Foto: Raskrinkavanje.ba
Palestinska militantna grupa Hamas pokrenula je 7. oktobra 2023. godine napad iz Pojasa Gaze na teritoriju Izraela. U ovom napadu, kao i u kasnijim sukobima, poginulo je više od hiljadu ljudi. U danima nakon napada, Izrael je proglasio rat Hamasu, naredio “potpunu opsadu Gaze” te započeo zračni napad na ovaj teritorij. Napadu koji je pokrenuo Hamas prethodili su mjeseci incidenata i izraelskih upada na Zapadnoj obali, dok je sama istorija konflikta između Izraela i Palestine znatno duža.
Izraelski napadi koji su uslijedili nakon 7. oktobra rezultirali su raseljavanjem nekoliko stotina hiljada Palestinaca/ki, kao i ubijanjem i ranjavanjem više hiljada ljudi. Obala i vazdušni prostor iznad Pojasa Gaze pod kontrolom su Izraela i ova država obustavila je snabdijevanje strujom, vodom, hranom i lijekovima. Stanovnici/e Gaze suočeni/e su sa humanitarnom krizom te se u velikoj mjeri oslanjaju na međunarodnu i drugu pomoć.
Na društvenoj mreži TikTok 13. oktobra 2023. godine objavljen je snimak za koji se tvrdi da prikazuje građane/ke Egipta koji/e samostalno nose pomoć za Palestinu. Na snimku u trajanju 18 sekundi ispisan je sljedeći tekst:
Egipčani nose hranu i vodu u Palestinu
Niko narod zaustaviti ne može, narod je najveća sila
Snimak prikazuje ljude koji idu kroz pustinju noseći na leđima velike torbe čiji sadržaj nije vidljiv. U pozadini se može čuti naknadno umetnuta muzička podloga. Snimak je uz iste tvrdnje objavljen na više Facebook profila i stranica (1, 2, 3, 4).
Uz iste navode dijelio se i drugi sličan snimak, originalno objavljen na Telegram kanalu TABU 13. oktobra 2023. godine. Ovaj snimak takođe prikazuje kretanje grupe ljudi sa torbama na leđima kroz pustinju.
I drugi smo snimak pronašli objavljen uz iste tvrdnje na nekoliko Facebook profila (1, 2).
Šta su činjenice?
Tvrdnje da pomenuti snimci sa društvenih mreža prikazuju građane/ke Egipta kako na svojim leđima “nose hranu i vodu u Palestinu” analizirale su platforme The Quint i Boom. U ovim analizama navodi se da je prvi pomenuti snimak na internetu bio dostupan i prije ovogodišnje eskalacije sukoba te da vjerovatno prikazuje prelazak granice između Egipta i Libije.
Naime, snimak je sa istom muzičkom pozadinom, ali bez natpisa o tome da prikazuje Egipćane/ke koji/e nose pomoć Palestini, objavljen na profilu user1368146280095 na društvenoj mreži TikTok 31. avgusta 2023. godine, više od dva mjeseca prije eskalacije konflikta između Izraela i Hamasa. U opisu uz koji je snimak objavljen navodi se, između ostalog, i hashtag u kom stoji “Al-Salloum Egipat zapadne granice”. Al Salloum je kopnena granica između Egipta i Libije.
I u drugim, ranijim objavama tvrdilo se da je snimak nastao na granici između Egipta i Libije. Recimo, na društvenoj mreži X snimak je objavljen 7.9.2023, takođe prije posljednje eskalacije, uz opis u kom se navodi da prikazuje granicu između ove dvije države.
Foto: Screenshot; Libijsko-egipatska granica
Arapska platforma za provjeru činjenica Misbar analizirala je 11. septembra 2023. godine navode da isti snimak prikazuje egipatske migrante/kinje koji/e ilegalno prelaze granicu sa Libijom. U analizi ove platforme dostupni su i linkovi drugih objava istog snimka koji datiraju iz perioda prije 7. oktobra.
Ova platforma pronašla je i druge objave sličnih snimaka, u kojima ljudi nose iste torbe i prolaze kroz slično podneblje, a koji su objavljivani još 2022. godine, uz tvrdnje da prikazuju krijumčarenje dobara preko egipatsko-libijske granice (1, 2). Kako u svojoj analizi objašnjavaju, ljudi na snimcima nose torbe koje izgledaju isto i imaju iste ili slične oznake, što ukazuje na to da je riječ o organizovanoj operaciji krijumčarenja. Misbar takođe ističe da je šverc na ovoj granici učestala praksa.
Ipak, nezavisna potvrda stvarnog konteksta u kom su ovi snimci nastali nije moguća, s obzirom na to da ne postoje pouzdani dokazi za bilo koje navode o stvarnom razlogu kretanja ljudi na snimcima.
Drugi pomenuti snimak sa društvenih mreža veoma je sličan svim navedenim snimcima te se može zaključiti da prikazuje iste događaje. Ranije objave identičnog snimka nismo pronašli.
Foto: Lijevo: Snimak sa društvenih mreža čije ranije objave nismo pronašli; sredina i desno: Snimci koji su na internetu dostupni od ranije
Granica između Egipta i Pojasa Gaze
Pojas Gaze ima tri granična prelaza: dva sa teritorijom koju kontroliše Izrael i jedan sa Egiptom. Izrael i Egipat ograničili su protok ljudi i dobara u i iz Gaze nakon što je Hamas preuzeo kontrolu nad ovim teritorijem 2007. godine. Nakon eskalacije sukoba i naredbe Izraela za “potpunu opsadu” Gaze i obustavljanja struje, vode, hrane i lijekova 9. oktobra 2023, prelaz Rafah između Gaze i Egipta postao je jedini prelaz kojim bi humanitarna pomoć mogla doći do ljudi u Gazi. Prelaz je, navodi BBC, pozivajući se na egipatske medije, zatvoren nakon napada Izraela 9. i 10. oktobra. Egipatska vlada pozvala je 12. oktobra Izrael da obustavi napade, kako bi Rafah mogao poslužiti kao “spas” ljudima u Gazi. Ipak, iako se veliki broj ljudi okupio na granici u pokušaju da izbjegne u Egipat, granični prelaz ostao je zatvoren do vremena pisanja ove analize.
Pretraga navoda o Egipćanima koji nose pomoć u Palestinu, ograničena na period od eskalacije sukoba 7. oktobra do vremena pisanja ove analize, ne pokazuje nikakve izvore koji bi potvrdili tačnost ovih tvrdnji.
Iako, kako je navedeno, nije moguće pouzdano utvrditi šta snimci koji se dijele društvenim mrežama zaista prikazuju, jasno je da na njima nisu Egipćani/ke koji/e nose pomoć Palestini. Isti i slični snimci dostupni su na društvenim mrežama prije eskalacije sukoba, a ne postoje pouzdani izvori koji su izvijestili o bilo kakvoj sličnoj akciji egipatskih građana/ki. Granica Rafah između Egipta i Pojasa Gaze je zatvorena.
Shodno činjenicama, prve objave pomenutih snimaka uz tvrdnje da prikazuju građane/ke Egipta koji/e nose pomoć Palestini ocjenjujemo kao lažnu vijest. Druge objave istih tvrdnji dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti.
(Raskrinkavanje.ba)