Recikliranje zastarjelih vijesti, bile one legitimne ili ne, trend je od kojeg portali ne odustaju. Neaktuelne i zastarjele vijesti o restriktivnim mjerama za suzbijanje širenja pandemije i ranije su reciklirane, o čemu smo, između ostalog, pisali u analizi iz oktobra prošle godine:Vijest iz jula predstavljena kao aktuelna: Vučić nije saopćio da se "uvodi policijski sat"
Na anonimnom portalu Čajevi za tako je 17.2.2021. objavljen niz članaka o otvaranju ili zatvaranju granica zbog pandemije Covid-19.
Na Facebook stranici Lečenje Biljem svi navedeni članci podijeljeni su u formi fotografija, u čijem opisu se nalazi link koji vodi na članak. U opisu jedne od takvih fotografija, koja je objavljena 17.2.2021, navedeno je kako “Evropska unija otvara granice 2. marta”:
EVROPSKA UNIJA OTVARA GRANICE 2. MARTA!
STIGLE NAJNOVIJE VIJESTI:
DANAS ZVANIČNO SAOPŠTENJE!https://cajeviza.com/evo-kad-ce-donijeti-odluku/
Link iz te Facebook objave vodi na članak portala Čajevi za, koji je objavljen 17.2.2021, pod naslovom “Evo kad će donijeti odluku”. Sadržaj članka je u potpunosti iskopiran iz članka objavljenog na portalu Novi u septembru 2020, koji je, zapravo, preuzet sa portala Blic. Članak, ustvari, ne govori o “otvaranju granica Evropske unije 2. marta”, koje se pominje u objavi na Facebooku u kojoj je članak podijeljen. U pitanju je vijest o sastanku Evropske unije u Bruxellesu, na kojem se razmatrala promjena liste trećih zemalja kojima je na osnovu povoljne epidemiološke situacije dozvoljen prelazak spoljnih granica EU, a ne potpuno “otvaranje granica EU” kako se navodi. U ovom slučaju recikliranja vijesti stare skoro pola godine portal Čajevi za nije se potrudio ni da informacije koje reciklira imaju barem privid logičke smislenosti ili aktuelnosti, s obzirom na to da se u članku objavljenom u februaru navodi da odluka treba da stupi na snagu 1. oktobra.
Još jedan članak podijeljen je na istoj Facebook stranici 17.2.2021, sa sličnim opisom, koji opet govori da su granice “od 2. marta otvorene”, ne precizirajući tačno koje su granice u pitanju:
KONAČNO DOBRE VIJESTI, OD 2. MARTA OTVORENE GRANICE:
Ovo su destinacije koje možete posjetiti
https://cajeviza.com/ovo-su-destinacije-koje-mozete.../
Ovaj članak, na portalu naslovljen “Ovo su destinacije koje možete posjetiti”, govori o “granicama koje se otvaraju u septembru”. I u ovom slučaju se u članku, objavljenom u februaru, govori o tome koje će granice biti otvorene pet mjeseci kasnije. Identičan članak objavljivan je još u augustu 2020. kada se pisalo o tome koje sve ljetne turističke destinacije imaju otvorene granice za strane državljane.
Idući članak objavljen je 17.2.2021. pod naslovom koji je, ovaj put, identičan tvrdnji koja se našla u Facebook objavi:
STIGLE LOŠE VIJESTI ZA NAŠE DRŽAVLJANE: Od SRIJEDE nam je zabranjen ulazak I U OVU ZEMLJU!
Zemlja iz naslova je Mađarska, a u tekstu se, osim ponavljanja tvrdnje da su u Mađarskoj nove mjere na snazi “od srijede” - ne pominju konkretni datumi, mjeseci niti godine. Srijeda na koju se informacija odnosi je bila 15.7.2020, jer se vijest sa identičnim tvrdnjama kao u ovom članku pojavila još 12.7.2020. Ovaj put u članku nije bilo konkretnih netačnih tvrdnji, kao što je to bio slučaj sa prethodnom objavom i najavom otvaranja granica EU 2. marta. Međutim, samo objavljivanje ovakvog članka, bez konkretnih vremenskih odrednica i više od pola godine nakon što je inicijalno objavljen - tvrdnju da su “od srijede” u Mađarskoj na snazi nove mjere čini netačnom.
