Na Facebooku je 10. juna 2024. godine objavljen videosnimak (arhivirano) na kom je demonstrirano da prašina sakupljena s automobilskog stakla privlači magnet. Osoba koja izvodi “eksperiment” na snimku implicira da je to dokaz da prašina na automobilskom staklu nije saharski pijesak, nego da su to metali i druge supstance koje se izbacuju iz vazduha.
Objava je na Facebooku zabilježila 460 dijeljenja. Isti video je na nalogu drugog Facebook korisnika zabilježio više od tri hiljade podjela, a pronašli smo ga i na drugim društvenim mrežama.
Šta su činjenice?
Budući da se na snimku vidi iskaznica Hrvatskog zavoda za zdravstveno osiguranje, jasno je da je nastao u ovoj zemlji. Na dan kad je objavljen (10. juna) mediji su izvijestili da je u Hrvatskoj pala prljava kiša koja je po automobilima ostavila tragove saharskog pijeska (1, 2). Saharski pijesak je na našem području u junu zabilježen u više navrata.
Saharski pijesak već je neko vrijeme predmet različitih netačnih tvrdnji, koje se nerijetko uklapaju u šire narative o “chemtrailsima”. Raskrinkavanje se u analizi iz aprila 2022. godine bavilo netačnim tvrdnjama da se stanovništvo zaprašuje pustinjskim pijeskom. Tada smo objasnili kako nastaje ovaj prirodni fenomen.
Kako se navodi na web stranici Met Office, saharska prašina je mješavina pijeska i prašine iz Sahare, golemog pustinjskog područja koje pokriva veći dio sjeverne Afrike. Snažni vjetrovi podižu pijesak i prašinu visoko u nebo, a kada se podignu s tla, oblaci prašine mogu doseći velike visine i prenijeti se širom svijeta.
Da bi se prašina s neba spustila na zemlju, potrebna je kiša. Dok kišne kapi padaju, skupljaju čestice prašine, i kada padnu na nešto i ispare, za sobom ostavljaju sloj prašine, navodi se na ovoj web stranici.
U ovoj smo analizi naveli da ne postoje nikakvi dokazi koji bi ukazali na to da neko “zaprašuje” Evropu prašinom iz pustinje.
Saharski pijesak, metali i magnetizam
Tvrdnje o “zaprašivanju” često se argumentuju snimcima koji pokazuju da prašina koja je stigla iz područja Afrike ima magnetna svojstva. Takvi snimci dijelili su se i van našeg govornog područja, a jednim od njih bavio se i Reuters u septembru 2023. godine. U analizi Reutersa tada je objašnjeno da saharska prašina prirodno sadrži magnetne minerale, a da pored ovih čestica može sadržati i metale koji potječu od onečišćenja vazduha uzrokovanog ljudskim aktivnostima.
“Saharska prašina koju vjetar nosi sadrži mješavinu čestica podignutih s površine [sjeverno] afričkog tla, koja se dodatno miješa s antropogenim onečišćenjem vazduha dok se prašina raznosi sjeverozapadno prema Evropi i Velikoj Britaniji”, rekla je za Reuters profesorica Barbara Maher, direktorica Centra za magnetizam i paleomagnetizam životne sredine Univerziteta Lancaster.
Karakteristična crvena boja saharske prašine, kako je rekla, odražava prisutnost malih količina hematita, slabog magnetnog minerala.
Prašina takođe može da sadrži i jače magnetne minerale, magnetit i maghemit, rekao je profesor Richard Harrison, voditelj Odjela za nauku o Zemlji Univerziteta u Cambridgeu.
“Magnetit i maghemit su više magnetični, ali ih ima manje”, kazao je Harrison.
Ova platforma navodi da su magnetna svojstva vjetrom nošene prašine dobro dokumentovana u naučnim časopisima. Kada je riječ o metalima koji potječu od onečišćenja vazduha, oni su obično prisutni u puno manjim količinama.
Antropogeni izvori zagađenja vazduha (izazvani ljudskim aktivnostima) su brojni: sagorijevanje fosilnih goriva u proizvodnji električne i toplotne energije i u saobraćaju, aktivnosti u industriji i građevinarstvu, prerada nafte, poljoprivredne aktivnosti i slično.
Maher je za USA TODAY objasnila da se hematit “tipično formira u suvim, vrućim okruženjima, poput sjevernoafričkih pustinja", dok je magnetit pronađen u raznim magmatskim stijenama širom sjeverne Afrike.
Vjerojatno se oblak prašine pomiješao s drugim metalnim elementima prisutnim u vazduhu zbog onečišćenja koje je uzrokovao čovjek, poput olova, nikla, arsena, bakra i cinka, rekla je.
Maher je za ovu platformu istakla i da je saharska prašina uočena na sjeveru do Islanda te na zapadu do Floride. Nicola Maxey, portparolka britanskog Met Officea, nacionalne prognostičke agencije, potvrdila je da nije neuobičajeno da prašina iz Sahare završi širom Evrope.
Tvrdnje o zaprašivanju ili prskanju stanovništva iz vazduha, u koje su uklopljene tvrdnje o saharskoj prašini, same su po sebi neutemeljene, o čemu smo pisali u brojnim analizama (1, 2).
Shodno navedenom, objave videa s demonstracijom magnetnih svojstava saharske prašine na automobilskom staklu i implikacijama da je to dokaz zaprašivanja metalima iz vazduha ocjenjujemo kao manipulisanje činjenicama i teoriju zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)