Stigmatizacija: Majmunske boginje nisu “gay bolest”  

 Foto: Pixabay

Majmunske boginje, zarazna viroza karakteristična za afričke zemlje, postala je nova globalna zdravstvena tema nakon što su zabilježeni slučajevi na američkom i na evropskom kontinentu. Od 13. maja do 4. juna. 2022. godine Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) identifikovala je 780 laboratorijski potvrđenih slučajeva zaraze majmunskim boginjama u 27 država u kojima virus nije uobičajen. 

Uporedo sa širenjem virusa, u medijima i na društvenim mrežama širili su se različiti dezinformativni narativi o majmusnkim boginjama. 

Bolest je identifikovana uglavnom, ali ne isključivo, kod muškaraca koji imaju seks s muškarcima, navodi SZO. Ova činjenica otvorila je prostor nekolicini medija da se posluže senzacionalističkim i homofobnim formulacijama kojima dodatno stigmatiziraju LGBTIQ zajednicu.

Informer je svoj članak o širenju majmunskih boginja, objavljen 20.5.2022, naslovio:

MAJMUNSKE BOGINJE HARAJU SVETOM, A SADA JE OTKRIVENO KOJU GRUPU LJUDI NAPADAJU!? Opasan virus se širi na OVIM MESTIMA - vest odjeknula kao BOMBA

Portal Espreso se u članku objavljenom 20.5.2022. godine također poslužio senzacionalističkim pristupom, pa je u naslovu navedeno: 

OVA GRUPA LJUDI PRVA STRADA OD MAJMUNSKIH BOGINJA: Frapiraćete se kada čujete ko

Portal Logično je 22.5.2022. objavio članak pod naslovom: 

Majmunske boginje, bolest homoseksualaca

U ovom članku preneseno je saopštenje Hrvatskog zavoda za javno zdravstvo, u kojem su  navedene informacije o bolesti, simptomima i načinima prenosa, kao i o slučajevima koji su se pojavili u Evropi. Saopštenje je preneseno u cijelosti, ali je u pojedinim dijelovima izmijenjeno na način da je dodata rečenica:

Spolni odnos dva muškarca je izgleda rizični odnos kojim se lakše prenosi virus majmunskih boginja.

Osim toga, posljednja rečenica iz saopštenja Hrvatskog zavoda za javno zdravstvo, u kojoj su navedena dva linka na stranice Evropskog centra za sprečavanje i suzbijanje bolesti (ECDC), na kojima se može pronaći više informacija o bolesti, izostavljena je iz članka. 

Članak portala Logično opremljen je stereotipnom fotografijom muškarca s kapom i naočalama. Fotografija je nastala u augustu 2019. godine na Stockholm Pride Parade. U pozadini je ilustracija virusa, a vidljiv je i dio duge, koja se još od 70-ih koristi kao simbol LGBTIQ zajednice. 

Portal Vaseljenska je 22.5 2022. godine objavio članak o širenju majmunskih boginja, u kojem se samo u naslovu propituje tačnost tvrdnje da su majmunske boginje bolest homoseksualaca. 

Članak, ustvari, sadrži tek objavu s Twitter profila Bodljikava.

“Majmunske boginje se ne prenose lako, a primećeno je da najviše od ove bolesti obolevaju muškarci od 20 do 40 godina, koji su bili u bliskom kontaktu sa drugim zaraženim muškarcem, rekao je virusolog i mikrobiolog Milanko Šekler.“ Ovo izgleda neka pederska bolest.

Kurir je članak o širenju majmunskih boginja objavio 23.5.2022. pod naslovom:  

MAJMUNSKE BOGINJE SE PRENOSE GEJ SEKSOM! Još ih zvanično nema u Srbiji, ALI AKO IH MUŽ IMA MOŽE DA PUKNE BRAK! (FOTO)

Članak s istim naslovom prenio je portal Vesti (.rs). Naslov Kurirovog članka naknadno je izmijenjen, a sam je članak potom obrisan s portala. 

UPOZORENJE SZO: MAJMUNSKE BOGINJE SE PRENOSE GEJ ODNOSOM! Još ih zvanično nema u Srbiji, zasad svi oboleli su muškarci

Homofobne i stigmatizirajuće objave širile su se i na društvenim mrežama. Tako su majmunske boginje u nekoliko objava na Facebooku proglašene “pederskom” ili “bolešću homosekusalaca”. Na Facebook profilu Stjepan Cukovic je 20.5.2022. objavljen link na članak portala RTL (.hr), uz opis: 

Ova groznica treba se zvati ; Pederska groznica.
Homići Jeli vas strah i hoće li vas ova bolest natjerati da postanete normalni ljudi ?

Šta su majmunske boginje?

Majmunske boginje postale su izvor svakojakih dezinformacija u online svijetu. Raskrinkavanje je već analiziralo neke od netačnih tvrdnji vezanih za ovo oboljenje (1, 2), koje su se pojavljivale u medijima i na društvenim mrežama. 

