Foto: United Nations Photo/Flickr
Neformalne konsultacije o nacrtu rezolucije kojom bi se se 11. jul proglasio međunarodnim danom sjećanja na genocid održane su 17. aprila 2024. godine u Ujedinjenim nacijama, navedeno je na stranici ove organizacije. Sastanak su sazvale stalne misije Njemačke i Ruande, zajedno sa stalnim misijama Albanije, Bosne i Hercegovine (BiH), Čilea, Finske, Francuske, Irske, Italije, Jordana, Kraljevine Nizozemske, Lihtenštajna, Malezije, Novog Zelanda, Slovenije, Turske i Sjedinjenih Američkih Država (SAD). Očekuje se da prijedlog rezolucije bude na dnevnom redu Generalne skupštine UN-a početkom maja.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić obavijestio je javnost o planovima za usvajanje rezolucije na konferenciji za medije koja je održana 29.3.2024. godine. Najava mogućnosti da rezolucija bude usvojena u UN-u je za neke političare/ke iz Srbije i BiH, posebno Republike Srpske, bila povod za direktno ili manje direktno negiranje genocida u Srebrenici (1, 2, 3) i za iznošenje tvrdnji da će usvajanje rezolucije značiti “ukidanje RS” i da će ovaj dokument “cijeli narod proglasiti genocidnim” (1, 2, 3).
Dan poslije neformalnih konsultacija o nacrtu rezolucije u UN-u, u Banjaluci je održan protestni skup “Srpska te zove“ kao odgovor na najavu usvajanja. Organizator skupa je opštinska organizacija porodica poginulih i nestalih civila iz Srebrenice, uz podršku vodećih političkih partija u RS. Govornici/e su na skupu davali izjave u kojima su negirali/e genocid i opisivali usvajanje rezolucije kao put za “ukidanje RS” ili proglašavanje Srba “genocidnim narodom”.
Brojni mediji prenosili su ove izjave političara/ki i tumačenja rezolucije, često bez ikakve napomene o tačnosti tih navoda. Neki mediji su dali prostor i ličnostima izvan politike, koji su davali slične izjave.
“Ukidanje RS”
Uz manje ili više direktne navode o tome da se tekstom rezolucije Srbi proglašavaju “genocidnim”, portal Novosti je objavio pet članaka u vezi sa rezolucijom i njenim navodnim ciljevima (1, 2, 3, 4, 5). U članku objavljenom 7.3.2024. godine navodi se da se u UN-u tajno sprema rezolucija o "genocidu u Srebrenici" i da je cilj rezolucije “satanizacija” i ukidanje Republike Srpske.
U UN se tajno sprema rezolucija o Srebrenici, saznaju "Novosti"
Ambasador BiH, mimo znanja Predsedništva, radi na tekstu rezolucije koji će biti predstavljen u aprilu.
Cilj dokumenta je satanizacija Republike Srpske kako bi bila ukinuta.
Članak je prenio portal Info puls.
U člancima koji su na portalu Novosti objavljeni 1.4, 2.4, 3.4. i 15.4.2024. navodi se da je cilj Rezolucije “demontaža RS”, da je pripremaju “bosanski muslimani sa Zapadom” ali i da se “Srbima stavlja žig genocidnosti i zla” odnosno da im se “lijepi etiketa genocidnosti”. Tvrdnje iz ovih članaka su prenesene na 11 portala.
Na portalu Radio televizije Republike Srpske (RTRS) objavljen je 4.4.2024. godine članak pod naslovom “Šta povezuje Rezoluciju o Srebrenici i Šmitove poteze? (VIDEO)”. U njemu se tvrdi da se “uveliko priprema rezolucija o Srebrenici” a da je u osnovi te rezolucije plan da se “nametanjem teze, kako je Republika Srpska navodno zasnovana na genocidu” dovede i do “ukidanja” RS.
U istom članku navodi se i kako odluke koje donosi visoki predstavnik međunarodne zajednice u BiH Christian Schmidt za cilj imaju da se “politički eliminiše predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik”.
Sputnik je naveo da će rezolucija Srbe “okarakterisati kao genocidan narod” u članku objavljenom 14.4.2024. godine, kojeg su prenijela još tri portala (1, 2, 3). Slične tvrdnje objavljene su na Sputniku i ranije u člancima od 8.4. i 2.4.2024. godine, u kojima je rezolucija opisana kao plan i namjera da se “satanizuju Srbi”.