Četvrti članak objavljen je 17.2.2021. sa naslovom u kojem se našla ista tvrdnja koja je stajala i u objavi Facebook stranice Lečenje Biljem:
OD PONOĆI OTVORENE GRANICE:
Ali ove uslove MORATE znati, VAŽNA NAPOMENA
https://cajeviza.com/od-ponoci-otvorene-granice-ali-ove.../
U ovom članku, čiji je tekst kopiran sa portal Novi, a koji je nastao na osnovu teksta portala Vijesti (.me) iz augusta 2020, govori se o odlukama crnogorskog Nacionalnog koordinacionog tijela za zarazne bolesti (NKT), prema kojima putnici iz SAD-a, Srbije, Kosova, Albanije i Sjeverne Makedonije mogu ući u Crnu Goru. Pored toga što se navodi da je odluka saopštena “prošle sedmice” i da stupa na snagu “od ponoći” - ne pominju se konkretni datumi. Kao i u prethodnom slučaju, objavljivanje ovakvog članka bez konkretnih vremenskih odrednica mjesecima nakon što je originalno objavljen, tvrdnje iz članka čini netačnim.
Peti članak, objavljen 17.2.2021, također je imao naslov o tome da se “od sutra” otvaraju granice, bez otkrivanja o kojim granicama se radi i koji dan je “sutra”:
OTVORENE GRANICE OD SUTRA, UPRAVO SAOPŠTENA VIJEST: Građani jedva dočekali
U samom članku se otkriva da su u pitanju granice Kipra, a da je “sutra”, zapravo, bilo još 24. septembra prošle godine. Originalno je ovaj tekst objavljen 23.9.2021. na portalu B92.
Državljani Srbije od sutra, 24. septembra, mogu da uđu na teritoriju Kipra ukoliko posjeduju negativan PCR test, ne stariji od 72 sata...
Članak sadrži i fotografiju na kojoj je ispisano "od sutra otvorene granice", a koja je također objavljena i na Facebook stranici Lečenje Biljem, uz sljedeći opis:
OTVORENE GRANICE OD SUTRA, UPRAVO SAOPŠTENA VIJEST:
Građani jedva dočekali👇👇
https://cajeviza.com/otvorene-granice-od-sutra-upravo.../
Posljednji članak portala Čajevi za u ovoj analizi, a koji govori o granicama, objavljen je 18.2.2021. i nosi sljedeći naslov:
Evo šta vas čeka na svim graničnim prelazima!
Članak, kopiran sa portala Deutsche Welle, zapravo govori o novim pravilima koja je Njemačka uvela 24.1.2021. i jedini je iz ovog niza članaka koji nije originalno objavljen prethodne godine. Iako su u ovom, za razliku od ostalih članaka, informacije aktuelne i relevantne, u naslovu stoji da članak otkriva stanje o “svim graničnim prijelazima”, dok se tekst bavi samo uslovima koji se odnose na Njemačku.
Ovaj članak nije podijeljen na “zvaničnoj” Facebook stranici ovog portala, ali jeste na ostatku “farme” klikova kojoj pripada - 17 drugih Facebook stranica koje portal Čajevi za koristi za promociju svojih tekstova.
Opširnije o ovoj “farmi” i načinu na koji djeluje možete pročitati u analizi koja se bavi lažnim vijestima o smrtima poznatih, u kojoj smo pisali o ovom fenomenu:Farma portala “sahranila” Dodika
Pet od šest navedenih članaka su, dakle, bili tačni u trenutku kada su originalno objavljeni - u ljetnim mjesecima prošle godine. Identični članci su potom pola godine kasnije ponovo objavljeni, u trenutku kada više nisu bili aktuelni i kada informacije iz članaka nisu bile relevantne. Dodatno, s obzirom na to da se u člancima ne navode konkretni datumi ni godine na koje se informacije odnose, tvrdnje da neke odluke stupaju na snagu “od ponoći” ili “od oktobra” postaju de facto netačne tvrdnje i lažne vijesti. S obzirom na to, tvrdnje iz svih pet članaka ocjenjujemo kao lažnu vijest. Isti članci, s obzirom na to da se baziraju na vijestima koje su nekada bile tačne, a koje su objavljivanjem pola godine kasnije postale netačne, dobijaju i ocjenu manipulisanje činjenicama.
Facebook objave svih 17 Facebook stranica u kojima su ovi članci podijeljeni, a koji također sadrže zasebne ili dodatne netačne tvrdnje, poput one o “otvaranju granica 2. marta” - također ocjenjujemo kao lažnu vijest.
Šesti, od ukupno šest članaka koji govori o odlukama o mjerama u Njemačkoj iz januara ove godine, dobija ocjenu klikbejt, s obzirom na to da u naslovu najavljuje informacije o “svim graničnim prijelazima”.
(Emir Zulejhić i Aldin Karahasanović, Raskrinkavanje.ba)