Foto: Ilustracija, Raskrinkavanje
Na ABCportalu je 11.9.2023. objavljen članak s naslovom u kojem se tvrdi da su “skandalozni bošnjački navijači ponovno razvili ratne zastave”:
Skandalozni bošnjački navijači ponovno razvili ratne zastave i omalovažavali našu himnu, još veća su sramota Hrvati i Srbi koji se odazivaju izborniku
U članku se navodi su “BH Fanatikosi razvili ratne zastave muslimanske vojske” na utakmici reprezentacije Bosne i Hercegovine protiv Islanda:
Nogometna reprezentacija Bosne i Hercegovine večeras igra utakmicu 6. kola kvalifikacija za Euro protiv Islanda.
Veliku podršku Zmajevima će i večeras pružati BH Fanatikosi koji su u velikom broju došli u Island. No, navijači su neprimjereno razvili ratne zastave muslimanske vojske a prilikom intoniranja naše himne pjevali su nekakve sevdalinke i tako obezvrijedili državnu himnu.
Članak je opremljen nepotpisanom fotografijom koja prikazuje navijače na tribinama, a preko koje je ispisano www.bandicam.com, što znači da je napravljena alatom za snimanje ekrana na računaru.
Članak je u identičnom obliku prenio i Hercegovački info portal. Međutim, u ovom članku nije objavljena nikakva fotografija.
Šta su činjenice?
Reprezentacija Bosne i Hercegovine je 11.9.2023. u Reykjaviku igrala kvalifikacionu utakmicu za Evropsko prvenstvo u nogometu protiv Islanda. Na utakmici su bili prisutni i navijači bh. reprezentacije, BH Fanaticos, a na svojoj Facebook stranici objavili su i fotografiju s Islanda koja to potvrđuje.
Pregledom snimka utakmice utvrdili smo da je kadar s fotografije kojom je opremljen članak ABCportala autentičan te da je “uhvaćen” prilikom intoniranja bh. himne na utakmici protiv Islanda. Tom se prilikom s tribina čulo i pjevanje bivše himne “Jedna si jedina”, koja je kao zvanična himna usvojena nakon proglašenja nezavisnosti 1992. godine. U junu 1999. godine zamijenjena je odlukom visokog predstavnika. Brojni mediji izvijestili su da se tokom intoniranja himne na ovoj utakmici na tribinama pjevala “Jedna si jedina” (1, 2, 3) i uz članke objavljivali fotografije i videosnimke tog dijela prenosa utakmice. Videosnimak objavljen na platformi Dailymotion prikazuje kompletan dio prenosa utakmice u kojem je intonirana bh. himna. Na 47. sekundi tog snimka vidljiv je kadar koji je ABCportal iskoristio za fotografiju svog članka.
Koji su simboli vidljivi na snimcima i fotografijama?
U članku ABCportala nije eksplicitno navedeno da se tvrdnje o “ratnoj zastavi muslimanske vojske” odnose na fotografiju koja je objavljena u članku. Međutim, tvrdnje o tome da su bh. navijači na utakmici protiv Islanda razvili takvu zastavu, objavljene s navedenom fotografijom bh. navijača s Islanda, navode čitatelje/ke upravo na takav zaključak – da objavljena fotografija prikazuje “ratne zastave muslimanske vojske”.
Raskrinkavanje je ABCportalu poslalo pitanje da li se navodi iz teksta o “ratnoj zastavi muslimanske vojske” odnose na fotografiju priloženu u članku ili na neke druge zastave čije fotografije nisu objavljene. S ovog portala nisu eksplicitno odgovorili na pitanje, već su tek rekli kako je zastava na fotografiji “možda uvredljiva za većinu građana”.
(...) bavite se jako trivijalnim pitanjima jel ovo na fotografiji ratna zastava ... za vecinu gradjana možda uvredljiva kad se razvija na utakmicama naše BiH isto kao i pjevanje za vrijeme intoniranja naše himne.
Insinuacije iz članka da objavljena fotografija prikazuje “ratnu zastavu muslimanske vojske”, ipak, nisu tačne.
