Foto: Alsen, Pixabay
Na Facebooku je 31. maja 2024. objavljen video na kojem se pojavljuju različiti kadrovi neba išaranog avionskim tragovima, uz sljedeći opis:
Upoznajte me s debilom koji tvrdi da je ovakve oblake vidio u djetinjstvu.
Foto: Screenshot/Facebook
Opis insinuira da snimak prikazuje “chemtrailse”, odnosno tragove štetnih supstanci kojima se “zaprašuje” stanovništvo iz zraka. Zabilježio je stotine interakcija i podijeljen je više od 1.400 puta.
O čemu se radi?
Teoretičari/ke zavjere često objavljuju slike oblaka i avionskih tragova bez eksplicitnih tvrdnji da se radi o “chemtrailsima”, ali iz opisa ovih objava i konteksta u kojem su podijeljeni može se zaključiti da misle upravo na to (1, 2, 3). “Chemtrailsi” su popularan koncept među teoretičarima/kama zavjere. Osnovu narativa o “chemtrailsima” čini vjerovanje da se stanovništvo “zaprašuje” iz aviona štetnim ili otrovnim materijama, ili u nekim slučajevima mikrobima koji uzrokuju bolesti. O ovoj teoriji zavjere pisali smo u brojnim analizama. U analizi objavljenoj 12. aprila 2024, u kojoj smo provjeravali tvrdnje da mlazni avioni ne mogu proizvesti tragove na nebu, navodi se sljedeće:
Teoretičari/ke zavjere vjeruju da su kondenzacioni tragovi koji na nebu ostaju iza aviona, a koji su rezultat sagorijevanja avionskog goriva u specifičnim atmosferskim uslovima, hemikalije kojima se truju i ubijaju ljudi po nekom tajnom planu. Riječ “chemtrails” je skraćenica od “chemical trails”, što u prevodu znači “hemijski tragovi”. Kao što to obično biva s teorijama zavjere, navedeni ciljevi ovog “zaprašivanja” ljudi nisu konzistentni, a ni uvijek jasni.
Tragovi koji ostaju iza aviona su “contrailsi”, kondenzacijski tragovi koji se mogu vidjeti na nebu nakon preleta aviona. Prema naučnoj stranici Scientific American, kondenzacijski tragovi nastaju zbog miješanja vrućih ispušnih gasova mlaznog motora, koji sadrže vodenu paru, s hladnim zrakom na velikoj visini na kojoj avion leti.
Mlazni avioni ostavljaju bijele tragove, to jest “contrailse”, iz istog razloga iz kojeg ponekad možete vidjeti svoj dah. Vruć vlažni ispuh mlaznih motora miješa se s atmosferom, koja na velikoj nadmorskoj visini ima dosta niži pritisak i temperaturu od ispušnih gasova. Vodena para sadržana u ispuhu mlaza kondenzira se i može se smrznuti, a ovaj postupak miješanja stvara oblak vrlo sličan onome koji vrući dah stvara kada je vani hladno.
Kondenzacijski tragovi nisu postojali od samog početka avijacije. Na web stranici GLOBE programa (Global Learning and Observations to Benefit the Environment), koji se bavi naukom i obrazovanjem i koji sponzoriše NASA (National Aeronautics and Space Administration), stoji sljedeće:
Prvi objavljeni izvještaji o kondenzacijskim tragovima pojavili su se tokom i neposredno nakon Prvog svjetskog rata, kada su avioni konačno bili sposobni dostići visine potrebne za formiranje kondenzacijskih tragova. Jedan od ranih primjera formiranja kondenzacijskih tragova zabilježen je tokom letova pilota Zena Diemera 1919. godine, kada je dostigao visinu od 30,500 stopa (iznad 9.000 metara, op.a) iznad Minhena u Njemačkoj.
Dakle, kondenzacijski tragovi (contrailsi) postoje već više od 100 godina. Dokaze je moguće pronaći i u arhivama. Naprimjer, britanski Ratni imperijalni muzeji (Imperial War Museums – IWM) u svojoj kolekciji čuvaju fotografije kondenzacijskih tragova koje su ostavili britanski i njemački avioni 18. septembra 1940. godine, tokom Drugog svjetskog rata.
Foto: IWM
Iako su postojali, “contrailsi” nisu bili toliko česti u prošlosti, što je logično, s obzirom na manji broj letova. Kako američki meteorolog i kongresmen od 2023. godine, Eric Sorensen, navodi u članku od 14.8.2018, budući da ljudi danas više lete, “stvara se sve više kondenzacijskih tragova aviona”.
Dakle, prisustvo tragova aviona na nebu ne implicira postojanje “chemtrailsa”. Povećanje učestalosti kondenzacijskih tragova logična je posljedica veće frekvencije zračnog saobraćaja. Shodno navedenom, Facebook objava koja sugeriše da su tragovi aviona na nebu danas zapravo “chemtrailsi” dobija ocjenu teorija zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)