Na Telegramu je 26. oktobra 2023. godine objavljen videosnimak na kome neimenovani muškarac poredi urbanistički koncept takozvanih 15-minutnih gradova sa prilikama u Gazi, implicirajući da ovaj koncept podrazumijeva ograničavanje prava i sloboda slično situaciji na toj teritoriji. Snimak je objavljen sa titlovanim prevodom u kojem se, između ostalog, navodi:
Ako želite da zamislite 15-minutne grad, samo pogledajte Gazu. Gaza je prvi… to je prototip 15-minutnog grada. Ima AI mitraljeze postavljene iznada kapija, stalni nadzor, kontrolisanu egzistenciju, nedostatak prava, nedostatak prosperiteta, očito…nemogućnost da se čak dobije dovoljno hrane i vode…
(...)
Opisujete najgori scenario zatvorske planete… vi samo opisujete Palestinu. Kažu da žele da globalizam eliminiše rat, jer bez nacija nećete imati rata. To je ono što nas čeka. Nećete imati ratove između dvije vojske iz dva naroda. Imat ćete beskrajni rat protiv svakoga ko se opire, protiv svakoga ko odbija da popusti, protiv svakoga ko se ne pokori svojevoljno globalističkim gospodarima. Ne možete vidjeti kako se ono što nas čeka već odvija u Gazi i Palestini. Pretpostavljam da ćemo morati da sačekamo dok ne stigne ovdje.
Tvrdnje koje iznosi osoba sa snimka ponovljene su i u opisu objave uz komentar: ”Kada od naših političara čujete kako hvale pojam "smart city" tj.pametni grad, sjetite se ovog videa!”
Ovaj snimak pronašli smo na drugim nalozima na Telegramu (1), TikToku (1) te na Facebooku (1, 2, 3, 4, 5, 6). U najvećem broju slučajeva dijelio se sa istim opisom.
Video sa titlovima na engleskom jeziku objavio je portal Epoha 30. oktobra u članku opremljenom naslovom: “Harrison Hill Smith: Gaza je prvi pametni 15-minutni grad”. U članku se u formi citata prenose navodi iz videa.
Šta su činjenice?
Koncept 15-minutnih gradova već je duže vrijeme predmet teorija zavjere. U ovom urbanističkom konceptu teoretičari/ke zavjere vide pokušaj “zatvaranja” građana/ki, to jeste ograničavanja njihovih prava i sloboda s ciljem kontrole stanovništva. O ovome je Raskrinkavanje pisalo u ranijim analizama (1, 2).
Kako smo prethodno objasnili, riječ je konceptu koji počiva na ideji o dostupnosti osnovnih životnih potrepština i usluga (marketa, opštine, policijske stanice, zdravstvene ustanove itd.) u krugu od 15-ak minuta hoda ili kratke vožnje biciklom. Koncept je razvio profesor Carlos Moreno.
Motivaciju za razvoj ovog urbanog plana Moreno je pronašao u namjeri da poremeti tradicionalni pristup koji je fokusiran na automobile i zamijeni ga sistemom koji je fokusiran na blizinu i dostupnost osnovnih životnih potrepština, piše Forbes u članku 30.9.2022. godine. Ovaj princip, smatrao je Moreno, rezultirao bi smanjenjem štetnih emisija i doveo do održivijeg urbanog okruženja usmjerenog na čovjeka. Zahvaljujući podršci gradonačelnice Pariza Anne Hidalgo, ovaj urbanistički koncept prvo je zaživio u Parizu, gdje su načinjene infrastrukturalne promjene.
U istom članku Forbesa navedeno je i da je pandemija odigrala važnu ulogu u ubrzanju ovih promjena. Za oporavak od pandemije, C40, globalna mreža od skoro 100 gradonačelnika vodećih svjetskih gradova ujedinjenih u borbi protiv klimatske krize, usvojila je okvir za izgradnju “boljih gradova” baziran na urbanističkom konceptu 15-minutnog grada.
Koncept je postao, međutim, predmet različitih dezinformacija u čijem je fokusu obično tvrdnja o postojanju plana da se putem 15-minutnih gradova sprovede “zatvaranje” stanovništva. O neosnovanosti ovih navoda pisali su brojni svjetski mediji i fact-checking platforme (1, 2, 3, 4, 5, 6).
U članku Associated Pressa iz marta 2023. godine navodi se da su se teorije zavjere vezane za koncept 15-minutnih gradova pojavile prošle godine u Ujedinjenom Kraljevstvu, gdje je koncept pogrešno doveden u vezu sa planom “saobraćajnih filtera” koji su uvedeni u Oxfordu kako bi se ublažile saobraćajne gužve. O tome da 15-minutni gradovi nemaju veze sa zatvaranjem stanovništava pisao je i USA today. Ovaj medij prenosi izjavu tvorca koncepta koji opovrgava pogrešna tumačenja ovog urbanističkog rješenja.
”15-minutni grad je suprotnost zatvaranju”, rekao je Moreno.
“15-minutni grad je otvoren i povezan grad, koji uravnotežuje razlike u pristupu uslugama”.
Okvir ne ograničava mogućnost stanovnika da napuste svoje kvartove ili imaju pristup uslugama u drugim dijelovima grada.
“Svi građani su slobodni da idu gdje žele”, rekao je Moreno. “Nema ograničenja”.
