Foto: Wirestock, Freepik
Na Facebooku je 3. juna 2025. godine podijeljena objava o navodnom enciklopedijskom unosu koji “dokazuje” da je Zemlja ravna. U objavi su podijeljeni link i screenshot X objave na engleskom jeziku koja sadrži sliku stranice enciklopedije “Americana” iz 1960. godine. Na slici se navodno vidi unos o kupoli iznad Zemlje, koja je visoka više od stotinu kilometara.
Foto: Screenshot/Facebook
Isti navodi podijeljeni su na još dva Facebook naloga (1, 2).
Šta su činjenice?
Na slici u objavi je crvenom bojom zaokružena sljedeća rečenica: “Ovi letovi dokazali su da su područja u unutrašnjosti bezlična, s kupolom visokom 13.000 stopa (oko 3.960 m) na otprilike 80° južne geografske širine i 90° istočne geografske dužine” (eng. These flights proved the inland areas to be featureless in character, with a dome 13.000 feet high at about latitude 80 S., longitude 90 E).
Premda rečenica koja prethodi ovom opisu nije u potpunosti vidljiva na slici, njeni pojedini dijelovi jesu. Na osnovu riječi koje se mogu pročitati, čini se da govori o američkim avionima koji su letjeli na moreuz McMurdo Sound i obavljali istraživačke letove iznad nepoznatih dijelova Antarktika do 18. januara 1956, kada su se vratili na Novi Zeland. McMurdo Sound je moreuz kod Antarktika i bio je glavni centar za istraživanje ovog kontinenta.
U analiziranim objavama navodi se da slika prikazuje stranicu enciklopedije “Americana”, izdanje iz 1960. godine. Enciklopedija “Americana” bila je prva velika višetomna enciklopedija objavljena u SAD-u.
Ovi navodi iz enciklopedije “Americana” i ranije su se dijelili kao “dokaz” da kupola prekriva ravnu Zemlju. Platforma za provjeru činjenica Lead Stories u analizi iz 2023. godine bavila se videosnimkom u kome se citira navedena rečenica i prikazuje upravo ova stranica enciklopedije.
Kongresna biblioteka (nacionalna biblioteka SAD-a) je za Lead Stories tada potvrdila da se odlomak nalazi na 14. stranici izdanja iz 1960. Ova platforma napominje da je istraživač biblioteke rekao da su imali pristup samo kanadskom izdanju, ali su pretpostavili da je “tekst identičan u svakom izdanju”.
U tekstu na 14. stranici, ali i prethodnim stranicama enciklopedije, govori se o istraživačkim ekspedicijama na Antarktik te zapažanjima i otkrićima koji su bili rezultat ekspedicija. Iz teksta je jasno da se ne govori o nekoj kupoli iznad Zemlje, kako se tvrdi u objavama. Lead Stories u analizi objašnjava da termin “kupola” u enciklopediji opisuje prirodno nastalu ledenu kupolu, a ne kupolu za koju teoretičari/ke zavjere vjeruju da se nalazi iznad Zemlje.
Kupola na koju se referiše jedna je od mnogih dobro dokumentiranih prirodnih ledenih kupola na Antarktiku koje su opisane 1950-ih tokom prvih letova na Antarktik s Novog Zelanda.
Prema Australijskom antarktičkom programu, duž antarktičke visoravni nalaze se ravni, snježni vrhovi poznati kao kupole. Kupola Argus, takođe poznata kao Kupola A, ima površinsku nadmorsku visinu od 13.428 stopa [4.092 m] i jedno je od “najmanje poznatih mjesta na svijetu”. Kupola Argus nalazi se na 80 stepeni i 22 minute južne geografske širine i 77 stepeni i 22 minute istočne geografske dužine. Australijski antarktički centar za podatke ima detaljne karte Kupole Argus. Iako je Kupola Argus najviše mjesto na istočnom Antarktiku, u regiji postoji nekoliko drugih kupola, uključujući kupole B, C (Kupola Circe) i F (Kupola Fuji).
Lead Stories je razgovarao s Hayley Drennon, višom istraživačkom asistenticom u Zemaljskoj opservatoriji Lamont-Doherty Univerziteta Columbia. U e-mailu poslanom 12. januara 2023. Drennon je potvrdila da se Kupola Argus nalazi na koordinatama navedenim u videu na TikToku.
Dakle, kupola koja se pominje u enciklopediji “Americana” odnosi se na ledenu kupolu, ne na neku “Zemljinu kupolu”, koja je dio “zavjerološkog” narativa o ravnoj Zemlji. Naime, pobornici/e ove teorije zavjere vjeruju da je Zemlja ravna i da je nebo iznad nje kupola. U nekim verzijama ove teorije zavjere, rub kupole je na Antarktiku i niko ne smije posjetiti taj kontinent kako to ne bi bilo obznanjeno.
Tvrdnje o postojanju ovakve kupole su neodržive. Njih je za Reuters komentarisala Lora Bleacher, voditeljica komunikacija u NASA-inom centru za svemirske letove Goddard. Ona je za ovu agenciju rekla da je “NASA poslala svemirske letjelice daleko u Sunčev sistem i dalje”, i da nisu naišli na kupolu”. Kako Reuters navodi, slike Zemlje koje je NASA snimila iz svemira su “bez kupole ili nebeskog svoda na vidiku”, a NASA ima evidenciju o stotinama svemirskih letova s ljudskom posadom, od kojih su svi napustili Zemlju i vratili se bez udara u bilo kakvu kupolu.
Tvrdnjama da je Zemlja ispod neke kupole zajedno sa Suncem, Mjesecom i zvijezdama bavila se i regionalna fact-checking platforma Faktograf u analizi iz 2024. godine.
Planeta Zemlja ima oblik sfere, što je naučno potvrđeno na više načina kroz istoriju (1, 2). O ovome smo detaljno pisali u analizi iz oktobra 2021. godine.
Shodno navedenom, tvrdnju da je u enciklopediji “Americana” opisana Zemljina kupola, ispod koje su i ostala nebeska tijela, kao što su Sunce, Mjesec i zvijezde, ocjenjujemo kao teoriju zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)