Na objavljenoj fotografiji zapravo se vide tri reprodukcije grba nekadašnje Republike Bosne i Hercegovine, koji je bio i zvanično obilježje današnje Bosne i Hercegovine sve do 1998. godine. U članu 7. Ustava Republike Bosne i Hercegovine navedeno je da je “grb Republike Bosne i Hercegovine štitastog oblika, plave boje, podijeljen na dva polja dijagonalnom gredom bijele boje sa po tri ljiljana zlatnožute boje u svakom polju”.
Fotografija: Grb RBiH, Wikipedia
Grb se nalazi i na zastavi Republike BiH, koja je opisana u članu 8. Ustava Republike Bosne i Hercegovine: “Zastava Republike Bosne i Hercegovine je pravougaonog oblika sa grbom Republike Bosne i Hercegovine u sredini na bijeloj podlozi. Odnos širine i dužine zastave je jedan prema dva”. Zastava RBiH izgleda ovako:
Fotografija: Zastava RBiH, Wikipedia
Kako je portal Istinomjer objasnio u analizi iz 2019. godine, zastava Republike Bosne i Hercegovine u zvaničnoj je upotrebi bila od 1992. do 1998. godine, kada je usvojena sadašnja zastava Bosne i Hercegovine. Istu zastavu i grb su, dakle, koristile i Republika Bosna i Hercegovina od 1992. do 1995. godine, ali i današnja Bosna i Hercegovina od 1995. do 1998. godine.
Zastava i grb Republike Bosne i Hercegovine zvanično su kao privremeno rješenje usvojeni 4. maja 1992. godine, uredbom koju је donijelo Predsjedništvo RBiH pod brojem 02-011-343/92. Zastava je predstavljena 22. maja 1992. godine i ispred zgrade UN-a u New Yorku, kada je Republika Bosna i Hercegovina postala punopravna članica Ujedinjenih nacija. Predsjedništvo RBiH je 24. februara 1993. godine donijelo odluku o tekstu Ustava koji je postao pravosnažan 14. marta 1993. godine, čime su grb i zastava potvrđeni kao trajno rješenje.
Kako je objašnjeno u analizi Istinomjera, pitanje zastave Bosne i Hercegovine nije rješavano mirovnim sporazumom 1995. godine kojim je konstituirana današnja Bosna i Hercegovina, a kojim je Republika BiH prestala da postoji. Današnja BiH je od svog nastanka 1995. sve do 1998. godine koristila istu zastavu kao i Republika BiH. Novu zastavu BiH je dobila tek 4. februara 1998. godine, kada je tadašnji visoki predstavnik za BiH Carlos Westendorp donio Odluku o nametanju Zakona o zastavi BiH, kojom je proglasio sadašnju zastavu.
Objavljena fotografija u članku ABCportala, dakle, ne prikazuje “ratnu zastavu muslimanske vojske”, kako se insinuira u članku, već zvanični grb koji je koristila Republika Bosna i Hercegovina od osnivanja do kraja svog postojanja, ali i današnja Bosna i Hercegovina sve do 1998. godine.
Shodno činjenicama, implikacije da fotografija navijača s grbom Republike BiH, objavljena u članku ABCportala, zapravo prikazuje “ratnu zastavu muslimanske vojske”, odnosno zastavu Armije RBiH, ocjenjujemo kao manipulisanje činjenicama.
(Maida Salkanović i Emir Zulejhić, Raskrinkavanje.ba)
Zastava Republike nije isto što i zastava Armije Republike
Raskrinkavanje je godinama više puta (1, 2, 3, 4) pisalo o slučajevima u kojima su mediji zastavu Republike BiH pogrešno predstavljali kao “ratnu zastavu Armije Republike BiH”.Kako je tada objašnjeno, grb Republike BiH nalazio se i na zastavi Armije Republike BiH. Međutim, zastava Armije RBiH jasno se razlikovala od zastave Republike BiH po tome što se iza grba s ljiljanima nalaze dva ukrštena zlatna mača, kao i po tome što je iznad grba jasno ispisano “Armija Republike Bosne i Hercegovine”.
Fotografija: Zastava Armije RBiH, Wikipedia