U analizi od 26.5.2022. Raskrinkavanje je pisalo da su majmunske boginje rijetka bolest koju uzrokuje virus majmunskih boginja. 

Kako se navodi na web stranici američkih Centara za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC), majmunske boginje su prvi put otkrivene 1958. godine kada su se dogodila dva izbijanja bolesti nalik boginjama u kolonijama majmuna držanih za istraživanje, pa otuda i naziv "majmunske boginje". Prvi slučaj majmunskih boginja kod ljudi zabilježen je 1970. godine u Demokratskoj Republici Kongo tokom perioda pojačanih napora da se eliminišu velike boginje. Od tada su majmunske boginje zabilježene kod ljudi u drugim zemljama centralne i zapadne Afrike.

Period inkubacije od infekcije do ispoljavanja simptoma ove bolesti, prema podacima web stranice američkih Centara za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC), obično iznosi od šest do 13 dana.

Bolest počinje povišenom temperaturom, glavoboljom, bolovima u mišićima, bolovima u leđima, otečenim limfnim čvorovima, groznicom i iscrpljenošću. U roku jednog do tri dana (ponekad i duže) nakon pojave groznice, pacijent dobija osip, koji često počinje na licu, a zatim se širi na druge dijelove tijela.

Komplikacije, prema SZO-u, mogu uključivati “sekundarne infekcije, bronhopneumoniju, sepsu, encefalitis i infekciju rožnjače sa gubitkom vida.” Stopa smrtnosti od majmunskih boginja kretala se od 0% do 11% u opštoj populaciji i bila je veća među malom djecom, a kako navodi SZO, “u posljednje vrijeme, stopa smrtnosti je oko 3-6%”.

Kako se virus prenosi?

Raskrinkavanje je u ranije spomenutoj analizi pisalo i o načinu prenošenja virusa majmunskih boginja.

U pomenutoj objavi SZO-a navodi se da prenos sa životinja na ljude “može nastati direktnim kontaktom sa krvlju, tjelesnim tečnostima ili kožnim ili mukoznim lezijama zaraženih životinja”. 
Do prenosa sa čovjeka na čovjeka, navodi se, može doći uslijed “bliskog kontakta sa respiratornim izlučevinama, lezijama kože zaražene osobe ili nedavno kontaminiranim predmetima. Prenos putem kapljica respiratornih čestica obično iziskuje produženi kontakt licem u lice, što dovodi zdravstvene radnike/ce, članove/ice domaćinstva i druge bliske kontakte aktivnih slučajeva u veći rizik”. Moguć način transmisije je i s majke na dijete, preko placente. 

Naučna novinarka i biologinja Jelena Kalinić je u tekstu na svom blogu Quantum of Science, objavljenom 25.5.2022. godine, također pisala o načinu prenošenja majmunskih boginja, demantujući navode da se radi o “bolesti homoseksualaca”. 

Prenošenje ove bolesti nema veze sa homoseksualnošću, ali ima veze s dužinom i prisnošću kontakta. Ovdje se uopšte ne radi o tome da se virus majmunskih boginja može prenositi putem tjelesnih fluida (može se prenositi i tako), nego se radi o tome da bilo kakav kontakt koji traje duže i blizak je može doprinijeti infekciji. 
Dakle, infekcija se može dogoditi i heteroseksualnim ljudima i ne nužno zbog intimnog odnosa. Podsjetimo - ovaj virus, kao neki drugi iz iste porodice, mogu se prenositi i fomitnim putem - preko površina, odjeće posteljine. 
Također, svi događaji na kojima se okuplja puno ljudi - bez obzira koje prirode bili i šta im je povod, smatraju se mjestima koja imaju potencijal superširenja različitih infekcija. To je razlog zašto u doba širenja infektivnih bolesti - kovida, gripe pa i majmunskih boginja treba izbjegavati gužve, poštovati fizičku distancu i imati bliske kontakte s onima koje poznajemo, a ne s nepoznatima. Čista logika i osnovno pravilo epidemiologije i preživljavanja.

Dakle, jasno je da su tvrdnje koje ukazuju na to da ovaj virus napada samo jednu grupu ljudi netačne. 

Osim toga, jasno je navedeno da se virus prenosi dugim i bliskim kontaktom, što znači da je seksualni odnos tek jedan od načina na koji se virus može prenijeti. No, to nema nikakave veze sa seksualnom orijentacijom.

Naš partnerski portal Faktograf je u članku od 24.5.2022. pisao o netačnim tvrdnjama da su majmunske boginje bolest homoseksulaca, koje su iznesene na portalu Logično. 

Kako je za Dnevnik.hr pojasnio epidemiolog Bernard Kaić iz HZJZ-a, gay muškarci jesu rizična skupina, ali samo zbog broja ostvarivanja bliskih kontakata s nepoznatim osobama. Svatko drugi može biti rizična skupina ako ima puno kontakata s nepoznatim ljudima.
Zaraza se širi među osobama koje ostvaruju bliski kontakt, koji ne mora biti seksualne prirode. Zaraženi će vrlo vjerojatno prenijeti zarazu dalje osobama s kojima ostvaruju bliske kontakte, zbog čega raste mogućnost zaraze u kućanstvu u kojem zaražena osoba boravi.

