Nestorovićeve dezinformacije o pandemiji ponovo na portalima iako se “ne mogu potvrditi u praksi”

U emisiji “Teorije zavere”, emitovanoj 31.1.2021. godine na Happy televiziji, iznesen je niz tvrdnji o pandemiji bolesti Covid-19, od kojih je za većinu već ranije dokazano da su netačne. Neke od tvrdnji jednog od gostiju emisije, doktora Branimira Nestorovića, prenesene su i u člancima nekoliko domaćih portala. Ovakvi članci našli su se 2.2.2021. godine na portalima Alo, Republika, Objektiv, Vaseljenska i Srbin (.info), 4.2. na portalu Slobodna Bosna, te 6.2. na portalu Srbija 24h novosti.  

U emisiji, čiji je voditelj bio Saša Borojević, pored Nestorovića, gostovali su još i spisateljica Vesna Jugović, doktor Alek Račić i izdavač Slobodan Despot. O neutemeljenim  tvrdnjama koje su ranije o različitim temama širili Borojević, Jugović i Račić pisali smo u nekoliko analiza (link, link, link). O dezinformacijama Branimira Nestorovića, Raskrinkavanje je također pisalo u više navrata (link, link).

Spomenuti gosti tokom više od dva sata trajanja emisije raspravljali su o narativima niza već poznatih različitih teorija zavjere o pandemiji Covid-19, ali i teorijama zavjere koje se tiču tema poput ubistva Georgea Floyda u Sjedinjenim Američkim Državama, “predviđanja” iz serije “The Simpsons” i slično.

Sama emisija “Teorije zavere” je do trenutka pisanja ove analize na YouTubeu pregledana više od 371.000 puta, a prema analizi Facebookovog alata Crowd Tangle, spomenuti članci zajedno su ostvarili više od 38.000 interakcija na ovoj društvenoj mreži.

Nekim tvrdnjama iznesenim u emisiji bavio se fact-checking portal Raskrikavanje iz Srbije u analizi koju možete pročitati ovdje. 

Prva tvrdnja koja se ističe u spomenutim člancima, a koja je iznesena u emisiji na televiziji Happy, odnosi se na proglašenje pandemije bolesti Covid-19. Nestorović, između ostalog, poredeći trenutnu pandemiju sa pandemijom virusa A(H1N1) 2009. godine, navodi da u trenutku kada je Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) proglasila pandemiju bolesti Covid-19 nisu bili ispunjeni potrebni uslovi za taj postupak.

I sad ovaj put se isto ponovilo, u momentu kad je proglašena pandemija nisu bili ispunjeni uslovi za epidemiju. 

Svjetska zdravstvena organizacija proglasila je pandemiju bolesti Covid-19 11.3.2020. godine. Proglašenje pandemije ove bolesti tek u martu pojedini su kritikovali, navodeći da je SZO predugo čekala da donese ovakvu odluku, zbog čega je kasnio i globalni odgovor na pandemiju (link, link).  

Sam pojam pandemije odnosi se na situacije u kojima dođe do širenja epidemije iste bolesti u više zemalja i na više kontinenata istovremeno. Termin označava raširenost epidemije, a ne smrtnost same bolesti. U članku Washington Posta iz marta 2020. godine se objašnjava:

“Mislim da jedna od stvari koje ljudi pogrešno razumiju kada je u pitanju pandemija jeste da se ne radi o tome koliko je ozbiljna ili koliko ima slučajeva, ili čak koliko trebamo biti zabrinuti. Radi se o doslovnoj geografiji”, rekla je Caitlin Rivers, epidemiologinja u “Johns Hopkins” centru za zdravstvenu sigurnost.

Sama Svjetska zdravstvena organizacija pandemiju definiše kao “širenje nove bolesti u cijelom svijetu”. Nestorović u svojoj izjavi ističe da je navodno pandemija bolesti Covid-19 proglašena kada “nisu bili ispunjeni uslovi za epidemiju”. Ovo, ipak, nije slučaj. SZO epidemiju definiše na sljedeći način: 

Pojava slučajeva bolesti u zajednici ili regionu, slučajeva specifičnog zdravstveno uvjetovanog ponašanja ili drugih zdravstvenih događaja u mjeri koja je evidentno viša od normalnog očekivanja.

Na sličan način epidemiju definiše i Centar za prevenciju bolesti Sjedinjenih Američkih Država (CDC):

Epidemija se odnosi na porast, često iznenadan, broja slučajeva bolesti iznad onoga što se obično očekuje u toj populaciji na tom području.

U trenutku kada je SZO proglasila pandemiju, aktivno je bilo više od 118.000 slučajeva ove nove bolesti u 114 zemalja (link). Dakle, jasno je da su postojali uslovi da se širenje bolesti Covid-19 tretira ne samo kao epidemija, već zbog broja zemalja u kojima su slučajevi potvrđeni i kao pandemija.

Kada je riječ o poređenjima koje Nestorović pravi sa proglašenjem pandemije 2009. godine, ni ona nisu posve utemeljena. Iako određene kontroverze jesu pratile ovu pandemiju, Svjetska zdravstvena organizacija opravdano ju je tako označila:

SZO je 2009. godine proglasila pandemiju nekoliko nedjelja nakon što su ispunjeni kriteriji za definiciju klasične pandemije.

