Foto: Jelle Visser, Flickr
Nakon što je najavljeno da će se u Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija raspravljati o rezoluciji o genocidu u Srebrenici kojom bi se 11. juli proglasio međunarodnim danom sjećanja na genocid, u javnom bh. prostoru i regionu intenzivirano je negiranje kvalifikacije zločina počinjenog prije skoro 30 godina. Negiranjem su se bavili i javni zvaničnici/e ali i pojedini mediji i njihovi sagovornici/e. O tome je Raskrinkavanje već pisalo u analizi ovdje.
Zasjedanje Generalne skupštine UN-a na kojem će se raspravljati o rezoluciji najavljeno je za 23. maj, a u međuvremenu se u pojedinim domaćim i regionalnim medijima nastavlja promovisanje negatorskog narativa o genocidu. Tako je na Radio-televiziji Republike Srpske (RTRS) 30. aprila 2024, u sklopu emisije “Aktuelno”, emitovan intervju s Gideonom Greifom, izraelskim historičarom koji je predsjedavao tzv. Nezavisnom komisijom za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji u periodu od 1992. do 1995. Ovu je komisiju osnovala Vlada Republike Srpske, a 2021. godine objavila je izvještaj u kojem se negira genocid u Srebrenici.
Greif, čiji je intervju objavljen i na web stranici i YouTube kanalu RTRS-a, iskoristio je i ovu priliku za promociju svog istraživanja i negiranje genocida. Dijelove njegovog intervjua RTRS je izdvojio u nekoliko članaka objavljenih na portalu ovog medija istog dana (1, 2, 3), kao i u nekoliko zasebnih videa na svom YouTube kanalu (1, 2).
Greif u intervjuu tvrdi da je “nezavisna komisija” svoj rad bazirala na nauci i činjenicama, bez predrasuda ili utjecaja bilo koje vlade, te kaže:
Kao što znate, 1948. godine Rafael Lemkin skovao je termin “genocid” koji se definiše kao “namjerno uništavanje jedne nacionalne, etničke, rasne ili vjerske grupe”. Kod genocida postoje dva elementa: jedan je fizički, a drugi psihološki. Uništenje nacionalne, etničke, rasne ili vjerske grupe kao takve suštinska je karakteristika svakog genocida, a to nije bio slučaj u slučaju Srebrenice. Nije bilo namjere sa srpske strane da se uništi značajan dio u odnosu na ukupnu populaciju. Procenat bosanskih muslimana koji je ubijen u ovom tragičnom događaju je manji od 0,5%. Tako da, u bilo kojem slučaju, ovo se ne može smatrati ili definisati kao genocid. Genocid je potpuno drugačiji zločin.
Inicijativu za usvajanje rezolucije o genocidu u Srebrenici u UN-u opisuje kao “odvratnu političku inicijativu” i pokušaj “prekrajanja historije”. Navodi da bi potencijalno usvajanje rezolucije uništilo sjećanje na holokaust i genocid u Ruandi, za koje kaže da su “pravi” genocidi.
Izdvajajući dijelove intervjua u članke i kraće videe, novinari/ke RTRS-a dijelom su izmijenili Greifove izjave. U članku objavljenom na RTRS-u 30. aprila 2024. godine tako se navodi sljedeći citat, kojeg nema u snimljenom materijalu:
- Ne možete se igrati s tim. To je naučni termin. Rafael Lemkin bi se pomjerio u grobu kada bi čuo da se Srebrenica definiše kao genocid. Rekao bi, oni su ludi. Ovo nije slučaj. Nisam mislio na takav genocid. Genocid je nešto drugo - rekao je Grajf.
Mnogi portali prenijeli su ovaj ali i druge članke RTRS-a s dijelovima Greifovog intervjua (1, 2, 3).
Alternativna televizija također je ugostila Gideona Greifa 11. maja 2024. godine. U trinaestominutnom intervjuu, koji je dostupan na portalu ovog medija, Greif je izvještaj, proizveden nakon dvogodišnjeg istraživanja događaja u Srebrenici, nazvao “remek-djelom” i ponovo iznio negatorske tvrdnje.
UN je problematična institucija, nažalost. Ignorišite [rezoluciju], zato što je istina jača od bilo koje rezolucije UN-a. Istina. Istina će jednog dana izaći na vidjelo, pa će rezolucija završiti u smeću.
Dijelove ovog intervjua također je prenijelo nekoliko medija iz BiH i regiona (1, 2).
Ko je Greif i šta je “Nezavisna komisija”?
“Nezavisnu komisiju za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji u periodu 1992. do 1995” u februaru 2019. godine formirala je Vlada Republike Srpske i finansirala njeno istraživanje. Komisijom je predsjedavao izraelski historičar Gideon Greif, a osim njega, članovi/ce su bili Yukie Osa, Steven Meyer, Laurence Armand French, Roger Byard, Adenrele Shinaba, Giuseppe Zaccaria, Walter Manoschek i Markus Goldbach. Nakon njenog formiranja, pravnici i eksperti za tranzicijsku pravdu kritikovali su ovu odluku, navodeći da su njeni članovi/ice pristrasni i da je riječ o pokušaju osporavanja genocida u Srebrenici (link).
Naljeto 2021. godine, Komisija je objavila zaključni izvještaj (dostupan ovdje) u kojem se tvrdi da u Srebrenici nije počinjen genocid te da je “stvarni broj” žrtava oko 3.000, a ne 8.372.
Izvještaj sadrži tvrdnje koje su u direktnoj suprotnosti s činjenicama utvrđenim na suđenjima pred međunarodnim sudovima, te je naišao na mnogobrojne kritike akademske zajednice. Menachem Z. Rosensaft, profesor prava i tadašnji potpredsjednik Svjetskog jevrejskog kongresa, izjavio je da je izvještaj “sramota” za akademsku zajednicu, naglašavajući da se u njemu očito ignorišu presude Međunarodnog krivičnog suda Ujedinjenih naroda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ).