U članku BBC-a, koji je objavljen 28.5.2022. pod naslovom “Majmunske boginje i gay muškarci: Razdvajanje stigme od zdravstvenih savjeta”, navedeno je da “virus nije spolno prenosiva infekcija, nego da se prenosi preko kontakta kožom, zbog čega se može prenijeti i na seksualne partnere”. 

Mateo Prochazka, epidemiolog iz Agencije za zdravstvenu sigurnost Ujedinjenog Kraljevstva (UKHSA), rekao je: “Infekcije se ne odnose na seksualnost. Zabrinuti smo zbog majmunskih boginja kao javne prijetnje općenito. Zabrinuti smo za zdravlje svih.”
Budući da se majmunske boginje često prenose direktnim kontaktom, nakon što se pojave u nekoj zajednici, veća je vjerovatnoća da će se proširiti kroz tu zajednicu među onima koji su u bliskom kontaktu jedni s drugima – naprimjer, unutar domaćinstva ili među seksualnim partnerima.
Dr. Prochazka kaže da nije jasno zašto postoji veći udio slučajeva među gej muškarcima.
On kaže: "Jednostavno, čini se da se infekcija pojavila u povezanim grupama gej i biseksualnih muškaraca i drugih muškaraca koji imaju seks sa muškarcima. I tu vidimo većinu slučajeva.

S obzirom na to da su pojedini mediji, ali i korisnici/e društvenih mreža, koristili netačne i manipulativne izvještaje o širenju majmunskih boginja kako bi izražavali homofobiju, podstičući daljnju stigmatizaciju LGBTIQ zajednice, brojne su medijske organizacije upozorile na važnost nepristrasnog i objektivnog izvještavanja. 

Tako je u ranije spomenutom članku Faktografa navedeno:

Svjetska zdravstvena organizacija (Independent), kao i UN (The Guardian) upozorili su da majmunske boginje nisu “bolest homoseksualaca” te poručili da u razgovoru o ovoj bolesti treba izbjegavati stigmatizirajući jezik.

Stigmatizacija LGBTIQ zajednice u narativima koji povezuju AIDS s homoseksualcima prisutna je gotovo od samog otkrića HIV virusa i dio je šire HIV stigmatizacije. Iako virus majmunskih boginja i HIV, virus koji izaziva AIDS, nemaju skoro ništa zajedničko, stigmatizirajući narativi koji targetiraju LGBTIQ zajednicu su uporedivi. Zbog toga dolaze upozorenja organizacija u kojima se naglašava višestruka šteta koju uzrokuju ovakvi narativi.

UNAIDS, program Ujedinjenih nacija koji predvodi globalne napore u suzbijanju AIDS-a, objavio je saopštenje 23.5.2022. godine u kojem upozorava na štetnost stigmatizacije određenih grupa kada su u pitanju majmunske boginje i suzbijanje širenja ove bolesti.

“Stigma i krivica potkopavaju povjerenje i sposobnost da se efikasno odgovori tokom epidemija poput ove”, rekao je Matthew Kavanagh, zamjenik izvršnog direktora UNAIDS-a a.i. 
“Iskustvo pokazuje da stigmatizirajuća retorika može brzo onemogućiti odgovor zasnovan na dokazima izazivanjem ciklusa straha, odvraćanjem ljudi od zdravstvenih usluga, ometanjem napora da se identifikuju slučajevi i podsticanjem neefikasnih, kaznenih mjera.”

Ipak, iako su pojedini mediji stigmatizirali LGBTIQ zajednicu u svojim člancima o majmunskim boginjama, zabilježeni su i primjeri pozitivnog izvještavanja u kojima su mediji upozoravali na ovakve narative. Članak BBC-a o stigmatizaciji gay muškaraca prenijela je agencija Hina te neki portali, uključujući Index, N1 i Oslobođenje. 

Shodno navedenim činjenicama, tvrdnju da su majmunske boginje bolest homoseksualaca ili gay muškaraca, objavljenu na portalu Logično, ocjenjujemo kao lažnu vijest. Bolest nije “ekskluzivna” kada je u pitanju seksualna orijentacija. 

Sva prenošenja ove tvrdnje dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti.

Implikaciju da je seksualni odnos dva muškarca “rizični odnos kojim se lakše prenosi virus majmunskih boginja” ocjenujemo kao manipulaciju činjenicama. Istu ocjenu dajemo tvrdnjama da majmunske boginje “napadaju” gay muškarce te da su oni grupa koja “prva strada od majmunskih boginja”, objavljene u naslovima Informera i Espresa. Ovim naslovima dajemo i ocjenu klikbejt, budući da u člancima nema tih tvrdnji.  

Ocjenu manipulisanje činjenicama dajemo i tvrdnji da se virus majmunskih boginja prenosi “gay sexom”. 

(Raskrinkavanje.ba)