Na sličan način rezolucija je opisana i u izjavi nekadašnjeg ministra spoljnih poslova Jugoslavije Živadina Jovanovića u članku koji je objavljen 15.4.2024. godine na portalu Russia Today Balkan. Ovaj članak objavljen je na još četiri portala (1, 2, 3, 4).
Navod da se rezolucijom “srpski narod proglašava genocidnim” objavljen je u još jednom članku na portalu Russia Today Balkan. U članku objavljenom 10.4.2024. pod naslovom “Nataša Kandić podržala rezoluciju o Srebrenici” navodi se da je Kandić, “Osnivačica Fonda za humanitarno pravo još jednom podržala antisrpsku rezoluciju”. Taj članak objavljen je i na portalu IN4S.
“Biranje” sagovornika
Navode da bi usvajanje rezolucije značilo da će “jedan narod biti proglašen genocidnim” i da njeno usvajanje znači “ukidanje RS” iznosili su i sagovornici pojedinih medija. Tako je na portalu novinske agencije Srna objavljen 14.4.2024. godine članak u kojem je citiran direktor Instituta istorijskih nauka Univerziteta u Istočnom Sarajevu Drago Mastilović, koji je rekao da su na djelu napori da “srpski narod u UN bude žigosan kao genocidan” u kontekstu potencijalnog usvajanja rezolucije. Ovaj članak objavljen je na još pet portala (1, 2, 3, 4, 5).
Navod o tome da se Rezolucijom pokušava “anatemisati narod” objavljen je 15.4.2024. godine u članku portala Sputnik. U tom članku citiran je Bojan Šolaja, potpisan kao direktor Centra za međunarodne i bezbednosne studije Banjaluka.
Cilj bošnjačkih političara – anatemisati Srbe
Istorijska je činjenica da se u Srebrenici desio strašan zločin koji su počinili pojedinci, ali ne može se na osnovu toga anatemisati ceo jedan narod, kaže Šolaja. Prema njegovim rečima, cilj bošnjačkih političara je upravo to.
Članak je objavljen i na portalu Iskra.
Osim sagovornika koji su ponavljali tvrdnje o kolektivnoj krivici u rezoluciji, mediji su imali i sagovornike koji su negirali kvalifikaciju počinjenih zločina, ali i relativizovali ili umanjivali broj žrtava i slično. Tako je na portalu Politika 16.4.2024. godine objavljen članak sa izjavama Efraima Zurofa, predstavljenog kao “jedan od najvećih svetskih stručnjaka za Holokaust”, koji je citiran na sljedeći način:
U Srebrenici se nije dogodio genocid, već ratni zločin, poručio je jedan od najvećih svetskih stručnjaka za Holokaust Efraim Zurof i istakao da se taj pojam danas bez ikakve sumnje zloupotrebljava u političke svrhe, ali i da Generalna skupština UN ne može da odredi šta je genocid. "Izvorna definicija reči genocid je pokušaj da se uništi jedan čitav narod, to nije ono što se desilo u Srebrenici, ono što se tamo desilo je ratni zločin", rekao je Zurof, koji je direktor Centra "Simon Vizental".
Ove izjave su bez ikakvog kritičkog otklona objavljene u člancima još 40 portala.
Sličan primjer je i izjava direktora organizacije Institut za istraživanje srpskih stradanja u 20. vijeku Milivoja Ivaniševića u članku koji je objavila Srna 15.4.2024. godine.
On je naglasio da činjenice da se u Srebrenici nije desio ni genocid, ali ni "mega zločin" bodu oči svakom ko hoće da ih vidi.
"Godinama su zanemarivane, kako bi rekao Kosta Čavoški, činjenične istine. Kada ja krećem sa činjenicama prvo ukažem na onu tablu na ulazu u Potočare gdje je navedeno osam hiljada i nešto žrtava. Ono što niko ne pominje je da je tu 14 opština. To znači da je stradalo 300 do 400 lica po opštini, pa je li to mega zločin?", upitao je Ivanišević.
Članak je bez značajnih izmjena objavljen na još pet portala (1, 2, 3, 4, 5).
