsku so, a ne o zakonu.

U postulatu stoji da je za Vijeće važno da proizvodi koji su na tržištu budu sigurni za zdravlje potrošača, te da će se ispitati mjere koje bi trebalo preuzeti ukoliko to bude potrebno. Originalna verzija, na francuskom jeziku, dostupna je ovdje.

Iako zakon o zabrani dezodoransa sa aluminijumskim solima nikada nije usvojen u Švajcarskoj, 10. jula 2018. godine, na anonimnom portalu Webtribune reaktuelizovana je vijest o ovoj “zabrani” sa naslovom:

Švajcarska postaje prva zemlja koja zabranjuje kancerogene dezodoranse – EVO KOJI SASTOJAK

U članku se zatim tvrdi:

Švajcarska je postala prva zemlja koja je zabranila dezodoranse koji sadrže kancerogene soli alumijuma.
(...) Nakon studije iz 2016. godine koja je otkrila da toksične hemikalije pronađene u dezodoransima igraju ulogu u raku dojke, Nacionalni savet u Švajcarskoj je izglasao njihovu zabranu sa 126 naspram 58 glasova.

Broj glasova koji se spominje u ovom članku se, ponovo, odnosi na glasanje o parlamentarnoj inicijativi za ispitivanje štetnosti ovakvih dezodoransa, a ne na zakon koji bi ih zabranio.

Identičan članak, uz određene varijacije u naslovu, potom su prenijeli brojni mediji, kao što su Hayat, Ekskluzivno, Kurir i drugi.

Lažna vijest o “zabrani” dezodoransa na portalu Novi našla se ukupno 4 puta, prvi put u 2018. godini, a zatim i tri puta u 2019, dok je portal Srbija danas identičan članak objavio dva puta tokom 2019. godine.

ZABRANILI SU OVAJ DEZODORANS JER IZAZIVA RAK: NI SLUČAJNO GA NE KUPUJTE (Hayat, 26.10.2019.)

(...) ŠVAJCARSKA JE ZABRANILA DEZODORANSE KOJI IZAZIVAJU RAK: Evo koji sastojak je kancerogen (Kurir, 11.7.2018.)

(...) ZABRANILI SU OVAJ DEZODORANS JER IZAZIVA RAK: Ni slučajno ga ne kupujte, posljedice su KOBNE! (Ekskluzivno, 25.10. 2019.)

U članku portala Webtribune se pominje istraživanje iz 2016. koje su sproveli/e istraživači i istraživačice sa Centra za onkologiju medicinskog fakulteta u Ženevi i Grangatess fondacije (Fondation des Grangettes), na temu povezanosti izlaganja aluminijumu i razvoja kancera na miševima, koje možete pročitati ovdje. 

U članku portala Webtribune se navodi:

Većina antiperspiranata i dezodoranasa sadrži ovu hemikaliju koja izaziva rak, ističu istraživači.

Ipak, u pomenutom istraživanju, u uvodnom dijelu se navodi suprotno:

Aluminijeve soli, prisutne u mnogim industrijskim proizvodima za čestu upotrebu poput antiperspiranata, lijekova protiv žgaravice, prehrambenih aditiva i cjepiva, optuženi su da doprinose porastu raka dojke u zapadnim društvima. Ipak, aktuelni eksperimentalni dokazi koji potkrjepljuju tu hipotezu su ograničenog obima. Na primjer, ne postoje dokazi da aluminijum promoviše stvaranje tumora u uzgojenim ćelijama mliječnih žlijezda. 

Naučni odbor Evropske komisije za sigurnost potrošača trenutno ima otvoren poziv za komentare na temu sigurnosti aluminijuma u kozmetičkim prozvodima, koji je otvoren do februara 2020. godine. Na posljednjem sastanku komisije, 31.oktobra 2019. godine, istaknuto je i da:

S obzirom na nove podatke koje pruža, SCCS smatra upotrebu aluminija u koncentraciji od 6,25 % i 10,60 % u antiperspirantima sa sprejom i bez spreja, sigurnom. 

Budući da je inicijativu da se u Švajcarskoj zabrane dezodoransi koji sadrže aluminijumsku so portal Nedeljnik predstavio kao zakon, odnosno, odluku koja je već donesena, on će dobiti ocjenu lažna vijest.

Zbog toga što je informacija o glasanju o inicijativi predstavljena pogrešno kao glasanje o zakonu članak na portalu Webtribune u kom se prvi put pojavljuje će dobiti ocjene lažna vijest i manipulisanje činjenicama a svi ostali koji su to objavili će dobiti ocjene prenošenje lažne vijesti i manipulisanje činjenicama.

Zbog tvrdnje da “većina antiperspiranata i dezodoranasa sadrži ovu hemikaliju koja izaziva rak, ističu istraživači” koja nije tačna i pogrešno je predstavljena, članci će dobiti i ocjenu dezinformacija.

Svi članci koju su imali senzacionalističke naslove, u kojima se navode formulacije poput: “zabranili su ovaj dezodorans”, “ni slučajno ga ne kupujte” koji navode na zaključak da je riječ o određenom brendu dezodoransa,  što ne odgovara sadržaju članaka, će dobiti i ocjenu klikbejt.

(Raskrinkavanje.ba)