Foto: Freepik, EyeEm
Na Instagramu nalogu ekvilibrium_tv, 2. aprila 2024. godine objavljen je reel (arhivirano) u kome glumac Dragan Marinković promoviše “zavjerološke” tvrdnje o “prskanju” iz vazduha. On tvrdi da tragovi aviona koji dugo ostaju na nebu nisu kondenzacijski tragovi, budući da se tragovi “normalnih aviona” ne zadržavaju dugo, i da se ovo “prskanje” iz aviona odvija, ne samo kod nas nego u “cijelom svijetu”.
Link ove objave podijeljen je i na društvenoj mreži Threads. Video smo pronašli i na drugim nalozima na Instagramu, ali i na TikToku, YouTubeu i na društvenoj mreži X. U pitanju je isječak iz emisije na YouTube kanalu EQ TV u kojoj je Marinković gostovao. Cijela emisija je na ovom YouTube nalogu objavljena 14. aprila (arhivirano).
Šta su činjenice?
Navodi o “prskanju” iz aviona koje Marinković iznosi u videu uklapaju se u široko rasprostranjenu teoriju zavjere o “chemtrailsima”, o kojoj je Raskrinkavanje do sada pisalo u više navrata (1, 2, 3, 4, 5).
Kako smo naveli u prethodnim analizama, okosnicu ove teorije zavjere čini vjerovanje da postoji tajni atmosferski program velikih razmjera (Secret large-scale atmospheric program – SLAP) koji, između ostalog, podrazumijeva “zaprašivanje stanovništva” iz vazduha putem “chemtrailsa”. Pristalice ovog “zavjerološkog” narativa tvrde da su svi ili neki tragovi koji na nebu ostaju iza aviona ustvari hemikalije kojima se “zaprašuje” stanovništvo, i nazivaju ih ”chemtrailsima” (skraćeno od “chemical trails” – hemijski tragovi). Ciljevi ovog navodnog prskanja hemikalijama različito se tumače: od kontrole populacije, modifikacije ljudskog ponašanja do klimatskog inženjeringa.
Kako smo ranije objasnili, “chemtrailsi” ne postoje. Ono što teoretičari/ke zavjere zovu tim imenom obični su kondenzacioni tragovi (contrailsi) koji nastaju kao rezultat susreta toplog i vlažnog vazduha s hladnim i koji su uobičajeni efekat avijacije od njenih najranijih dana.
Naučni portal Scientific American ovu je pojavu u članku objavljenom 2001. godine objasnio na sljedeći način:
Mlazni avioni ostavljaju bijele tragove, to jest “contrails”, iz istog razloga iz kojeg ponekad možete vidjeti svoj dah. Vruć vlažni ispuh mlaznih motora miješa se s atmosferom, koja na velikoj nadmorskoj visini ima dosta niži pritisak i temperaturu od ispušnih gasova. Vodena para sadržana u ispuhu mlaza kondenzira se i može se smrznuti, a ovaj postupak miješanja stvara oblak vrlo sličan onome koji vrući dah stvara kada je vani hladno.
Scientific American navodi da kondenzacijski tragovi mogu varirati u debljini, opsegu i trajanju, zavisno od visine na kojoj avion leti, te temperaturi i vlažnosti vazduha.
Na stranici The weather guys, posvećenoj temama iz oblasti meteorologije, klimatologije i srodnih disciplina, Steven A. Ackerman i Jonathan Martin, profesori na Odsjeku za atmosferske i okeanske nauke na Univerzitetu Wisconsin – Madison, objasnili su zašto tragovi aviona nekada traju duže, a nekada odmah nestaju.
Da li će se formirati trag, zavisi od temperature i vlažnosti vazduha kroz koji mlažnjak leti. Ako je gornji sloj atmosfere veoma suh, trag se možda neće formirati.
Ako obratite pažnju na formacije tragova i trajanje, primijetit ćete da se ponekad brzo raspršuju, ali drugi se put horizontalno šire u veliki tanak sloj oblaka. Koliko dugo će trag ostati netaknut, zavisi od strukture vlažnosti i vjetrova gornjih slojeva atmosfere kroz koje mlažnjak leti. Ako je ta atmosfera relativno vlažna, trag može postojati nekoliko sati. Međutim, ako atmosfera ima nisku relativnu vlažnost, trag će se raspršiti čim se pomiješa s okolinom.
Kako se navodi na NASA-inoj stranici Earth Observatory, sateliti su uočili skupine tragova aviona koji traju čak 14 sati.
Dakle, navodi da kondenzacijski tragovi ne traju duže od 12 sekundi, na kojima Marinković bazira tvrdnje o navodnom prskanju iz vazduha, neutemeljeni su. Jednako su neutemeljene i same insinuacije o postojanju programa u okviru koga avioni izbacuju hemikalije.
U informativnom dokumentu Američkih vazdušnih snaga, objavljenom na stranici američke Agencije za zaštitu životne sredine (EPA), navodi se da postoje neke specifične upotrebe komercijalnog, privatnog i vojnog vazduhoplovstva za ispuštanje hemikalija u atmosferu (prskanje zbog insekata, zaprašivanje usjeva ili mjere prevencije protiv komaraca). Ove aktivnosti se, kako je navedeno, obično izvode na niskim visinama.
U članku BBC-a na srpskom jeziku objavljenom u julu 2022. godine navodi se da pristalice teorije zavjere o “chemtrailsima” često argumentuju svoje tvrdnje navođenjem nekoliko eksperimenata iz prošlog vijeka u kojima je stanovništvo prskano hemikalijama tokom tajnih testiranja.
Pedesetih i šezdesetih, decenijama pre nego što su rođene teorije zavere, delovi Velike Britanije bili su prskani hemikalijama u nizu tajnih testiranja rata protiv mikroba.
A 1950. godine, San Francisko je poprskan hemijskim agensom sa broda da bi se izmerili efekti napada biološkim oružjem na naseljenu oblast.
Zagovarači teorije o kemtrejlsima ukazuju na slične tajne eksperimente kako bi argumentovali njihove aktivnosti.
Ali te teorije u ogromnoj meri preuveličavaju istorijske činjenice, budući da tvrde da se mi neprestano - i veoma vidljivo - namerno prskamo tonama opasnih hemikalija, iz neprestano promenljivih razloga.
Shodno navedenom, tvrdnju da tragovi aviona koji se dugo zadržavaju na nebu nisu kondenzacijski tragovi ocjenjujemo kao lažnu vijest i teoriju zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)