Brojni medijski izvještaji o rezoluciji popraćeni su i navodima iz izvještaja Nezavisne međunarodne komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji od 1992. do 1995. godine, koju je formirala Vlada Republike Srpske. Tako je na Srna objavila članak 11.3.2024. godine u kojem se navode stavovi izraelskog istoričara Gideona Greifa koji je bio na čelu Komisije. U članku je navedeno da je Komisija “zaključila da se u Srebrenici nije dogodio ni pojedinačni zločin genocida niti genocid uopšte”.
Nezavisna međunarodna komisija za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji od 1992. do 1995. godine, na čijem čelu je bio za Grajf, zaključila je da se u Srebrenici nije dogodio ni pojedinačni zločin genocida niti genocid uopšte.
Grajf je ranije pojasnio značenje pojma "genocid", navodeći da se odnosi "na namjeru jedne grupe da potpuno uništi drugi narod", a Komisije od 10 svjetskih eksperata zaključila je da Srbi nikada nisu imali takav plan ni u Srebrenici niti na bilo kom drugom mjestu.
Ovaj članak objavljen je na još pet portala (1, 2, 3, 4, 5).
Zaključci Komisije pominju se i u članku RTRS-a 31.3.2024. godine, u kojem je citiran Branimir Kojić, predsjednik Skupštine Republičke organizacije porodica zarobljenih i poginulih boraca i nestalih civila. Navedeni su i u članku o izjavama Milorada Dodika, predsjednika RS, u vezi sa Rezolucijom, koji je objavila Srna 16.4.2024. godine. Taj članak objavljen je potom na još jednom portalu. Srna je 17.4.2024. godine objavila i članak o izjavama Marka Đurića ambasadora Srbije u Sjedinjenim Američkim Državama (SAD), u kojem su takođe navedeni zaključci Komisije. Članak je objavljen bez izmjena i na portalu RTRS.
Sudske činjenice
U analizi objavljenoj 6.7.2023. godine u sklopu serijala “Rasvjetljavanje”, Raskrinkavanje je navelo pregled poznatih činjenica o događajima u Srebrenici 1995. godine.
U julu 1995. godine, više od 8.000 osoba bošnjačke nacionalnosti, uglavnom muškaraca i dječaka, ubijeno je u okolini Srebrenice nakon što je Vojska Republike Srpske (VRS) preuzela kontrolu nad tim gradom. U publikaciji “Hronologija genocida” koju je izdao Međunarodni rezidualni mehanizam za krivične sudove UN-a, navedeno je da je VRS preuzela kontrolu nad Srebrenicom 11.7.1995. godine u operaciji kodnog naziva “Krivaja 95”. Ta operacija izvršena je po naređenju Radovana Karadžića, tadašnjeg predsjednika Republike Srpske i vrhovnog komandanta VRS. Dokazi iz ekshumacija posmrtnih ostataka pokazali su da je većina žrtava ubijena u masovnim pogubljenjima.
Zločin u Srebrenici okvalifikovan je kao genocid u presudama koje je su izrečene u Međunarodnom krivičnom sudu za bivšu Jugoslaviju, Međunarodnom sudu pravde i Sudu Bosne i Hercegovine.
Za zločine u Srebrenici je do sada osuđeno 50 osoba, a od 20 presuda Međunarodnog suda za bivšu Jugoslaviju za zločine u Srebrenici njih sedam uključuje presude za genocid.
O čemu je riječ u UN-ovoj Rezoluciji?
Sadržaj teksta rezolucije kojom bi se se 11. jul proglasio međunarodnim danom sjećanja nije zvanično objavljen. Neki mediji, kao što su Radio Slobodna Evropa i Glas Amerike, imali su uvid u tekst na kojem se još radi. Kako se navodi u tim objavama, prijedlog rezolucije “osuđuje bez rezerve svako poricanje genocida u Srebrenici, kao i radnje koje veličaju osuđene za ratne zločine, zločine protiv čovječnosti i genocida, uključujući i one odgovorne za genocid u Srebrenici”.
Takođe, isti izvori ističu da se ovim prijedlogom “pozivaju države članice Ujedinjenih nacija da očuvaju utvrđene činjenice, uključujući i kroz svoje obrazovne sisteme, razvijanjem odgovarajućih programa, u cilju sprečavanja revizionizma i pojave genocida u budućnosti”.
