Foto: Joachim Süẞ, Unsplash https://unsplash.com/photos/white-clouds-and-blue-sky-Cfv1mM-bQe4
Na Instagramu je 14. aprila 2024. objavljen video u kome poznati srbijanski teoretičar zavjere Saša Borojević govori o “chemtrailsima”. Na snimku se izmjenjuju Borojević i fotografije neba, a u gornjem dijelu ispisano je: “Tragovi aviona su kondez!? Kako da ne!”. Preko videa idu titlovi s Borojevićevim riječima:
Mi ne možemo svi da budemo slepi i da ne vidimo da jedan dan imamo sunce i čisto nebo plavo sa oblacima, sledeći dan imaš avione koji te nadleću i koji ti prave tragove, koji te ubeđuju da si ti lud jer vidiš tragove koji stoje po 5 ili 6 sati a onda ispod njega prođe još jedan avion koji nema taj isti trag.
Tako da, kondenzacija i priča o kondenzaciji može da obese mačku o rep.
Borojević je zatim naveo da je neimenovani “fizičar iz Zagreba” ustanovio šta je sadržaj “chemtrailsa” i da je dnevno svjetlo “difuzno” nakon ispušanja “chemtrailsa”, čime je sugerisao da se radi o zamračivanju sunčeve svjetlosti odnosno o “kontroli” vremenskih prilika.
Kontrola vremena ide kroz kontrolu zapravo klime. A oni to zovu klimatske promene. To je taj pleonazam.
Snimak je u vrijeme pisanja analize imao 5.255 “lajkova”. Isti je dan objavljen i na Facebooku, gdje je dobio preko 4.800 reakcija, 400 komentara i podijeljen je više od 2.500 puta.
Objavljeni snimak isječak je iz emisije “Posle ručka” televizije Happy TV, u kojoj je Borojević gostovao 4. aprila ove godine. Tema emisije bila je “U kom vremenu zivimo - Klimatske promene, krađa vremena i falsifikovanje istorije”. Emisija je na YouTubeu opisana na sljedeći način:
DANAS U EMISIJI "POSLE RUČKA" ISTRAŽUJEMO: Šta se dešava sa takozvanim klimatskim promenama? Zašto su zemljotresi sve češći i to baš u sumnjičavo specifičnim područjima? Ko kontroliše svet iz senke?
Šta su činjenice?
“Chemtrailsi”, odnosno “chemical trails” (hemijski tragovi) o kojima govori Borojević, izmišljeni su koncept koji je dio teorije zavjere o zaprašivanju i trovanju iz vazduha. Teoretičari/ke zavjere “chemtrailsima” zovu bijele tragove koji ostaju iza aviona na nebu.
Raskrinkavanje je 8. maja 2024. analiziralo viralne tvrdnje glumca Dragana Marinkovića o “prskanju iz vazduha”, gdje glumac tvrdi “da tragovi aviona koji dugo ostaju na nebu nisu kondenzacijski tragovi, budući da se tragovi ‘normalnih aviona’ ne zadržavaju dugo, i da se ovo ‘prskanje’ iz aviona odvija, ne samo kod nas nego u ‘cijelom svijetu’”. U analizi se objašnjava teorija zavjere o “trovanju s neba”.
(...) okosnicu ove teorije zavjere čini vjerovanje da postoji tajni atmosferski program velikih razmjera (Secret large-scale atmospheric program – SLAP) koji, između ostalog, podrazumijeva “zaprašivanje stanovništva” iz vazduha putem “chemtrailsa”. Pristalice ovog “zavjerološkog” narativa tvrde da su svi ili neki tragovi koji na nebu ostaju iza aviona ustvari hemikalije kojima se “zaprašuje” stanovništvo (...). Ciljevi ovog navodnog prskanja hemikalijama različito se tumače: od kontrole populacije, modifikacije ljudskog ponašanja do klimatskog inženjeringa.
“Chemtrailsi” su zapravo kondenzacioni tragovi (contrailsi) koji nastaju kao rezultat susreta toplog i vlažnog vazduha s hladnim i koji su uobičajeni efekat avijacije od njenih najranijih dana, navodi se u ovoj analizi. Raskrinkavanje se ovom teorijom zavjere bavilo u brojnim drugim analizama (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8).
Borojević u gostovanju, poput Marinkovića, problematizuje činjenicu da tragovi iza nekih aviona ostaju na nebu duže od tragova drugih aviona. U analizi objavljenoj 8. maja prenijeli smo pojašnjenje sa stranice The Weather Guys, posvećene temama iz oblasti meteorologije, klimatologije i srodnih disciplina. Profesori na Odsjeku za atmosferske i okeanske nauke na Univerzitetu Wisconsin – Madison Steven A. Ackerman i Jonathan Martin objasnili su razlike u trajanju tragova.
