Negiranje genocida na godišnjicu: Većina žrtava nisu “vojnici poginuli u borbi”

Foto: Unsplash

Na portalu Republika 11.7.2023. godine objavljen je članak pod naslovom: 

IZGINULI U PROBOJU, SAHRANJENI KAO CIVILI: Sudija Haškog suda iznela ključni dokaz da u Srebrenici nije bilo genocida

U ovom članku, koji je objavljen na dan obilježavanja 28. godišnjice genocida u Srebrenici, navedeno je da su najveći dio žrtava činili borci 28. divizije Armije BiH koji su “izginuli”. 

Oko 3.000 boraca 28. divizije Armije BiH palo u pokušaju da izbegne kaznu za zločine nad srpskim civilima.
U Srebrenici nije bilo genocida, a ključni argument da se radilo o zločinu pojedinaca bez ovlašćenja iznela je jedna od sudija Haškog suda u procesu protiv generala Zdravka Tolimira.
Narativ o 8.000 streljanih u julu 1995. nametnut je presudama Tribunala, ali činjenice govore drugačije: najveći deo žrtava čine pripadnici 28. divizije armije, koji su izginuli u pokušaju da se probiju ka Tuzli i izbegnu kaznu za zločine nad hiljadama Srba u Podrinju.

“Sudija Haškog suda” iz naslova je sutkinja Haškog tribunala Prisce Nyambe, čija je navodna izjava sa suđenja bivšem generalu Zdravku Tolimiru citirana u članku. 

Oko 3.000 vojno sposobnih muškaraca je stradalo ne kao posledica streljanja već legitimnih borbenih dejstava za vreme proboja kolone 28. divizije iz Srebrenice prema Tuzli. Raspoloživi dokazi ukazuju da je streljanje određenog broja ratnih zarobljenika bilo delo male grupe pojedinaca koji su postupali bez ovlašćenja i u tajnosti, a ne odluka vojnog ili političkog vrha RS - rekla je haški sudija Priske Nijambe iz Zambije.

Sagovornici u članku su javne ličnosti koje su ranije negirale činjenice o genocidu u Srebrenici, poput Mladena Grujičića, načelnika Opštine Srebrenica, i Branimira Kojića, predsjednika Organizacije porodica zarobljenih i poginulih boraca i nestalih civila iz Srebrenice. Oni su također rekli da su u Potočarima sahranjeni samo ili uglavnom vojnici. 

To je najveća podvala koju Bošnjaci, uz pomoć zapadnih zemalja, odnosno njihovih predstavnika, nastoje nametnuti da bi taj narativ ostao u istorijskim čitankama. Gde su onda vojnici iz Srebrenice koji su ubijali Srbe od 1992. do jula 1995. na području srebreničke i susednih opština, gde je poginulo i ubijeno 3.267 Srba, među kojima polovina civila - rekao je Grujičić.
Prema njegovim rečima, svedočenja bošnjačkih ratnih komandanata dokazuju da su u Potočarima sahranjeni samo vojnici i retki civili koji su bili u vojnoj koloni koja je krenula u proboj s vojskom. Komandant 28. divizije Naser Orić je dva meseca ranije pobegao iz Srebrenice.
(...)
Mnogi od njih nisu nastradali u julu 1995, nego znatno ranije, ili su kasnije umrli, pa tu sahranjeni. Pripadnici 28. divizije su krenuli na borbeni marš prema Tuzli, ubijajući sve živo što im se našlo na tom putu. U toj koloni dolazilo je do povređivanja, iznemoglosti, svađe i međusobnih obračuna, pa i samouništavajućih oružanih borbi da ne bi bili zarobljeni - pojašnjava Kojić.
On dodaje da je ta kolona prilikom proboja nanela znatne gubitke na srpskoj strani i da je priča o ukopu civila u Potočarima čisti falsifikat. 

Šta su činjenice?

Navodna izjava sutkinje Žalbenog vijeća Međunarodnog mehanizma za krivične sudove  Priscae Matimba Nyambe, koju je objavio portal Republika, preuzeta je iz članka portala Glas Srpske koji je objavljen 13.12.2012. godine i nije izjava. Radilo se o interpretaciji dijela njenog izdvojenog mišljenja u presudi Tolimiru, koju je iznio predsjednik Udruženja “Istorijski projekat Srebrenica” Stefan Karganović. Komentarišući prvostepenu presudu Zdravku Tolimiru, koji je 12.12.2012. osuđen na doživotnu kaznu zatvora za genocid, zločine protiv čovječnosti i ratne zločine počinjene u Srebrenici i Žepi, Karganović je naveo da “izdvojeno mišljenje sudije Nyambe predstavlja jedini profesionalno ozbiljan dio prvostepene presude u predmetu Tolimir”.

“Izjava” sutkinje Nyambe, bez napomene da se radi o Karganovićevom prepričavanju, našla se i u članku objavljenom 24.7.2015. godine na portalu Novosti. Ovaj članak prenio je portal Intermagazin 25.7.2015. godine. 

