Foto: Raskrinkavanje
Razoran zemljotres pogodio je 8. septembra 2023. godine Maroko i usmrtio najmanje 2.800 ljudi. U zemljotresu je povrijeđeno više od 2.500 ljudi, a potraga za preživjelima u ruševinama još uvijek je u toku. Nakon ovog zemljotresa, kao što to bude slučaj i nakon drugih značajnih događaja, proširile su se različite dezinformacije. Neke od njih Raskrinkavanje je analiziralo u tekstu koji možete pročitati ovdje.
Čest primjer dezinformacija koje se pojave nakon velikih prirodnih katastrofa jesu i sadržaji koji apeluju na emocije korisnika/ca društvenih mreža. U tom se kontekstu često dijele fotografije i snimci koji nisu nastali tokom te katastrofe, uz tvrdnje da je riječ o prizorima nastalim tada. Iako se ovakvi sadržaji često nenamjerno dijele, upravo zbog iskazivanja empatije, oni su ipak netačni.
Jedan od takvih primjera jeste i kompilacija dva snimka koja je 10. septembra 2023. godine objavljena na Facebooku. Snimak je objavljen uz opis u kom se insinuira da su oba snimka nastala tokom nedavnog zemljotresa u Maroku:
Zemljotres jacine 7,2 pogodio je Maroko. Vjernici su pokazali hrabrost i čvrstinu imana, niko nije napustio namaz, znali su da je to najbolje mjesto. A sa druge strane pjevači i oni koji su bili u sali, svi su u kriku razbježali jer i oni znaju da nije to mjesto sa kojim je Allah zadovoljan pa su pobjegli.
Objavljeni snimak traje ukupno 1:17 minuta. Prvih 54 sekunda snimka prikazuju vjernike u džamiji tokom molitve, a u jednom trenutku uz pomjeranja na snimku evidentno je da je zemljotres u toku. Vjernici tokom zemljotresa ostaju mirni i nastavljaju se moliti. Tokom trajanja ovog dijela snimka na ekranu se može vidjeti ispis koji glasi: “I ako je bio zemljotres, vjernici ne napuštaju namaz u džamiji”. Na snimku se vidi i ispis na arapskom jeziku.
Drugi snimak u kompilaciji prikazuje pjevača i bend iza njega tokom nastupa u nekoj sali za proslave. U trenutku zemljotresa vidi se kako svi na snimku pokušavaju pobjeći iz sale. Na ekranu je preko ovog snimka ispisan tekst: “A onda oni koji su se našli u grijehu”. I u slučaju ovog snimka vidi se i ispis na arapskom jeziku.
Pomenuta objava podijeljena je više od 1.700 puta, a isti je snimak uz iste tvrdnje objavljen i na drugim Facebook profilima i stranicama (1, 2, 3).
Šta su činjenice?
Iako se to zaključuje iz navedenih objava, prvi snimak u kompilaciji nije nastao tokom zemljotresa u Maroku. Naime, ovaj je snimak na internetu dostupan najmanje od februara 2023. godine. Postoji niz objava u kojima se, nakon razornih zemljotresa koji su pogodili Tursku i Siriju 6. februara 2023, isti snimak dijelio uz navode da je zabilježen u sirijskom gradu Idlib (1, 2, 3).
U seriji zemljotresa koji su u februaru pogodili Tursku i Siriju poginulo je više od 50.000 ljudi. Prvi zemljotres dogodio se u jutarnjim časovima 6. februara, a potraga za preživjelima trajala je nekoliko desetina dana. Navedeni snimci u kojima se tvrdi da je snimak zabilježen u Idlibu objavljeni su 26. februara.
Foto: Screenshot; Slike džamije Faruk pogođene zemljotresom u selu Idliba.
Ne postoji kredibilna potvrda o tome gdje je tačno snimak nastao. Ipak, budući da je snimak bio dostupan na internetu više od šest mjeseci prije zemljotresa u Maroku, jasno je da nije nastao nakon tamošnjeg zemljotresa.
Drugi snimak, koji prikazuje pjevača i bend na proslavi, zaista je nastao tokom zemljotresa u Maroku 8. septembra. Snimak je nastao tokom proslave vjenčanja, a o njemu su izvijestili brojni kredibilni mediji, poput BBC-a.
Dakle, iako se to iz opisa pomenutih objava može zaključiti, nisu oba snimka koja su dio ove kompilacije nastala tokom zemljotresa u Maroku. Snimak vjernika u džamiji nastao je najmanje šest mjeseci ranije.
Shodno činjenicama, objave u kojima se pomenuta kompilacija dijeli uz opise u kojima se govori o zemljotresu u Maroku ocjenjujemo kao manipulisanje činjenicama.
(Raskrinkavanje.ba)