U analizi “Farme portala”: Biznis u kom vaše vrijeme postaje tuđi novac” pisali smo o “farmama portala” - mrežama web portala (obično anonimnih) koji izgledaju kao mediji i sa njima povezanih Facebook stranica. Ovakve stranice objavljuju “ukradene” tekstove, snimke i druge sadržaje preuzete iz medija i/ili drugih sličnih portala, ili pak izmišljaju lažne vijesti kako bi privukle posjetitelje/ke, do kojih dolaze dijeleći svoje linkove na raznim Facebook stranicama.
“Farma portala” obično podrazumijeva više različitih portala uvezanih u jednu mrežu ili grupu. Na ovaj način, vlasnik takvih portala umjesto zarade od klikova i reklama koja dolazi od jednog portala, prihod povećava tako što ima više portala na kojima se prikazuju reklame. Pored toga, vlasnici ovakvih portala često krše pravila korištenja Google AdSense servisa, što prije ili kasnije dovodi do toga da im Google uskrati mogućnost korištenja reklama. Budući da je zarada ostvarena na taj način jedina svrha njihovog postojanja, kada jedan takav portal izgubi AdSense “licencu”, njegov vlasnik ga “gasi” i pokreće drugi, koji se zatim nastavlja promovisati na postojećim Facebook stranicama. “Sarajevo grad” prva je takva “farma” o kojoj smo pisali, a koja je od svog nastanka (2014) do danas koristila 22 (većinom anonimne) domene koje su dijeljene na ukupno 4 Facebook stranice.
Međutim, postoji i nešto drugačija strategija za postizanje istog cilja, to jest zarade od online reklama: kupovina ili “iznajmljivanje” više postojećih Facebook stranica koje prati veliki broj ljudi, kako bi se sadržaj jednog portala distribuirao što većem broju korisnika/ca. Najbolji primjer ovakve strategije rada je portal “Novi.ba”.
Zvanična Facebook stranica ovog portala nosi naziv “Novi.ba” i ima 969,219 pratilaca. Prema stranici Socialbakers, koja se bavi analitikom društvenih mreža, Facebook stranica “Novi.ba” je peta najpopularnija stranica iz BiH. Ispred nje se nalaze stranice “Miralem Pjanić”, “Mbuy monika posredovanje” i “Edin Džeko”, dok je prvo mjesto pripalo stranici “Ekskluziva”.
Međutim, iako “Novi.ba” prati ogroman broj ljudi, ovo nije jedina Facebook stranica koja dijeli linkove portala “Novi.ba”.
Prema podacima dobijenim pomoću alata “Crowdtangle”, sadržaj portala “Novi.ba” redovno se dijeli na 82 različite Facebook stranice, od kojih su mnoge nastale godinama prije pokretanja portala “Novi”, ali su u nekom trenutku preuzete (kupljene ili “iznajmljene”) od strane ovog portala. Ukupan broj ljudi koji prate sve ove stranice dostiže skoro 7,5 miliona.
Tek nekolicina ovih stranica u svom opisu otkriva da pripada portalu “Novi”. Takva je, recimo, stranica "Ljudi novi.ba9", kreirana 2013. godine pod nazivom “ღMeni škola nije išla,a nisam ni ja njojღ”. Stranica je u međuvremenu promijenila nekoliko naziva, a od 2015. godine mu je pridodan naziv novi.ba.
No, većina ovakvih stranica je zadržala svoje prethodne nazive i opise, te na njima nema podataka o tome da su pretvorene u stranice koje služe za dijeljenje linkova na članke objavljene na portalu “Novi”. Jedna od niza takvih stranica napravljena je još 2010. godine i njena stara adresa (Youtube arena) i linkovi web strana sa kojima je bila povezana i dalje su vidljivi u URL-u i opisu stranice. Sličan je i primjer stranica “Najljepši književni citati…” koja je takođe nastala 2010. godine i koju prati oko 140.000 ljudi.
