Licitiranje motivima ubice iz beogradske osnovne škole

Foto: Freepik 

U jutarnjim satima 3. maja 2023. godine 13-godišnji dječak je u beogradskoj Osnovnoj školi “Vladislav Ribnikar” iz vatrenog oružja usmrtio osam učenika/ca i školskog čuvara, a ranio šestero djece i nastavnicu. Počinitelj je napad izvršio oružjem svoga oca, a tačan motiv i dalje je nepoznat.

Medijska pažnja koju je ovaj događaj izazvao je očekivana, no medijski prostor u regiji ubrzo je postao zasićen neodgovornim senzacionalističkim izvještavanjem, uz nerijetke medijske objave o ubistvima koje nisu bile utemeljene u činjenicama (1, 2, 3).

Nakon početnog izvještavanja o samom napadu, portali su svoje tekstove počeli zasnivati na izjavama sagovornika/ca, stručnjaka/inja, ali i osoba koje imaju neposredne ili posredne veze sa žrtvama.

U članku o detaljima “plana” masakra, o kojem je na konferenciji za medije povodom tragičnog događaja govorio i Veselin Milić, načelnik beogradske policije, na portalu Pink je 5.5.2023. objavljen naslov koji najavljuje “otkrivanje misterije spiska učenika ubice”.

OTKRIVENA MISTERIJA SPISKA UČENIKA UBICE: Evo kako je 'odabrao' mete - imao je samo JEDAN KRITERIJUM! Da se naježiš!

Nakon uvoda o samom napadu, osumnjičenom i broju žrtava, u članku se spominje spisak imena učenika/ca koji se tumači kao dio pripremljenog plana napada, o kojem su govorili spomenuti Milić te predsjednik Srbije Aleksandar Vučić.

U članku se plan ne opisuje kao misteriozan, ali se navodi da je sada otkriveno i kako je osumnjičeni dječak napravio spisak meta i šta mu je bio kriterij. Prenijeto je zapažanje Mine Zirojević, članice Vijeća roditelja Osnovne škole “Vladislav Ribnikar”, koja je rekla da su se na spisku našla imena učenika i učenica koji su u nečemu bili bolji od počinitelja napada. 

Iako je Zirojević navela da nije poznavala osumnjičenog, sugerisala je da je kriterij za spisak meta bio uspjeh:

- Nisam da poznavala, niko ga nije poznavao, nije bio u toj smeni, došao je pre mesec dana. Došao je u smenu gde decu i ne poznaje...Zvali su ga na rođendane...Na spisku su bila deca koja su bolja od njega - u ocenama ili u nečemu drugom - istakal Zirojević.

Članak je u ovom obliku objavio i portal Alo.

Portal Informer je istog dana objavio članak baziran na zapažanjima Mine Zirojević. U naslovu tog članka tvrdi se da je osumnjičeni dječak htio ubiti učenike koji su imali bolje ocjene:

NA SPISKU ZA UBIJANJE BILA DECA BOLJA OD NJEGA! Kosta K. hteo da usmrti učenike koji su imali bolje ocene!

Članci u kojima se spekuliše o boljem uspjehu druge djece kao motivu za masakr objavljivani su i 7. maja. Tako je na portalu Srbija danas objavljen sljedeći naslov:

OTKRIVEN MOTIV MASAKRA NA VRAČARU?! Šok saznanja kruže Srbijom: "Priča se da je baš to razlog"

I ovi su se članci oslanjali na izjave Mine Zirojević, koje su, pak, bile formulisane nešto drugačije:

Navela je da prema onome što je mogla da čuje od đaka koji su poznavali Kostu Kecmanovića da je njegovo ponašanje bilo takvo da ništa nije ukazivalo da se može desiti tragedija, ali da je primećeno da je bio kompetitivan te se nekada pomalo svađao sa decom koja su možda bila bolja od njega na nekom času.

- Sada se priča da je baš to razlog i da ga niko nije maltretirao iz te smene - rekla je Zirojević.

Članci poput onog na portalu Srbija danas preneseni su 121 put na 11 internet-stranica koje posebno intenzivno eksploatišu tragediju u Srbiji, o čijim taktikama smo pisali u ovoj analizi. Riječ je o blogovima Vijesti o najnovijim trendovima, Neobične zanimljivosti, Cvjetna čarolija, Šareni vrt, Zabavni podaci, Prirodna ljepota, Neobične novosti, Cvjetni mir, Zanimljive vijesti, Vijesti i zanimljivosti i Prirodni mir.

Šta su činjenice?

Sagovornica Pinka bila je Mina Zirojević, koja je, pored članstva u Vijeću roditelja Osnovne škole “Vladislav Ribnikar”, i naučna saradnica u Institutu za uporedno pravo iz Beograda. Pretraga videosnimaka na YouTubeu pokazuje da je Zirojević govorila za niz televizija u periodu nakon napada na Vračaru, između ostalog, i za jutarnji program Pink televizije 5. maja 2023. godine. Dio emisije u kojem sugeriše kriterij za pravljenje spiska imena može se pogledati na ovom linku. 

Kako smo u analizi objavljenoj 11.5.2023. godine naveli, zvanične potvrde motiva napada još uvijek nema i njegove okolnosti se još uvijek utvrđuju. 

Kako je navedeno u članku Euronewsa 6.5.2023. godine, dječak je smješten na Kliniku za neurologiju i psihijatriju za decu i omladinu, gdje je na medicinskom posmatranju. Psihijatar prof. dr. Milutin Nenadović za Euronews je objasnio opsežnost i dugotrajnost pravnog procesa koji predstoji:

Sada je na čuvanje i pod nadzorom u ustanovi zatvorenog tipa. Biće veštačen, praćen. To su razvojni poremećaji, zbog toga se dete mora dobro sagledati, podvrgnuti neuropsihološkim testovima. Prvi koraci su na tužilaštvu i pravu, pa tek onda na medicini", kaže za Euronews Srbija prof. Nenadović.

On je rekao da se ne očekuje da će to biti završeno za nekoliko dana, već da je to dug proces.

"Preuranjeno je bilo šta govoriti sa aspekta sudske medicine. To je šokantna situacija, nepoznata na našem prostoru. Sada predstoji veštačenje, kada za to budu stečeni pravni uslovi", naveo je on.

Iz navedenog je jasno da nikakva “misterija spiska učenika ubice” nije otkrivena i da izjave u člancima nisu nikakva zvanična potvrda motiva za zločin i/ili pravljenje spiska s imenima učenika/ca. Izjava sagovornice koja je zbog okolnosti bliska školi i roditeljima đaka, u kojoj je ona iznijela svoju opservaciju, uzeta je kao utvrđena činjenica na osnovu koje su formulisani senzacionalistički klikbejt naslovi o “otkrivanju motiva”. 

Naslove u kojima se tvrdi da je “otkrivena misterija spiska imena ubice” i motiv ubistava na Vračaru, ocjenjujemo kao manipulisanje činjenicama i klikbejt. 

(Raskrinkavanje.ba)