Foto: Freepik.com
Na društvenoj mreži VKontakte 4. februara 2023. godine objavljen je spisak hrane koja navodno sadrži insekte. Na početku liste navodi se da ju je kreirao “Alex L.”, prema kojem aditiv E904 predstavlja “izmet” insekata, a sva hrana koja sadrži ovaj ili aditiv E120 predstavlja “hranu sa insektima”.
Crna lista hrane sa insektima
(...)
———————E lista——————
E120 = honilin kamenac (karmin)
E904 = Izmet insekata lakiranih ljuskara (šelak)
Nadalje se navodi niz različitih proizvoda, poput nekih čokoladica, žvaka, bombona i napitaka, koji sadrže neki od ova dva aditiva. Na listi su, između ostalog, musli proizvođača Jimini's, M&M's bombone, žvake proizvođača Mentos, Chupa Chups lizalice, Somersby napici i drugi proizvodi, koji se nazivaju “hrana sa insektima”.
Do vremena pisanja ove analize pronašli smo još 21 objavu na društvenim mrežama u kojoj se tvrdi da aditiv šelak predstavlja “izmet” insekata.
Šta je šelak i kako se dobija?
Raskrinkavanje se tvrdnjama o tome da namirnice u čijem se sastavu nalazi šelak navodno sadrže insekte bavilo u analizi objavljenoj 10.2.2023. godine. Kako je u ovoj analizi detaljno objašnjeno, to što pojedini slatkiši sadrže šelak ne znači da se u njima nalaze insekti.
Šelak, aditiv koji se na ambalažama označava kodom E904, predstavlja smolu koju proizvodi ženka vaši latinskog naziva Coccus lacca. Na stranici Hrvatska enciklopedija detaljno se objašnjava:
šelak (njem. Schellack < niz. schellak, od staroniz. schel: ljuska), prirodna plastomerna smola koja nastaje ubodom ženke štitne uši, Coccus lacca, u grane različita istočnoindijskoga drveća, uglavnom na vrstama Ficus religiosa, F. bengalensis i F. laccifera iz porodice → dudova. Iz ozljede curi balzam, koji se, kada se osuši, struže s grana (sirovi šelak). Crvene je boje od boje kukaca. Ispiranjem vodom, uklanjanjem voska alkoholom i pretaljivanjem sirovoga šelaka dobivaju se svijetle vrste.
Dakle, šelak predstavlja smolu koju ženke ove vrste insekata luče, a ne njihov izmet, kako se tvrdi u objavama. Ovi insekti, objašnjava se na stranici McGill Univerziteta iz Kanade, “provode čitav svoj život zakačeni za drvo, sisajući njegov sok i pretvarajući ga u poznatu ljepljivu supstancu” – šelak. Šelak u praksi ima brojne primjene – od drvne do prehrambene industrije. U slučaju prehrambene industrije, objašnjava McGill Univerzitet, šelak se može koristiti kao “zaštitni, sjajni premaz slatkiša, žele bombona i korneta sladoleda”.
Jasno je, dakle, da šelak ne predstavlja insekte, niti njihov izmet, kako se to tvrdi u pomenutim objavama. Stoga nije utemeljeno tvrditi ni da proizvodi sa liste objavljene na društvenim mrežama, u kojima se nalazi aditiv E904, predstavljaju “hranu sa insektima”.
Šta je aditiv E120?
Kodom E120 obilježava se aditiv naziva karmin. Karmin je ljubičasto-crveni pigment koji se dobija od ženki insekta koji se zove košenil. Ovaj pigment se zaista dobija preradom insekata – crvena boja potiče od karminske kiseline koja se nalazi u tijelima ovih insekata. Da bi se dobio karmin, očišćene ljuske insekata se osuše te se tretiraju rastvorom amonijaka ili natrijum karbonata. Ovaj pigment se koristi u prehrambenoj industriji, proizvodnji šminke i slično te se smatra sasvim sigurnim za ljudsku upotrebu. Njegovo prisustvo u proizvodima jasno je naznačeno na njihovim pakovanjima.
Tvrdnje vezane za navodno postojanje insekata u različitim prehrambenim namirnicama dio su narativa o navodnom nametanju insekata u ljudskoj prehrani, o kojima je Raskrinkavanje pisalo u više navrata (1, 2). Kako je objašnjeno, tvrdnje o postojanju navodnog plana “elita” da insekte nametnu kao obavezan dio ljudske prehrane nemaju nikakvo utemeljenje u činjenicama, a insekti su istorijski prisutni kao hrana u različitim kulturama širom svijeta.
Dakle, navedene tvrdnje o tome da namirnice koje sadrže aditiv E904, to jeste šelak, u svom sastavu imaju insekte nisu tačne. Šelak, takođe, ne predstavlja izmet insekata. Shodno činjenicama, prvu objavu tih tvrdnji ocjenjujemo kao lažnu vijest. Druge objave ocjenjujemo kao prenošenje lažnih vijesti.
(Raskrinkavanje.ba)