Kineska studija o porijeklu koronavirusa je upitna i ne tvrdi da je virus nastao u Srbiji

Portal Informer je 30.11.2020. godine objavio članak opremljen naslovom:

KORONAVIRUS JE MOŽDA NASTAO U SRBIJI! Šokantni rezultati velikog istaživanja eminentnih naučnika iz Šangaja!

U uvodu teksta, osim što je ponovljeno da je “koronavirus možda nastao u Srbiji”, navedeno je da to tvrde kineski naučnici sa šangajskog Instituta za biološke nauke na osnovu rezultata “obimnog istraživanja”: 

Smrtonosni koronavirus, koji se već godinu dana nezadrživo širi celom planetom, možda je nastao u Srbiji, tvrde kineski naučnici sa eminentnog Instituta za biološke nauke u Šangaju! Oni su u petak objavili rezultate obimnog istraživanja koje je pokazalo da je korona postojala u najmanje devet svetskih država pre nego što je u Kini uopšte registrovan prvi slučaj zaraze

U nastavku članka opisana je metodologija koju su kineski naučnici koristili prilikom izvođenja spomenutog istraživanja. Naime, da bi dokazali da prvi registrirani slučaj zaraze novim koronavirusom u Wuhanu ne znači ujedno da je ovaj grad i mjesto gdje je virus sa životinje prešao na čovjeka, naučnici su proučavali brojeve mutacije virusa filogenetskom analizom.

U tekstu je potom navedeno da su ovi naučnici navodno dokazali da virus izolovan u Wuhanu prošle godine ima više mutacija od uzoraka virusa Sars-CoV-2 prikupljenih u drugim zemljama i regionima (uključujući i Srbiju), a koji su analizirani u ovom istraživanju. To je naučnike navelo na zaključak da soj virusa iz Wuhana nije originalni soj virusa Sars-CoV-2 i da je on morao nastati negdje drugo: 

S druge strane, u Srbiji i preostalih osam država pronađeni su sojevi sa daleko manje mutacija, što navodi na zaključak da je korona nastala u nekoj od tih zemalja, da bi se potom proširila na Kinu, gde je konačno otkrivena i registrovana.

U članku je naveden zaključak kineske studije, koji sugeriše da, zbog najmanjeg zabilježenog broja mutacija u uzorcima virusa iz Indije i Bangladeša, naučnici vjeruju da je izvor epidemije novog koronavirusa bio na indijskom potkontinentu, a ne u Kini, tj. Wuhanu:  

Najmanji broj mutacija pronađen je u uzorcima iz Indije i Bangladeža (sic!), dok ih je nešto više bilo u uzorcima iz SAD, Grčke, Australije, Italije, Češke, Rusije i Srbije. Zato kineski naučnici veruju da je epicentar epidemije najverovatnije bio na Indijskom potkontinentu, kao i da je virus sa neke životinje na čoveka prešao u julu ili avgustu 2019. godine, nekoliko meseci pre nego što je otkriven u Kini.

U tekstu je navedeno i mišljenje profesora Davida Robertsona sa Univerziteta Glasgow, koji je izrazio sumnje u kvalitet ovog naučnog istraživanja:

Profesor Dejvid Robinson sa Univerziteta u Glazgovu rekao je za britanske medije da istraživanje naučnika iz Šangaja ima "brojne manjkavosti", te da metoda kojom su se služili nije 100 odsto pouzdana.

- Mislim da je to istraživanje pristrasno i prepuno manjkavosti. Kina očigledno pokušava da prebaci odgovornost za epidemiju na druge zemlje. Ne verujem u te rezultate - rekao je profesor Robinson.

Sa neznatnim varijacijama u naslovima, članke u kojima se tvrdi da je koronavirus možda nastao u Srbiji objavili su Slobodna Bosna, BH-Magazin, Info-ks, i to istog dana, dok je portal Kosovo Press to uradio 1.12.2020.

Espreso, Republika i tabloid Alo su ovu pretpostavku dodatno relativizirali dodavanjem upitnika u naslovu:

KORONA VIRUS JE MOŽDA NASTAO U SRBIJI? Naučnici iz Šangaja ŠOKIRALI NOVIM VELIKIM ISTRAŽIVANJEM! (Espresso, 30.11)

KORONA NASTALA U NAŠOJ ZEMLJI?! Kineski naučnici tvrde da je epidemija počela u nekoj od OVIH država, među kojima je i Srbija! (Republika, 30.11.)

