Foto: Raskrinkavanje.ba
Na Telegramu je 30. oktobra 2023. godine objavljen videosnimak na kome se vide ljudi koji leže poredani i prekriveni bijelim platnom. Snimak traje skoro dva minuta. Na nekoliko mjesta vidi se da se ljudi pomjeraju, a nakon što jedna od prisutnih osoba pomjeri platno, ispod njega se pojavi muškarac koji podiže glavu i smije se. Ovaj snimak objavljen je s opisom kojim se implicira da prikazuje lažiranje palestinskih žrtava u sukobu s Izraelom.
🇵🇸⚔️🇮🇱 Palestina: dnevna doza propagande!!
imao je samo jedan zadatak, jedan jedini, da se pravi mrtav.
Snimak se s istim opisom dijelio i na društvenoj mreži X (1, 2).
Dio snimka na kome se vidi pomjeranje tijela, u trajanju od devet sekundi, objavljen je na Facebooku 31. oktobra 2023. godine uz opis kojim se takođe implicira da snimak prikazuje lažiranje žrtava.
Naivno je vjerovati da obe strane palestinsko- izraelskog sukoba ne pribjegavaju manipulaciji i insceniranju civilnih žrtava
Šta su činjenice?
Snimak koji se dijeli društvenim mrežama nema nikakve veze s eskalacijom nasilja u Gazi i Izraelu niti je dokaz lažiranja žrtava. Snimak je iz 2013. godine i prikazuje proteste studenata na Univerzitetu Al-Azhar u Kairu. O ovome su već pisale strane fact-checking platforme Reuters, AP, Boom, Malumatfurus, Provereno i Newschecker.in.
Kako su utvrdile spomenute platforme, snimak je objavljen 28. oktobra 2013. na YouTube kanalu egipatske medijske kuće Al-Badil (arhivirano). U opisu se navodi da su desetine studenata na Univerzitetu Al-Azhar, pripadnika Muslimanskog bratstva, organizovale masovne demonstracije ispred zgrade uprave ove obrazovne institucije. Između ostalog, navodi se da studenti uzvikivali parole protiv vojske i policije.
Foto: Screenshot, YouTube
Kako se navodi na stranici Hrvatske enciklopedije, Muslimansko bratstvo je vjersko-politička organizacija osnovana 1928. godine u Egiptu koja teži stvaranju društvene zajednice zasnovane na islamu. Nakon vojnog puča 2013. u kome je bivši egipatski predsjednik Mohamed Morsi svrgnut s vlasti, Muslimansko bratstvo je zabranjeno.
Studenti s Univerziteta Al-Azhar su u oktobru 2013. danima protestovali zahtijevajući vraćanje na vlast Morsija (1, 2, 3)
Performans koji se vidi na snimku osmišljen je kao protest protiv dešavanja na trgu Rabaa 14. avgusta 2013. (1,2), gdje su pripadnici egipatskih snaga sigurnosti ubili stotine pristalica svrgnutog predsjednika Mohameda Morsija. Snimak je godinama kasnije dijeljen uz netačne tvrdnje da su pripadnici Muslimanskog bratstva lažirali žrtve, o čemu su 2021. godine pisali Misbar i AFP.
Isti snimak je i ranije povezivan s Izraelom i Palestinom. Platforma na ruskom jeziku Provereno navodi primjere objava iz 2018. i 2021, gdje se takođe implicira da snimak prikazuje lažiranje žrtava u Gazi. AFP Fact check i Boom o ovim su tvrdnjama pisali 2021. godine. Snimak se prethodno dijelio i s netačnim tvrdnjama da prikazuje lažiranje žrtava u Siriji.
Od 7. oktobra, kada je počela eskalacija sukoba u Izraelu i Gazi, ubijeno je hiljade Palestinaca/ki i Izraelaca/ki. U napadu Hamasa u Izraelu ubijeno je više od 1.400 ljudi, prema podacima izraelskog Ministarstva vanjskih poslova. Prema podacima Ministarstva zdravlja u Gazi, broj poginulih u izraelskim napadima je preko 9.000.
Od početka eskalacije nasilja, na društvenim mrežama prisutni su različiti pokušaji da se prikaže da jedna ili druga strana lažira žrtve (1, 2, 3). Slične narative o lažiranju žrtava ranije su pratili rat u Ukrajini (1, 2, 3) te rat u Siriji (link).
Shodno navedenom, prvu objavu videosnimka uz implikaciju da prikazuje lažiranje žrtava u Gazi dobija ocjenu lažna vijest. Ostale objave s ovom implikacijom dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti.
(Raskrinkavanje.ba)