Zdravko Tolimir osuđen je 12. decembra 2012. na doživotnu kaznu zatvora za zločine u Srebrenici i Žepi, navedeno je u saopštenju za javnost objavljenom na stranici Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju. Većina članova Pretresnog vijeća II, uz suprotno mišljenje sutkinje Nyambe, proglasila ga je krivim za genocid, udruživanje radi vršenja genocida, ubistvo kao kršenje zakona ili običaja ratovanja, kao i za istrebljivanje, progon, nečovječna djela putem prisilnog premještanja i ubistvo kao zločin protiv čovječnosti.

Tolimira je Žalbeno vijeće Međunarodnog krivičnog suda za Jugoslaviju u aprilu 2015. godine proglasilo u drugostepenom postupku krivim za genocid, udruživanje radi vršenja genocida, istrebljivanje, progone i nehumana djela/prisilno premještanje, potvrdivši doživotnu kaznu zatvora. 

Izdvojeno mišljenje sutkinje Nyambe u cijelosti je objavljeno u poglavlju XIII presude Tolimiru, koji je osuđen po šest od osam tačaka optužnice. Sutkinja Nyambe je u izdvojenom mišljenju obrazložila da nije ubijeđena u krivičnu odgovornost optuženog i zaključila da bi ga oslobodila po svih osam tačaka kojima ga je optužnica teretila. 

Iako je jasno da Nyambe nije bila saglasna s odlukom druga dva člana Pretresnog vijeća, sudija Christopha Flüggea i Antoine Kesia-Mbe Mindua, ona u obrazloženju ne govori ono što je govorio Stefan Karganović. 

Sutkinja Nyambe u izdvojenom mišljenju ne propituje broj žrtava, nego govori o izvjesnom broju ubijenih za koje, prema njenom mišljenju, nema dokaza da van razumne sumnje zaključi da su ubijeni, a ne poginuli u borbi. Ona ne navodi ni da je 3.000 ljudi iz kolone koja se kretala prema Tuzli poginulo u borbi, nego kaže da dokazi u tom predmetu pokazuju da su mnogi iz kolone poginuli u borbi, “možda čak i do 3.000 ljudi”. 

Nadalje, broj koji se odnosi na ljude s povezima za oči i ligaturama povećava se kad se uzme u obzir broj ubijenih u skladištu u Kravici, za koje, iako nije bilo ligatura i poveza za oči, kao i većina članova Vijeća, zaključujem da su tamo zarobljenici bili ubijani. Međutim, bez dodatnih forenzičkih dokaza za izvjestan broj za koji dokazi nisu tako jasni, nemam mogućnost da se van razumne sumnje uvjerim da njihova smrt ima obilježja ubistva. Dokazi u ovom predmetu pokazuju da su mnogi iz kolone poginuli u borbi – možda čak i do 3.000 ljudi.

U izdvojenom mišljenju nije navedeno ni da su “vojno sposobni muškarci stradali u legitimnim borbenim dejstvima” za vrijeme proboja kolone 28. divizije iz Srebrenice prema Tuzli, kako se navodi u članku Republike.

Nesumnjivo je da je sutkinja Nyambe izrazila neslaganje o skoro svim tačkama po kojima je, prema procjeni većine Preliminarnog, a kasnije i Žalbenog vijeća, Tolimiru izrečena doživotna kazna zatvora. No, ona nije iznosila “ključne dokaze” ili “argumente” o tome da li je genocid počinjen ili ne, nego izdvojeno mišljenje o Tolimirevoj krivičnoj odgovornosti. Osim toga, ni njeno izdvojeno mišljenje nije dosljedno preneseno u članku portala Glas Srpske, gdje ga je interpretirao Karganović. 

U Srebrenici je počinjen genocid

Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju zaključio je da je ubistva između sedam i osam hiljada bošnjačkih muškaraca i dječaka u i oko Srebrenice počinila Vojska Republike Srpske u julu 1995. godine te da je većina njih ubijena u masovnim egzekucijama. Ubistva su bila rezultat isplanirane i koordinisane operacije, što je Sud okarakterisao kao genocid. 

Dezinformacije kojima se negira genocid obično se pojavljuju u vrijeme obilježavanja genocida u Srebrenici 11. jula, što je slučaj i s člankom Republike. Zbog toga smo činjenice o genocidu objavili u analizi iz “prebunking” serijala “Rasvjetljavanje”, čiji je cilj ukazati na već potvrđene dezinformacije o Srebrenici i načine njihovog širenja te pomoći da se one prepoznaju prije nego što budu ponovo objavljene.

Provjerene informacije o događajima koji se tiču masovnih ubistava u i oko Srebrenice objavljene su u publikaciji Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove UN-a pod nazivom “Hronologija genocida”. Tu je navedeno da je kontrolu nad Srebrenicom 11.7.1995. godine preuzela Vojska Republike Srpske, a hiljade stanovnika/ca potražile su utočište u UN-ovoj bazi u obližnjim Potočarima. Već 12. jula Vojska RS preuzela je kontrolu i nad Potočarima i počela odvajati muškarce i dječake, a žene i djecu prisilno prebacivati u Kladanj. 