Da li će se formirati trag, zavisi od temperature i vlažnosti vazduha kroz koji mlažnjak leti. Ako je gornji sloj atmosfere veoma suh, trag se možda neće formirati.
Ako obratite pažnju na formacije tragova i trajanje, primijetit ćete da se ponekad brzo raspršuju, ali drugi se put horizontalno šire u veliki tanak sloj oblaka. Koliko dugo će trag ostati netaknut, zavisi od strukture vlažnosti i vjetrova gornjih slojeva atmosfere kroz koje mlažnjak leti. Ako je ta atmosfera relativno vlažna, trag može postojati nekoliko sati. Međutim, ako atmosfera ima nisku relativnu vlažnost, trag će se raspršiti čim se pomiješa s okolinom.
Nasuprot tvrdnjama teoretičara/ki zavjere poput Saše Borojevića, naučna zajednica se slaže da “chemtrailsi” ne postoje. Studija iz recenziranog časopisa Environmental Research Letters iz 2016. godine otkrila je da se 98,7% najutjecajnijih naučnika iz relevantnih polja nikada u svom radu ili privatnom životu nije susrelo s dokazima koji bi upućivali na postojanje “nekog velikog tajnog programa atmosferskog zaprašivanja”. Naučni novinar Nenad Jarić Dauenhauer u svom članku za Index objavljenom 15. augusta 2016. navodi da se radilo o stručnjacima “s najvećim brojem citata u najutjecajnijim svjetskim časopisima iz dva područja – 1) atmosferskim znanstvenicima, stručnjacima za kondenzacijske tragove i 2) geokemičarima, stručnjacima za atmosferske depozicije, odnosno za prašinu i zagađenja koja padaju na površinu Zemlje. Svi stručnjaci koji su sudjelovali u istraživanju imali su više od 20 godina iskustva u svojim područjima”.
Borojević se također osvrće na klimatske promjene te ih poistovjećuje s “kontrolom klime”, čega su jedan dio i navodni chemtrailsi. Raskrinkavanje je već pisalo o negiranju klimatskih promjena koje su uzrokovane ljudskom aktivnošću (1, 2) i netačnim tvrdnjama da su ekstremne vremenske prilike uzrokovane kontrolom vremena.
U analizi od 24. novembra 2022. Raskrinkavanje piše:
Prema navodima sa stranice NASA-e, globalno zagrijavanje je ustvari dugotrajno zagrijavanje Zemljinog klimatskog sistema koje je primijećeno još od predindustrijskog perioda (između 1850. i 1900. godine) usljed ljudskih aktivnosti, prvenstveno sagorijevanja fosilnih goriva, što povećava nivoe gasova sa efektom staklene bašte koji zadržavaju toplotu u Zemljinoj atmosferi.
Ove promjene dešavaju se zahvaljujući ljudskoj aktivnosti. Međutim, ne radi se o “kontroli klime”, već o neodrživim praksama. U analizi od 10. augusta 2023. navodimo:
Prema podacima objavljenim na stranici NASA-e, naučni konsenzus je da je zatopljenje Zemlje izazvano ljudskom aktivnošću:
Naučni dokazi kontinuirano pokazuju da su ljudske aktivnosti (prije svega, ljudsko spaljivanje fosilnih goriva) zagrijale Zemljinu površinu i njene okeanske bazene, što je zauzvrat nastavilo utjecati na Zemljinu klimu. To se temelji na više od stoljeća dugih naučnih dokaza koji čine strukturnu okosnicu današnje civilizacije.
U meta analizi objavljenoj 19.10.2021. na stranici univerziteta Cornell, koja je obuhvatila 88.125 naučnih studija o klimi objavljenih između 2012. i novembra 2020, navodi se da se više od 99,9% studija slaže da su klimatske promjene većinski uzrokovane ljudskim djelovanjem.
Shodno navedenom, tvrdnju da različite dužine trajanja tragova aviona na nebu pokazuju da se ne radi o kondenzacijskim tragovima, iznesenu u emisiji na Happy TV, ocjenjujemo kao lažnu vijest i teoriju zavjere. Tvrdnja da su klimatske promjene uzrokovane kontrolom vremenskih prilika također dobija ocjene lažna vijest i teorija zavjere. Druge objave ovih tvrdnji ocjenjujemo kao prenošenje lažnih vijesti i teoriju zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)