Nakon što je nedavno britanska vlada predstavila novi “plan za podršku vozačima“, u kome se kao cilj navodi sprečavanje lokalnih vijeća da uvode “'15-minutne gradove”, pri čemu se ovaj koncept dovodi u vezu sa šemama koje ograničavaju gdje ljudi mogu voziti, Moreno je na X nalogu objavio saopštenje u kome se navodi:
Kao inicijator koncepta “15-minutnog grada”, široko priznatog u svijetu, lično se osjećam prinuđenim da izrazim zabrinutost. Prošlog proljeća moja porodica i ja suočili smo se sa uznemiravanjem, uključujući prijetnje smrću, od teoretičara zavjere, podstaknutim lažnim informacijama, koje su ugledni mediji odmah razotkrili. Ponovno povezivanje “15-minutnog grada” s tzv. mjerama “ograničavanja slobode” jednako je svrstavanju uz najradikalnije i antidemokratske elemente ovog pokreta.
“15-minutni grad” je vizija usmjerena na čovjeka koja ima za cilj promovisanje lokalnih usluga, smanjenje obaveznih svakodnevnih putovanja na posao, podsticanje lokalne ekonomije, poboljšanje društvenih interakcija i obezbjeđivanje više javnih prostora, promovisanje urbanog zdravlja i otpornosti na klimatske promjene.
Čovjek koji na snimku pravi paralele između Gaze i 15-minutnih gradova jeste Harrison Hill Smith, voditelj emisije “The American Journal”, koja se emituje na platformi InfoWars. Smith je ovaj video objavio na svom Instagram profilu 21. oktobra 2023. godine. U njemu su segmenti iz emisije “The American Journal” emitovane 20. oktobra (na 108. minutu).
“Zavjerološke” tvrdnje o konceptu 15-minutnih gradova, kojima je navodno cilj ograničavanje ljudskih sloboda, Smith je povezao sa prilikama u Pojasu Gaze, navodeći da je Gaza prototip 15-minutnog grada. Ideja koja stoji iza ovoga koncepta ipak nema nema nikakve sličnosti sa onim što se dešava u Gazi.
Pojas Gaze je palestinska enklava okružena Sredozemnim morem, Izraelom i Egiptom koja se prostire na oko 360 km² i u kojoj živi preko dva miliona ljudi. Grad Gaza najveći je i najnaseljeniji grad u Pojasu Gaze. Kako je navedeno u članku BBC-a, Izrael je tokom bliskoističnog rata 1967. godine zauzeo Gazu, koju je prethodno okupirao Egipat, da bi 2005. godine povukao vojsku sa ove teritorije. Nakon što je 2007. kontrolu nad Gazom preuzela militantna grupa Hamas, Izrael i Egipat ograničili su kretanje robe i ljudi u Gazu i iz nje, uz obrazloženje da je blokada neophodna zbog bezbjednosnih razloga. Izrael je takođe nametnuo i ograničenja plovidbe u Mediteranu za Palestince, ali i ograničenja pristupa poljoprivrednom zemljištu u blizini izraelske ograde koja odvaja Gazu od Izraela.
Nakon što je Hamas 7.10.2023. izveo napad na izraelsku teritoriju iz Pojasa Gaze, u kome je stradalo preko 1.000 civila i vojnika, započeti su izraelski vazdušni, a zatim i kopneni napadi na Gazu. Prema podacima palestinskog Ministarstva zdravlja, u Gazi je od početka sukoba stradalo skoro 13.000 ljudi.
Izrael, koji kontroliše obale i zračni prostor iznad Gaze, prekinuo je snabdijevanje strujom, hranom i gorivom. Stanovnici/e Gaze suočavaju se i sa prekidima telekomunikacijskih usluga (1, 2). Procjenjuje se da je više od 1,5 miliona ljudi u Pojasu Gaze interno raseljeno od oktobra, od čega njih preko 700.000 boravi u UN-ovim skloništima, a najmanje 45 posto stambenih jedinica oštećeno je ili uništeno. Procjene su i da oko 70 odsto stanovnika/ca Gaze više nema pristup čistoj vodi. Usljed nedostatka vode i problema sa kanalizacijom, šire se bolesti. Philippe Lazzarini iz UNRWA-e (UN-ove agencije za palestinske izbjeglice) rekao je da je zadovoljeno tek oko 39% potreba za hranom.
Koncept 15-minutnih gradova ne podrazumijeva ograničavanja ljudskih sloboda i prava – naprotiv, radi se o ideji da se poboljša pristup uslugama i kvalitet života u urbanim sredinama. Pojas Gaze nije nikakav “prototip” ovog koncepta. Stanovnici/e Gaze ne samo da ne mogu svoje osnovne potrebe zadovoljiti u krugu od 15 minuta hoda – oni danas žive u ratnoj zoni koja je skoro potpuno odsječena od svijeta. Neprimjereno porođenje prilika u kojima žive sa idejom “15-minutnog grada” nema drugu svrhu osim širenja straha od ovog urbanističkog rješenja koje se predstavlja kao plan da se kontroliše stanovništvo.
Tvrdnjom da je Pojas Gaze “prototip 15-minutnog grada” bavila se i hrvatska platforma za provjeru činjenica Faktograf.
Shodno navedenom, objave u kojima se prilike u Gazi porede sa konceptom 15-minutnih gradova, pri čemu se implicira da ovaj koncept podrazumijeva ograničavanje prava i sloboda, dobijaju ocjenu teorija zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)