Nakon pada Srebrenice, između 10.000 i 15.000 muškarca, među kojima su bili civili i pripadnici ARBiH, formiralo je kolonu dugu oko deset kilometara i počelo se kretati pješke kroz šumu u pravcu Tuzle, strahujući da će biti ubijeni ukoliko odu u Potočare. Hiljade njih zarobljene su i pogubljene s muškarcima i dječacima koji su odvojeni u Potočarima. Masovne egzekucije počele su 13. jula i trajale su do početka augusta. Vojska Republike Srpske narednih je mjeseci, u saradnji s lokalnim vlastima, započela iskopavanje tijela iz prvobitnih masovnih grobnica i njihovo premještanje u sekundarne masovne grobnice u pokušaju da prikrije dokaze o masovnim pogubljenjima.

Žrtve genocida počivaju na mezarju u Memorijalnom centru Srebrenica-Potočari, koji je osnovan 2000. godine i zvanično otvoren 2003.

Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju donio je osam presuda za genocid od 21 presude za zločine počinjene u Srebrenici. Sud Bosne i Hercegovine donio je 25 presuda za zločine počinjene u Srebrenici, od čega je u 13 slučajeva presuda bila za zločin genocida. 
 

Kolona prema Tuzli 

O karakteru kolone koja je iz Srebrenice krenula ka Tuzli u članku Republike netačno su govorili Mladen Grujičić, načelnik Opštine Srebrenica, i Branimir Kojić, predsjednik Organizacije porodica zarobljenih i poginulih boraca i nestalih civila iz Srebrenice, oba od ranije poznata po negiranju genocida u Srebrenici i omalovažavanju srebreničkih žrtava (1, 2, 3, 4, 5). 

U izvještaju objavljenom 21.7.2021. godine na stranici Nezavisne međunarodne komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji od 1992. do 1995. godine, koju je formirala Vlada Republike Srpske, propitivan je karakter kolone koja je iz Srebrenice krenula ka Tuzli. U izvještaju, koji su kritikovali pravnici i eksperti za tranzicijsku pravdu, genocid je negiran  umanjivanjem broja žrtava i tvrdnjama da su žrtve ubijene u borbama ili da su bili vojnici.  

U članku objavljenom 29.7.2021. BIRN BiH uporedio je najvažnije dijelove izvještaja sa zaključcima vijeća u presudama izrečenima pred Haškim tribunalom. Ustanovili su da je niz zaključaka iz izvještaja u suprotnosti sa zaključcima iz više presuda Haškog tribunala. 

U haškim presudama se navodi da su oko trećinu kolone činili vojnici iz 28. divizije, a dvije trećine civili, iako svi vojnici nisu bili naoružani, i da prisustvo nekih naoružanih pripadnika ljudstva ABiH u koloni nije sporno.

Kolona je predstavljala legitiman vojni cilj, navedeno je u presudi Radislavu Krstiću, nekadašnjem komandantu Drinskog korpusa VRS, koji je zbog odgovornosti u genocidu osuđen na 35 godina zatvora. 

“U optužnici u ovom predmetu ne navodi se da su vojna dejstva protiv kolone bila namjerno ili bez razlike upravljena protiv civila u koloni. Međutim, iz kolone su uhapšene hiljade muškaraca bosanskih Muslimana, većinom civila, koji su bili prebačeni na lokacije za zatočenje i zatim pogubljeni”, navodi se u presudi Krstiću.
Osim toga, u presudi Ratku Mladiću, bivšem komandantu Glavnog štaba Vojske Republike Srpske osuđenom na doživotni zatvor, između ostalog, i zbog genocida u Srebrenici, stoji da prilikom pogubljenja zarobljenih muškaraca nije preduzeto ništa kako bi se vojnici odvojili od civila, odnosno da su u svim tim pogubljenjima sistematski ciljani vojno sposobni muškarci bez obzira da li su bili civili ili vojnici.

Dokazi iz ekshumacija posmrtnih ostataka pokazali su da je većina žrtava ubijena u masovnim pogubljenjima i oni su u suprotnosti s tvrdnjama da su muškarci koji su ubijeni u okolini Srebrenice “poginuli u bitkama”. O tome je Raskrinkavanje pisalo u analizi iz serijala “Rasvjetljavanje” objavljenoj 5. jula 2023. 

Shodno navedenim činjenicama, tvrdnju da u Srebrenici nije počinjen genocid, objavljenu u članku portala Republika, ocjenjujemo kao lažnu vijest. Istu ocjenu dajemo i tvrdnjama da su većinu žrtava činili vojnici koji su poginuli ili stradali u borbi. Citiranu izjavu sutkinje Nymabe ocjenjujemo kao dezinformaciju.

Tvrdnje da je strijeljanje “određenog broja” zarobljenika bilo djelo grupe pojedinaca koji su to počinili bez “ovlašćenja” ocjenjujemo ako lažnu vijest. 

(Raskrinkavanje.ba)