Nestorović, nadalje, zalazi u narative teorija zavjere, te ističe da je “pandemija smišljena da se obori Trump”. Kao navodni dokaz za ovu tvrdnju Nestorović navodi preporuku SZO-a o pomjeranju praga broja ciklusa PCR testova, donesenu u januaru 2021. godine. Narativ ove teorije zavjere bazira se na tvrdnji da je broj ciklusa koji se koriste u PCR testiranju smanjen nakon inauguracije američkog predsjednika Joa Bidena, kako bi broj potvrđenih slučajeva zaraze bio manji u odnosu na period administracije Donalda Trumpa. Ipak, kako se u analizi Raskrikavanja navodi, Svjetska zdravstvena organizacija “nije promenila način testiranja, već je ažurirala uputstvo o pravilnoj upotrebi PCR testa, namenjeno medicinskim radnicima.” Dodatno, nelogičnost ove teorije zavjere vidi se i iz činjenice da se virus u Sjedinjenim Američkim Državama i svijetu nastavio širiti i nakon izborne pobjede Bidena (link).

Kada je riječ o tvrdnjama vezanim za prag broja ciklusa kod PCR testiranja, Raskrinkavanje je o njima već pisalo u više analiza (1,2,3,4). 

O tvrdnji Nestorovića da je “dan nakon inauguracije Bidena šef CNN-a izjavio da Covid-19 nije bolest opasna za Ameriku, te da više neće pratiti tu priču” u svojoj analizi pisalo je Raskrikavanje. Kako su utvrdili, ni ova tvrdnja nema utemeljenja. 

Sljedeća tvrdnja koju Nestorović ističe odnosi se na navodne lažno pozitivne rezultate PCR testiranja:

Test koji je 95-96% lažno pozitivan, to se znalo na početku.
(...)
Ja bih rekao da je namerno napravljen ovaj test, za koji se znalo da je lažno pozitivan.

Tvrdnje o navodnim lažno pozitivnim rezultatima testa širile su se u više navrata iz više izvora, a navodni procenti varirali su zavisno od konkretne tvrdnje. Najpribližnija Nestorovićevoj tvrdnji od 95-96% lažno pozitivnih PCR testova jeste ona irskog doktora Vincenta Carrolla, prema kojem su testovi navodno lažno pozitivni u 97% slučajeva. Analizu činjenica o ovoj tvrdnji objavilo je u decembru 2020. godine irsko izdanje magazina Journal. Reuters je, također u decembru 2020. godine, pisao o tvrdnji da u 90% slučajeva PCR testovi navodno daju lažno pozitivne rezultate. Ovakve tvrdnje odbacuju se u obje ove analize. Dok se, kako Reuters ističe, pravi procenat lažno pozitivnih rezultata ne zna, PCR test ostaje najpouzdaniji način dijagnostifikovanja virusa SARS-CoV-2, uzročnika bolesti Covid-19. Sličnim tvrdnjama o lažno pozitivnim testovima bavilo se i Raskrinkavanje u analizi iz decembra 2020. godine, koju možete pročitati ovdje. 

Još jedna tvrdnja Nestorovića na koju ćemo se osvrnuti jeste to da je, u kontekstu bolesti Covid-19, zvanični podatak “da je oko šest odsto ljudi umrlo od toga, ostali su umrli i imali pozitivan test.” O neutemeljenosti ove tvrdnje pisao je Reuters u analizi iz septembra 2020. godine:

Tvrdnja da je CDC „priznao da je samo 6% umrlih... (povezanih sa Covid-19) zaista umrlo od Covida“ je netačna, jer su preostalih 94% slučajeva bili slučajevi komorbiditeta (postojanje dva ili više stanja ili bolesti kod pacijenta). Ovo ne isključuje Covid-19, već ga kombinuje sa drugim bolestima, koje često pokreće sam novi koronavirus.

Dakle, slučajevi komorbiditeta podrazumijevaju postojanje dva ili više medicinskih stanja ili bolesti kod pacijenta/kinje, što ne znači da uzrok smrti nije bila bolest Covid-19, već samo to da je uz ovu bolest postojala još neka. 

Sa izuzetkom Slobodne Bosne, sve ove tvrdnje, inicijalno iznesene u emisiji “Teorije zavere”, spomenuti portali prenijeli su u svojim člancima, ističući i to da “nije jasno zašto ih je Nestorović izgovorio” ili da se one “ne mogu potvrditi u praksi”. Većina portala istakla je na neki način i da “ne prođe dan a da poznati pulmolog ne kaže nešto protiv vakcinacije ili navede da Covid-19 nije ozbiljna bolest iako je od nje u Srbiji umrlo više od 4.000 ljudi”. Ipak, iako su na ovaj način dijelom ukazali na to kakav negativan uticaj ovakve i slične tvrdnje Nestorovića mogu imati, nisu propustili da ih citiraju integralno i bez objašnjenja zašto su netačne. 

Tvrdnju da u trenutku proglašenja pandemije “nije bilo uslova za proglašenje epidemije”, prvi put iznesenu u emisiji “Teorije zavere”, ocjenjujemo kao lažnu vijest. Istu ocjenu dajemo i tvrdnji da su PCR testovi “95-96% lažno pozitivni”. Sva buduća pojavljivanja ove tvrdnje na portalima dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti. 

Tvrdnju da je “pandemija smišljena da se obori Trump” ocjenjujemo kao teoriju zavjere, budući da nema dokaza da je to tačno. 

Ocjenu manipulisanje činjenicama dajemo tvrdnji da je “oko šest odsto ljudi umrlo” od Covid-19, a da su “ostali umrli i imali pozitivan test.” 

(Marija Ćosić i Emir Zulejhić, Raskrinkavanje.ba)