Četvrtog dana avgusta 1995. godine, hrvatska vojska započela je akciju "Oluja", tokom koje je proterano 250.000, a ubijeno više od 1.800 Srba. Dok se u Srbiji ovaj datum obeležava kao jedan od najtužnijih u istoriji, održavanjem komemoracija i sećanjem na stradale i prognane, zvaničan Zagreb slavi kao Dan pobede i domovinske zahvalnosti i Dan branitelja.
Srbi koji su izbegli iz Hrvatske tokom akcije "Oluja" 1995. godine kažu da rane prognanih i raseljenih nisu, niti će ikada zarasti i da je obeležavanje tog tragičnog događaja. Ipak, u Hrvatskoj najveći egzodus Srba nakon Drugog svetskog rata posmatraju kao legitimnu vojnu akciju koja je za cilj imala "oslobađanje od velikosrpskog agresora".
Centralnom manifestacijom ispred manastira Krušedol, juče je u prisustvu državnog vrha Srbije i Republike Srpske održan parastos i odata pošta stradalima tokom "Oluje". I dok su se Srbi sećali i oplakivali nastradale, Hrvatska je slavila.
Dok su se Srbi sećali nepregledne kolone kojom su, neki i zauvek, napustili svoje domove, kao i nastradalih, na splitskoj rivi sinoć su se orili jezivi stihovi Marka Perkovića Tompsona "stići će vas naša ruka i u Srbiji" koji je održao koncert.
POTRESNA SVEDOČENJA PROGNANIH
Sećanje na gotovo 2.000 ubijenih i oko 250.000 prognanih Srba iz Hrvatske, mučne dane traktorskih kolona, Petrovačke ceste, ubijene dece, stradanja i zločina, traju već 24 godine.
Potresne fotografije i snimci, ispovesti preživelih, i danas svedoče o užasima kroz koje su prošli dok su u koloni bežali pred najezdom hrvatske vojske.
Ratni avion hrvatskog ratnog vazduhoplovstva MiG-21 je 7. avgusta 1995. (poslednji dan Oluje, kada je bilo jasno da će hrvatska vojska odneti pobedu) nadletio iznad izbegličke kolone srpskih civila koji su se kretali iz pravca Donjeg Lapca ka Bosanskom Petrovcu. Piloti hrvatskog RV i PVO su jasno mogli da vide da se radi o civilima, a ne o vojsci.
U povratku taj avion ispaljuje nekoliko projektila koji su usmrtili četvoro dece, jednu devojku, četvoro starijih osoba... A preko 50 civila, najviše dece je teško ranjeno.
- Bila sam u kamionu. Pored mame Vedrane, bake i brata Save bilo je još ljudi. Gledala kroz pocepanu ceradu i u jednom trenutku ugledala avione koji su leteli pravo na nas. Baka me je snažno zagrlila i tada se prolomila strašna buka. Geleri su leteli na sve strane. Mog brata Savu su pogodili u uvo, mamu u ruku, a mene u šaku. Sećam se da me je neko izneo iz kamiona. Tada sam videla da auto u kom su bili tata i deda gori. Baka je plakala na sav glas i držala tatu za ruku - svedočila je Aleksandra koja je kao devojčica bila u koloni koju su hrvatski avioni bombardovali.
- Iz dubine kolone prolamali su se jauci. Hiljade žena, dece i staraca u traktorskim prikolicama, u kamionima, u zaprežnim kolima bežalo je ispred granata hrvatske vojske, ne znajući gde beži - jedna je od potresnih ispovesti žene iz izbegličke kolone.
CRNI BILANS OPERACIJE "OLUJA"
U "Oluji" je, prema podacima srpskog Komesarijata za izbeglice, proterano 250.000 Srba iz Republike Srpske Krajine, 1.856 je ubijeno, a 836 vode se kao nestali.
Akcija počela je 4. avgusta 1995. godine ofanzivom hrvatske vojske i policije i jedinica HVO-a na područja Banije, Like, Korduna i severne Dalmacije, odnosno na Republiku Srpsku Krajinu, a dan kasnije je hrvatska vojska ušla u gotovo napušten Knin i istakla hrvatsku zastavu, dok su kolone izbeglica na traktorima i drugim poljoprivrednim vozilima ulazile u Srbiju.
Prema zvaničnim podacima, u Republici Hrvatskoj 1991. živelo je oko 700.000 Srba. Čak 500.000 njih je tokom i posle rata proterano ili prognano, što je oko 150.000 porodica. Ti ljudi su za sobom ostavili kuće, stanove i zemlju. Procena je da su Srbi, pre raspada Jugoslavije, u Hrvatskoj posedovali oko dva miliona katastarskih parcela ili ondašnjih čestica.
ZVANIČAN ZAGREB SLAVI OVAJ DAN
Danas zvaničan Zagreb slavi, kako se navodi, dan kada su hrvatske vojne i redarstvene snage su u 84 sata oslobodile gotovo petinu okupiranih područja Republike Hrvatske.
Službena proslava „Dana domovinske zahvalnosti", počeo je polaganjem venaca državnog vrha na spomenik "Oluja", gde je predsednica Kolindra Grabar Kitarović poručila da je Knin oslobođen uz brojne hrvatske žrtvae i "braniteljie" koji su dali živote za oslobađanje Hrvatske".
- Na ovom meestu pre 24 godine izborili smo se da upravljamo vlastitom sudbinom. Da se o Hrvatskoj i Hrvatima odlučuje u Hrvatskoj i svi mi smo ti koji snosimo tu odgovornost. Ovo je naša domovina jedina i večna - poručila je, između ostalog, hrvatska predsednica.
Svečanost se potom preselila na Kninsku tvrđavu gde je kao centralni događaj podignuta hrvatska zastava baš kao što je to pre 24 godine učinio tadašnji predsednik Hrvatske Franjo Tuđman.
HAG OSUDIO, PA OSLOBODIO GENERALE GOTOVINU I MARKAČA
Međunarodni krivični tribunal za bivšu Jugoslaviju je operaciju „Oluja“ u prvostepenoj presudi hrvatskim generalima Anti Gotovini i Mladenu Markaču okarakterisao kao udruženi zločinački poduhvat, sa ciljem trajnog i prisilnog proterivanja najvećeg dela Srba sa prostora bivše Republike Srpske Krajine u Hrvatskoj.
Međutim, u drugostepenoj presudi su takve tvrdnje odbačene i generali su oslobođeni usled političkih pritisaka na porotu, čime je napravljen međunarodni presedan i izgrugivanje pravdi i žrtvama.
Ante Gotovine, koji je bio komandant te operacije, 2011. godine je osuđen na 24, Mladen Markač na 18 godina zatvora, dok je general Ivan Čermak oslobođen krivice.
U presudi Anti Gotovini, Haški tribunal je utvrdio da je operacija "Oluja" u leto 1995. bila udruženi zločinački poduhvat s predsednikom Franjom Tuđmanom na čelu, smišljen da protera srpsko stanovništvo iz Kninske Krajine, što je bio navod optužnice. U novembru 2012, Apelaciono veće Haškog tribunala oslobodilo je hrvatske generale Antu Gotovinu i Mladena Markača krivice za progon srpskog stanovništva iz Kninske Krajine 1995. poništivši prvostepenu presudu, nakon čega su pušteni iz pritvora.
Prema konačnoj presudi, operacija "Oluja" nije bila udruženi zločinački poduhvat u cilju proterivanja Srba iz Kninske Krajine.