Korona nastala u Srbiji?! Prvozaraženi su nosili originalan soj virusa kakav nije viđen nigde u svetu! (Alo, 30.11)

Identične špekulacije objavljivane su i na Facebooku. Tako je profil Faruk Dubinovic 30.11. članak portala Slobodna Bosna objavio u javnim grupama KozaracMutnik i Sjenina.eu. 

Srbijanski portal Telegraf je također 30.11.2020. godine objavio članak koji se bavi informacijama navedenim u istraživanju. U Telegrafovom članku su osporene tvrdnje da su kineski naučnici zaključili kako je “korona možda nastala u Srbiji” i kaže se da je pri pisanju studije došlo do materijalne greške, odnosno da se Srbija greškom pominje u studiji:

Korona ipak nije bila u Srbiji pre eksplozije u Vuhanu: Materijalna greška u studiji obmanula svet?

(...)

Međutim, ubrzo smo otkrili da je došlo do materijalne greške, te da su naučnici u studiji greškom napisali SRBIJA umesto SIBIR.

U delu studije koji je naslovljen "Statistička analiza distribucija sekvenci i sojeva SARS-CoV-2 u raznim zemljama i regionima", piše da je filogenetčika analiza u kombinaciji sa profilima mutacija dokazala da je soj SARS-CoV-2, koji je prvi put identifikovan u Vuhanu, nije predak SARS-CoV-2 izučavanog za potrebe ovog istraživanja.

- Najmanje mutirani soj treba biti da bude svih SARS-CoV-2. Problem je što se može naći u osam zemalja uključujući Australiju, Bangladeš, Grčku, SAD, Rusiju (Srbija), Italiju, Indiju i Češku. Teoretski, svako od njih mogao bi biti rodno mesto najmanje mutiranog soja. Zbog svoje male promenljivosti, SARS-CoV-2 je sposoban da sačuva njegov integritet genoma nakon dugog vremena i opsega prenosa - ističe se u studiji.

Iz ovoga se da zaključiti da su autori studije verovatno mislili na Sibir, a ne na Srbiju.

U članku je navedeno da su novinari Telegrafa pisali glavnom autoru studije, međutim, nisu dobili odgovor.

Mi smo odmah pisali glavnom autoru studije, ali do objavljivanja ovog teksta nismo dobili odgovor.

Šta su činjenice?

Studija pod nazivom “Rani kriptični prenos i evolucija virusa SARS-CoV-2 kod ljudskih domaćina” (The Early Cryptic Transmission and Evolution of SARS-CoV-2 in Human Hosts) bila je postavljena na servis SSRN (Social Science Research Network - Istraživačka mreža društvenih nauka) 17.11.2020. godine. SSRN je servis koji omogućava objavljivanje preliminarnih verzija naučnih radova koji nisu prošli “peer-review” (pregled validnosti naučnog rada od strane stručnjaka iz iste oblasti prije objavljivanja u naučnom časopisu). Međutim, studija, koja je na servis postavljena kao rad nominiran za objavu u naučnom časopisu Lancet, u međuvremenu je uklonjena. Cijela studija je dostupna na ovom linku. 

Kako je u gore pobrojanim člancima i navedeno, kineski naučnici su analizirali broj mutacija sojeva virusa Sars-CoV-2, čiji su uzorci prikupljeni u 17 zemalja i regiona. S obzirom na to da razmnožavanjem virusa u populaciji dolazi do njegove mutacije, teza naučnika iz Šangaja je bila da je soj koji ima manje mutacija bliži “originalnom” virusu - verziji koja je prva sa životinje prešla na čovjeka.

Rezultati analize kineskih naučnika pokazali su da su sojevi sa najmanje mutacija prikupljeni u Bangladešu, SAD-u, Grčkoj, Australiji, Indiji, Češkoj, Rusiji i Srbiji.

Najmanje mutirani sojevi sa 41 sekvencom prikupljeni su u Bangladešu, SAD-u, Grčkoj, Australiji, Indiji, Češkoj, Rusiji i Srbiji.