Stvarno vlasništvo nad ovim stranicama dodatno se prikriva time što se članci portala “Novi” ne dijele direktno, već se pojavljuju kao linkovi u opisima fotografija koje se na njima pojavljuju u isto vrijeme i sa istim pratećim tekstom, te ove stranice često izgledaju kao “klonovi” sa identičnim sadržajem.
Jedan od skorijih primjera je dijeljenje fotografije djevojke koja je poginula u saobraćajnoj nesreći u kojoj su smrtno stradale još dvije mlade osobe - tragedija koju “Novi” intenzivno eksploatiše za prikupljanje klikova na svojim Facebook stranicama.
Sve takve fotografije objavljene su 27. jula ove godine i sadrže skraćeni - to jest, prikriveni - link na članak “OVO SU SARA, IVANA, TANJA I MIODRAG - ONI SU POGINULI KOD ŠAPCA! Srce će vam pući još više kada vidite njihove fotografije! CIJELA NACIJA JECA! (FOTO)” koji je istog dana objavljen na ovom portalu. I ostali degutantni klikbejt članci o pogibiji tri osobe u nesreći kod Šapca podijeljeni su na ovim stranicama na sličan način.
Kao što je to često slučaj prilikom “gradnje farmi portala”, “Novi” je za dijeljenje svog sadržaja tokom godina prikupio niz stranica sa već izgrađenom publikom. Biznis model portala “Novi.ba” funkcioniše po principu kupovanja popularnih Facebook stranica koje onda koristi za dijeljenje svojih članaka, što dovodi do veće čitanosti i veće zarade od reklama.
Broj ljudi koji prate stranicu je glavni kriterij pri njihovoj kupovini - njihova prvobitna svrha, karakter i opis u potpunosti su beznačajni, sve dok obezbjeđuju da podijeljeni linkovi dođu do što više korisnika/ca.
Tako stranicu “Volim da se smejem” (napravljena 2009. godine) prati 326.774 ljudi; stranicu “Smori.me” njih 198.921, “Prvimagazin BIH” 186.246, a “Balaševizam” 184.259 osoba. Još neke od stranice koje imaju više od 100.00 pratilaca i sa kojih se svakodnevno dijele linkovi portala “Novi.ba” su:
Uradi Sama (160.747)
Značenje vašeg imena (161.266)
Fenserka.com (142.777)
Kakvo je tvoje Srce? (142.460)
Najljepši književni citati… (139.062)
Svi oni koji vole Izeta Fazlinovica (136,351)
BH Zmajevi (126.812)
Dnevna Doza Golubovic Kristijana (119.858)
Stranica ni o čemu (115.480)
Ljubav ,šta pomisliš prvo? (117.645)
Love (116.174)
Jel mozemo skupit 50 000 ljudi koji vole IZETA FAZLINOVICA (113,424)
Senzacija (109.120)
Nikad poraz, samo lekcija (107.682)
Bumerang (104.377)
Vicoteka (104.042)
Svi smo mi ljudi, ali retko ko je čovek (101.404)
Dnevna doza (101.363)
Listu 82 Facebook stranice koje koristi portal “Novi.ba”, zajedno sa linkovima i brojem pratitelja, možete pronaći na ovom linku.
(raskrinkavanje.ba)
Šta objavljuje "Novi.ba"?
Sadržaj koji portal “Novi” nudi svojim čitateljima kreće se od sveprisutnih klikbejt članaka o estradnim ličnostima, preko izmišljenih “ispovijesti” i pseudonaučnih savjeta za “ljepotu i zdravlje”, do jednako senzacionalistički upakovanih vijesti preuzetih iz drugih medija.
U analizama “Raskrinkavanja” članci ovog portala ocijenjeni su čak 112 puta. Najčešći oblik manipulacije bio je klikbejt (33) i prenošenje lažne vijesti (21), što prilično vjerno oslikava “informativnu” vrijednost materijala koji se putem desetina Facebook stranica svakodnevno pojavljuje pred očima miliona ljudi iz BiH i regije.