Balkanska istraživačka mreža BiH (BIRN BiH) je nedugo nakon objave izvještaja, 30. jula 2021. godine, objavila detaljan pregled netačnih podataka u njemu, odnosno tvrdnji koje su u suprotnosti s onim što je dokazano u sudskim postupcima, koji možete pročitati ovdje.
Greif je godinu nakon objave izvještaja povukao tvrdnje o 3.000 žrtava i ustvrdio da je u Srebrenici 1995. ubijeno oko 8.000 ljudi.
Uprkos kritikama, jasnom sukobu interesa i činjeničnim netačnostima, Narodna skupština Republike Srpske je 18. aprila 2024. godine usvojila izvještaj ove komisije.
Šta su činjenice o genocidu u Srebrenici?
U julu 1995. godine, u okolini Srebrenice, nakon što je Vojska Republike Srpske preuzela kontrolu nad gradom, ubijeno je više od 8.000 osoba bošnjačke nacionalnosti, uglavnom muškaraca i dječaka. Ova ubistva, sprovedena u operaciji “Krivaja 95”, koja je bila dio šireg plana eliminacije bošnjačkog stanovništva iz enklava Srebrenica i Žepa pod nazivom “Direktiva 7”, okarakterisana su kao čin genocida u presudama Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, Međunarodnog suda pravde i Suda Bosne i Hercegovine.
Ove presude donesene su na osnovu niza dokaza koji su prezentovani za vrijeme sudskih postupaka. U članku BIRN-a objavljenom 29. jula 2021. godine objašnjeno je:
U jednoj od najvećih presuda, kojom su osuđeni članovi Glavnog štaba VRS-a, Drinskog korpusa, Zvorničke brigade i MUP-a RS-a u predmetu “Popović i ostali”, saslušano je ili su na drugi način uvedeni iskazi 315 svjedoka te je predočeno više od 5.300 materijalnih dokaza.
Više od 180 svjedoka je saslušano tokom suđenja Zdravku Tolimiru, bivšem komandantu za obavještajno-bezbjednosne poslove Glavnog štaba VRS-a koji je zbog genocida osuđen na doživotnu kaznu zatvora, te je predočeno oko 3.500 materijalnih dokaza.
Sudski postupci u Haagu su u prosjeku trajali po četiri godine, sa izuzetkom Karadžića i Mladića, koji su u konačnici, osim za genocid, osuđeni i za druge zločine počinjene u ostalim gradovima i općinama u BiH.
Tokom svog obraćanja na godišnjicu genocida 11. jula ove godine, predsjednik Međunarodnog mehanizma za krivične sudove (MMKS) Theodor Meron je kazao da su činjenice utvrđene u Haagu “toliko blizu pojmu naučno utvrđenog stanja koliko je to ljudski moguće”.
“Svaki zaključak je donesen van razumne sumnje a donijeli su ga iskusni pravnici sa svih strana svijeta. Poslije nedavnog izricanja drugostepene presude u predmetu ‘Mladić’, genocid u Srebrenici sada je kao takav potvrdilo čak 34 sudija iz 29 zemalja na pet različitih kontinenata”, rekao je Meron, koji je naglasio kako su činjenice mukotrpno istraživane, rigorozno provjeravane te potvrđene u brojnim predmetima u kojima se došlo do zaključka da se u Srebrenici desio genocid, “što je zaključak do kojeg je došao i Međunarodni sud pravde”.
Dakle, presude o genocidu u Srebrenici, koje je Greifova komisija u potpunosti ignorisala prilikom izrade svog “nezavisnog” izvještaja, rezultat su višegodišnjih istraga i prikupljanja, i prezentovanja hiljada materijalnih dokaza. Suprotno Greifovim tvrdnjama o tome kako nije bilo namjere da se uništi značajan dio bošnjačkog stanovništva, u sudu jeste utvrđeno da je takva namjera postojala. U analizi Raskrinkavanja objavljenoj 6. jula 2023. godine objašnjeno je:
Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju ustanovio je, van razumne sumnje, da je Vojska Republike Srpske u julu 1995. godine ubila između 7.000 i 8.000 bošnjačkih muškaraca i dječaka, da je većina njih ubijena u masovnim egzekucijama, da se ubistva nisu desila impulsivno, već da su bila rezultat isplanirane i koordinisane operacije, te da su ona bila čin genocida. Sud je zločin okvalifikovao kao genocid na osnovu dokaza koji jasno pokazuju da je VRS sistematično pogubio hiljade muškaraca i prisilno premjestio oko 25.000 ljudi, znajući da će to dovesti do nestanka bošnjačke populacije s područja Srebrenice. Namjera da se bošnjačko stanovništvo u Srebrenici uništi, prema mišljenju Suda, ogledala se i u činjenici da su uništeni bošnjački domovi i centralna džamija. Sud je, dakle, na osnovu dokaza zaključio da je VRS ubio vojno sposobne muškarce s namjerom da uništi zajednicu Bošnjaka u Srebrenici.
Shodno činjenicama, tvrdnju Gideona Greifa da zločini počinjeni u Srebrenici nisu genocid, te da takav zaključak počiva na naučnim činjenicama, iznesenu u intervjuu na RTRS-u, ocjenjujemo kao lažnu vijest i pseudonauku. Ostale objave ovih tvrdnji ocjenjujemo kao prenošenje lažnih vijesti i pseudonauku. Izmijenjenu izjavu Gideona Greifa o Lemkinu i genocidu ocjenjujemo kao manipulisanje činjenicama.
(Raskrinkavanje.ba)