Na osnovu ovih podataka, kineski naučnici su izveli zaključak da je malo vjerovatno da je virus identifikovan u Wuhanu bio predak svih sojeva virusa Sars-CoV-2. Navodeći zemlje u kojima su pronađeni sojevi tog virusa sa manje mutacija, naučnici su spomenuli Srbiju, koju su u ovom segmentu, pak, stavili u zagradi uz Rusiju:

Filogenetske analize u kombinaciji sa profilima mutacije pokazuju da je soj virusa Sars-CoV-2 koji je prvo identifikovan u gradu Wuhanu vrlo nemoguće [sic!] predak svih Sars-Cov-2 u našoj studiji. Po principu parsimonije, najmanje mutirani soj virusa bi trebao biti predak svih Sars-CoV-2 [sojeva]. Problem je što se [manje mutirani virusi] mogu naći u osam zemalja, uključujući Australiju, Bangladeš, Grčku, SAD, Rusiju (Srbiju), Italiju, Indiju i Češku. Teoretski, bilo koja od njih može biti rodno mjesto najmanje mutiranog virusa.

Iako je u ovom dijelu studije navedeno da teoretski bilo koja od navedenih osam zemalja može predstavljati rodno mjesto najmanje mutiranog virusa, naučnici su jasno izrazili uvjerenje da je indijski potkontinent bio mjesto gdje se desilo prvo prenošenje virusa sa čovjeka na čovjeka, što implicira da se na tom području nalazi “rodno mjesto” ljudske verzije virusa Sars-CoV-2. Prema tvrdnjama iz studije, nalazi istraživanja ukazuju da porijeklo virusa nije vezano za grad Wuhan:

Naši rezultati su dokazali kako je nemoguće da grad Wuhan bude izvorno mjesto transmisije virusa Sars-CoV-2 sa čovjeka na čovjeka. Stoga se postavlja pitanje koja je transmisiona ruta do Wuhana i gdje je prvo prenošenje virusa sa čovjeka na čovjeka desilo.
(...)

Najmanje mutirani sojevi iz Bangladeša i Indije čine solidnom naučnu hipotezu da se prvo prenošenje virusa Sars-CoV-2 sa čovjeka na čovjeka desilo na indijskom potkontinentu.

Autori studije su svoju tezu argumentovali malim broja mutacija u sojevima iz Indije i Bangladeša, velikim genetičkim raznolikostima u tim sojevima, te sušama na tom prostoru, koje su posljedično dovele do miješanja divljih životinja sa ljudskom populacijom prošle godine. 

Dakle, kao što se može vidjeti iz priloženog, Srbija jeste navedena kao mjesto gdje je soj virusa Sars-CoV-2 imao manji broj mutacija od soja iz Wuhana, no u studiji se jasno navodi hipoteza da je virus potekao sa indijskog potkontinenta. 

Iako je navod da je koronavirus “možda nastao u Srbiji” u naslovima medijskih objava relativiziran i predstavljen kao mogućnost, indikativno je da je od svih zemalja koje su u ovoj studiji navedene kao mjesta gdje su sojevi imali manje mutacija - odabrana baš Srbija. Odabir Srbije je još neuobičajeniji s obzirom na zaključak (povučene) studije, koji ukazuje da je Sars-CoV-2 vjerovatno potekao sa indijskog potkontinenta. Dakle, riječ je o manipulativnom predstavljanju zaključaka studije, koji govore nešto sasvim drugo.

Kada govorimo o Telegrafovoj analizi sadržaja studije, iako postoje sličnosti u engleskom pisanju imenica Srbija i Sibir (eng. Serbia, Siberia), ostaje nejasno zašto su autori/ice Telegrafovog članka zaključili/e da je, umjesto Srbija, u studiji trebalo pisati Sibir, budući da se Srbija u studiji pominje dvaput, a Sibir nijednom. Također, ovaj zaključak je izveden bez potvrde autora studije kojem su se obratili/e.

Portalima koji su objavili tvrdnju da je “koronavirus možda nastao u Srbiji” dajemo ocjenu manipulisanje činjenicama, s obzirom na to da je u šangajskoj studiji, na koju se pozivaju, indijski potkontinent jasno naveden kao područje mogućeg porijekla virusa. Također, studija na koju se pozivaju je povučena nakon objave i osporena je od strane struke.

(Raskrinkavanje.ba)