U prijedlogu je naglašena i “važnost dovršetka procesa traženja i identifikacije preostalih žrtava genocida u Srebrenici i omogućavanje njihovog dostojanstvenog ukopa” te se “poziva i na nastavak procesuiranja počinilaca genocida u Srebrenici”. Od generalnog sekretara UN-a traži se da “uspostavi program informisanja pod nazivom ‘Genocid u Srebrenici i Ujedinjene nacije’', počevši od priprema za obilježavanje 30-te godišnjice genocida, kao i da skrene pažnju na ovu rezoluciju svim državama članicama, organizacijama Ujedinjenih nacija i organizacija civilnog društva, u cilju odgovarajućeg poštovanja”.
Na osnovu napisa medija koji su imali uvid u prijedlog teksta rezolucije, jasno je da se u njemu ne navodi kolektivna krivica, da se osuđuje poricanje genocida i da se navodi potreba za nastavkom procesuiranja počinilaca genocida, dakle, pojedinaca koji su odgovorni.
Mediji su objavljivali slične tvrdnje o nametanju kolektivne krivice u vezi sa prijedlogom rezolucije kojom se osuđuje genocid u Srebrenici u Savjetu bezbjednosti Ujedinjenih nacija 2015. godine. Ovaj prijedlog nije prošao jer jer ruski ambasador uložio veto na glasanju. Prema izvještajima svjetskih medija (1), ruski ambasador Vitalij Čurkin je prilikom ulaganja veta izjavio da bi “usvajanje rezolucije bilo kontraproduktivno i vodilo bi dodatnim tenzijama”.
U analizi medijskih tvrdnji o ovom prijedlogu rezolucije, koju je Raskrinkavanje objavilo 2022. godine, istaknuto je da se u nacrtu te rezolucije termini “narod” ili “nacija” ne upotrebljavaju niti u kontekstu srpskog niti bilo kog drugog naroda. Nacrt rezolucije u osnovi je bio baziran na sudskim presudama o genocidu u Srebrenici. Te presude jasno ističu utvrđenu krivicu pojedinaca/ki za utvrđene ratne zločine i genocid a ne krivicu “naroda”.
“Nezavisna komisija”
Vlada RS-a imenovala je u februaru 2019. godine članove komisije čiji je zadatka bio "istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji u periodu od 1992. do 1995. godine”. Izvještaj ove komisije objavljen je 2021. godine, a zastupnici/ce u Narodnoj skupštini RS usvojili/e su ga na sjednici održanoj 18.4.2024. godine.
Raskrinkavanje je 15.7.2022. godine analiziralo medijske tvrdnje da su sud u Hagu i međunarodni eksperti u Komisiji potvrdili da u Srebrenici nije počinjen genocid. U toj analizi smo pisali o činjenici da izvještaj Komisije nije međunarodno priznat i da sadrži zaključke koji su u suprotnosti sa zaključcima iz nekoliko presuda Haškog tribunala.
BIRN je ukazao da se u Izvještaju tvrdi da su veliki broj Bošnjaka ubijenih u julu 1995. u Srebrenici činili vojnici, iako su sudovi utvrdili da su ubijeni većinom bili civili. Istaknuto je i da se u izvještaju “Nezavisne međunarodne komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji od 1992. do 1995. godine” navodi da broj žrtava ne prelazi 3.715, dok je Međunarodni krivični sudu za bivšu Jugoslaviju utvrdio da je pogubljeno između sedam i osam hiljada bosanskih Muslimana.
Shodno navedenim činjenicama, tvrdnje kojima se negira genocid u Srebrenici, kroz izjave sagovornika u analiziranim medijskim izvještajima i zaključke “nezavisne međunarodne komisije”, ocjenjujemo kao manipulisanje činjenicama, budući da im nisu suprostavljene činjenice koje ukazuju na netačnost takvih navoda.
Tvrdnje da rezolucija kojom bi se se 11. jul proglasio međunarodnim danom sjećanja na genocid u UN-u zapravo ima za cilj nametanje kolektivne krivice ili osudu jednog naroda, te ukidanje Republike Srpske, ocjenjujemo kao teoriju zavjere, budući da nisu zasnovane na činjenicama.
(Raskrinkavanje.ba)
Napomena
29.4.2024. godine redakcija portala Srpska info dostavila nam je izmijenjenu verziju prvobitno objavljenog članka koji je dopunjen u skladu sa tačnim navodima, te je ocijenjen i kao ispravljeno.
03.05.2024: Portal Serbian Times je ispravio netačne navode u članku, a članku je dodana i ocjena ispravljeno.