Foto: Freepik
U proteklih nekoliko mjeseci, u našem regionu dogodilo se nekoliko masovnih ubistava. Među njima se kao najuznemirujući za javnost izdvajaju masovno ubistvo u Osnovnoj školi “Vladislav Ribnikar” u Beogradu, gdje je 13-godišnji učenik 3.5.2023. godine iz vatrenog oružja usmrtio devetoro djece i školskog čuvara, te masovno ubistvo u Gradačcu, gdje je Nermin Sulejmanović 11.8.2023. godine ubio svoju bivšu partnerku Nizamu Hećimović i još dvoje ljudi, Džengiza i Denisa Ondera, prije nego je izvršio samoubistvo. Ubistvo Nizame Hećimović prenosio je “uživo” putem društvene mreže Instagram.
Medijsko izvještavanje o oba slučaja obilježili su senzacionalizam, prenošenje spekulacija i dezinformacija i, generalno, medijska eksploatacija zločina u svrhu skupljanja klikova. Više o tome možete pročitati u analizama Raskrinkavanja ovdje, ovdje i ovdje.
Pojedini mediji iz regiona su, čini se, masovno ubistvo u Gradačcu vidjeli i kao priliku da eksploatišu oba zločina istovremeno.
Klikbejt naslovi
Na portalu Republika je na dan masovnog ubistva u Gradačcu, 11.8.2023. godine, tako, objavljen članak pod naslovom u kojem je istaknut navodni citat Nermina Sulejmanovića, počinitelja masovnog ubistva:
SVE ĆU IH POBITI KAO KOSTA: Monstrumu iz Gradačca dečak-ubica bio UZOR!
U članku se navodi kako je moguće da je, prema komentarima sa društvenih mreža, Sulejmanoviću uzor bio maloljetni počinitelj masovnog ubistva u Beogradu.
Ono što dodatno uznemiruje javnost, jesu komentari ispod objava o zločinu, u kojima određeni ljudi navode da je upravo po uzoru na dečaka-ubicu, Sulejmanović likvidirao više ljudi.
- Čuo sam da je nekome rekao kako je Kosta za njega mala maca i kako će on još veći zločin da napravi - glasio je jedan od komentara na društvenoj mreži Instagram.
Kako portal Republika.rs nezvanično saznaje, Nermin je prijateljima govorio da želi da bude poznatiji od ubice sa Vračara.
- Očigledno je želeo da se o njemu više priča nego o Kosti, pa je zbog toga odlučio da snima kako ubija jednu od svojih žrtava.
Članak je, uz vrlo sličan ili isti naslov, prenijelo još nekoliko portala (1, 2).
U samom članku se ne navodi citat koji se u naslovu pripisuje Sulejmanoviću, niti se prezentuju bilo kakvi dokazi da je on takvo nešto zaista izjavio. Navodi iz teksta o tome da mu je uzor bio maloljetnik koji je ubio desetoro ljudi u Beogradu zasnovani su na spekulacijama sa društvenih mreža i šturim, neprovjerenim izjavama od anonimnih izvora od kojih je Republika to “nezvanično saznala”, a čiju tačnost nije moguće ustanoviti.
Morbidna poređenja zasnovana na neprovjerenim informacijama
Portali su u danima nakon masovnog ubistva u Gradačcu u člancima opremljenim senzacionalističkim naslovima poredili dvojicu zločinaca. Ta su poređenja uglavnom bila bazirana na neprovjerenim informacijama o televizijskim serijama koje su navodno “inspirisale” zločine, kao i spekulacijama da je Sulejmanović, poput maloljetnog ubice iz Beograda, imao “spisak za odstrel” na kojem se nalazilo 15 ljudi :
JEZIVE SLIČNOSTI IZMEĐU KOSTE I NERMINA! ZAPANJUJUĆE PODUDARNOSTI: Ubijali kao u serijama i imali spisak od 15 žrtava! (Republika, 12.8.2023.)
I Kosta i Nermin imali spisak od 15 "neprijatelja"! Obojica ubijali kao u serijama! (Informer, 12.8.2023.)
Iako su nadležni organi u Srbiji potvrdili da je počinitelj masovnog ubistva u beogradskoj osnovnoj školi uistinu imao spisak učenika/ca koje je planirao ubiti, takva potvrda još uvijek ne postoji kada je riječ o Sulejmanoviću. Navodi o tome da je imao spisak sa 15 imena zasnovani su na glasinama iz Gradačca, kako je i navedeno u članku Republike. Iz Sulejmanovićevih objava na društvenim mrežama jasno je da je imao namjeru ubiti još ljudi. Ipak, ne postoje informacije o tome da li je imao fizički spisak osoba, niti o tome koliko je tačno osoba planirao ubiti.
Tvrdnje o tome da su slični i povezani zbog toga što njihovi zločini podsjećaju na epizode određenih televizijskih serija, također su bazirane na spekulacijama sa društvenih mreža, a ne na potvrđenim informacijama, kako je to predstavljeno u naslovima članaka.
I ovog puta su pojedini mediji prioritizirali profit od klikova umjesto javnog interesa.
Shodno činjenicama, tvrdnju da je Nermin Sulejmanović kazao da će počiniti isti zločin kao maloljetni K.K, koja je u naslovima članaka objavljenih na nekoliko portala predstavljena kao njegov direktni citat, ocjenjujemo kao klikbejt. Iako je trenutno nemoguće utvrditi da li je Sulejmanović takvo nešto zaista izjavio, u samim člancima se citat koji mu se pripisuje u naslovima ne spominje.
Napomena
11.9.2023.
Nakon objave ove analize, portal Republika ispravio je svoj članak, zbgo čega im dajemo i ocjenu ispravljeno.
(Raskrinkavanje.ba)
Zašto je profesionalno i odgovorno medijsko izvještavanje posebno važno u ovakvim situacijama?
Nakon masovnih ubistava, postoji rizik pojave copycat efekta, odnosno efekta zaraze. U analizi Raskrinkavanja od 6.5.2023. godine (link), u kojoj smo pisali o medijskom izvještavanju o masovnom ubistvu u beogradskoj osnovnoj školi, objašnjeno je:
“Među rizicima koji prate ovakve događaje najdirektniji je onaj od ‘efekta zaraze’, to jest od ponavljanja sličnih događaja. Tome može doprinijeti upravo javni diskurs koji se u medijima i na društvenim mrežama kreira o masovnim ubistvima, koji može potaknuti druge osobe da oponašaju počinitelja i učine ista ili slična krivična djela (1, 2, 3). To se naziva i ‘copycat’ efektom (copycat – imitator/ka), a opasnost da se takvo nešto dogodi naročito je velika tokom prvih nekoliko sedmica nakon takvog događaja (1).
U takvim slučajevima ‘imitatori/ke’ djeluju na osnovu informacija koje su do njih došle iz medijskih izvještaja ili s društvenih mreža, to jest imitiraju događaje kojima nisu lično svjedočili/e, već su o njima saznali/e putem medija. Stoga način na koji mediji izvještavaju, medijski prikazi počinitelja/ki, njihovih slika, životnih okolnosti, događaja koji su prethodili djelu itd. mogu značajno uticati na povećanje ili smanjenje rizika da će doći do slučajeva ‘imitacije’.”